تلازم حدیث، قرآن و عترت مبرهن است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله سیدجعفر سیدان، استاد سطح عالی حوزه علمیه، عصر امروز در ادامه سلسله جلسات روش ساختاری تفسیر قرآن کریم که در منزل وی برگزار شد، با اشاره به تفاسیر و استدلال های گوناگون قرآنی، تصریح کرد: گاهی برخی ها از خود قرآن برای توضیح آیه ای دیگر استفاده می کنند و از احادیث بهره می برند، در این روش حتما باید حالت دقت و تعقل و تدبر در جای خود محفوط باشد.

وی افزود: حتی یک فرد عامی که در بحث دروس حوزوی چندان مطلع نیست، می تواند با تعقل و تدبر حاصل از عترت به معانی و مفاهیم این آیات و روایات دست یابد.

آیت الله سیدان با اشاره به تفاسیر به رأی و پیش ساخته، تصریح کرد: در مقابل این استدلال های قرآنی، روش های ناصحیحی همچون تفسیر به رأی و پیش ساختن از خود را برخی ها برای به گمراهی انداختن یکدیگر به کار می برند، کسانی که ساخته و پرداخته خودشان را به آیات قرآنی تحمیل می کنند، چنین روشی دارند و این روش، بدون شک روش صحیحی در تفسیر و تعبیر قرآنی به شمار نمی آید.

حرکت جوهری قرآن، هنوز جای بازبینی و واکاوی دارد

 این استاد سطح عالی حوزه در ارتباط با تفسیر آیه « وَ تَرَی الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِیَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ » خاطرنشان کرد: همان طور که پیامبر(ص) نیز می فرمایند کوه ها جامدند، حرکتی ندارند و در مرکز استوارند در حالی که ابرها به سرعت در حال حرکت اند؛ همچنین هنگامی که این آیه را کسی ارائه می کند، می داند که مسائل مربوط به قیامت در آن مطرح است. در آن عالم همه چیز و همه کس دگرگون می شود به جز کوه ها، یعنی همه چیز متلاشی و دگرگون می شود به جز کوه ها که در جای خود ثابت و بدون حرکت ایستاده اند.

وی با اشاره به حرکت جوهری قرآن، یادآور شد: برخی ها به تعبیر خود این طور معنی کرده اند که این آیه در ارتباط با حرکت جوهری است؛ یعنی اشیاء در ذات خود در حال حرکت هستند و در حقیقت این حرکت، یک حرکت درون وضع به شمار می آید. عده ای در این حرکت درون وضع اختلاف دارند و برخی ها نیز آن را تایید و قبول می کنند، به عنوان مثال ملاصدرا از حامیان این مکتب است در حالی که ابن سینا به شدت آن را نقض می کند.

آیت الله سیدان با اشاره به تفسیر قرآن به قرآن، تصریح کرد: تفسیر قرآن به قرآن، بدین معنا که برخی آیات برخی دیگر را تصدیق می کنند نگاهی بدون اشکال و ابهام است، زیرا که گاهی یک آیه معنی روشنی ندارد و لازم است تا به کمک آیات دیگری معانی آن روشن شود؛ اما این که کل قرآن به احادیث و آیات و روایات دیگری نیاز نداشته باشد، امری غلط و بیهوده است. 

عدم پذیرش ارتباط آیات با احادیث، مصداق توهین به پیامبر(ص) تلقی نشود

وی با بیان این که برخی ها ارتباط میان قرآن و حدیث را نمی پذیرند، اضافه کرد: در زمینه تعابیر برخی از مفسران که می گویند قرآن به برخی احادیث نیاز ندارد؛ به منزله بی اعتنایی به پیامبر و ائمه اطهار نیست؛ بلکه باید کمال ادب در برابر کلمات پیامبر(ص) و ائمه اطهار رعایت و از هرگونه توهین و بی اعتنایی و بی احترامی پرهیز شود. آیه ای که ذکر شد، در حقیقت امر اشاره به حرکت اخروی دارد؛ در حالی که خود این آیه هم به حرکت ابرها اشاره داشته و می توانیم بگوییم که مصداق حرکت جوهری نیست.

