ایجاد امکانات لازم برای حضور مراکز حوزوی در نمایشگاه قرآن/برگزاری نمایشگاه قرآن در استان‌ها/حضور مؤثر طلاب جوان در فضای مجازی
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، شخصیت‌های حوزوی همانند آیت‌الله سید‌هاشم حسینی بوشهری مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور و حجت‌الاسلام احمد فرخ فال مدیر حوزه علمیه قم از بخش‌