این استاد سطح عالی حوزه علمیه ادامه داد: همواره باید احادیث به قرآن کریم عرضه شوند زیرا خود پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز اعتقاد داشتند که احادیث ما را بگیرید؛ چنانچه موافق قرآن بود بپذیرید و اگر مخالف آن گفته بود، آن را رد کنید و نپذیرید. همچنین چنانچه نیاز قرآن به حدیث و عترت باشد، لازمه آن این است که فهم قرآن به حدیث متوثق شود. قرآن در تبیین مواردی که روشن نیست، به حدیث و عترت نیاز دارد، در حالی که حدیث در همه حال به قرآن نیاز دارد.

حدیث، قرآن و عترت، تلازمی مبرهن دارند

وی با اشاره به تلازم میان حدیث و قرآن و عترت، گفت: از سه طریق به خوبی می توانیم بفهمیم که قرآن و حدیث و عترت تلازم دارند؛ هم از خود قرآن، هم از حدیث هایی مانند حدیث ثقلین و هم از نظر عقلی می توان این موضوع را درک کرد که آن چه که وسیله فهم قرآن هست، در حقیقت برخی از احادیث هستند. هم به حکم حدیث و هم به حکم تدبر می گوییم قرآن و عترت با یکدیگر تلازم دارند.

آیت الله سیدان ضمن اشاره به تفاسیر سوره نصر و بسم الله الرحمن الرحیم، تصریح کرد: زمانی که این سوره نازل شد؛ برخی اصحاب ناراحت و اندوهگین شدند زیرا که خود پیامبر(ص) نیز گفته بود که نزول این سوره به منزله از دنیا رفتن من خواهد بود. در ارتباط با بسم الله الرحمن الرحیم، نیز در حقیقت این که انسان چه عملی را باید پیاده کند، نشان دهنده ادب بندگی است و در اکثر موارد این حقیقت در کار های ریز و درشت مسجل شده است.

این استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان این که بسم الله، به منزله یاری گرفتن از خداوند است، گفت:  وقتی که در انسان این حالت تقویت شد، به هر نوع معصیتی که برخورد کند حالت توجه به پروردگار سبب می شود تا معصیت را کنار بگذارد آثار این آیه برای دنیا و آخرت انسان بسیار موثر و قابل توجه است. علامت گذاری نفس، تکیه و توکل کردن به او و یاری گرفتن از او، همه از اثرات شاخص «بسم الله الرحمن الرحیم» به حساب می آیند.

ذکر بسم الله استعانت از خود خداوند است، نه از نام او

وی ادامه داد: برخی ها اعتقاد دارند که با توجه به «بسم الله»، ما از اسم خدا کمک می گیریم در حالی که ما  از خود خدا کمک می گیریم. باید گفت که این تعابیر بر اساس تعدب هستند. همیشه زمانی که بناست تا کاری انجام شود، بر اساس وجود یک شخص عالی مقام و عالی رتبه نام گذاری آن جا انجام می شود. در حقیقت در هر امری باید نام خداوند را به زبان آورد تا ادب در گفتار رعایت شود.

آیت الله سیدان با بیان این که ذکر «بسم الله» نشانه استعانت گرفتن از حضرت حق است، تأکید کرد: بنابر برخی از تعابیر، اسم کاشف در مسمی است و هنگامی که انسان چیزی را مطرح می کند، دیگر اسم مطرح نیست بلکه مسمی مطرح است؛ تفاسیر انجام شده بدین معنا است که در هر امری ما از خود خدا توکل می گیریم. اسم به تعبیرات مختلف فانی از مسمی و کاشف در مسمی است و هنگامی که ما بسم الله را به کار می بریم، از خود خداوند طلب استعانت می گیریم نه غیر او.

این استاد سطح عالی حوزه علمیه افزود:  رحمت حضرت حق رحمتی است که در تفکر ما نمی گنجد و هر چه بنگریم خداوند از هر موجودی ارج تر است و هیچ رحمتی به واسعه رحمت ایزد تعالی  نیست. رحمت خدا مقید به حکمت ها است و در نظر ما نمی آید. چناچه حکمت خداوند متعال کاری را اقتضا نکند، ضجه ها و گریه ها بی تاثیر است و رحمت او مقید به همه حکمت هاست./864/پ201/ب5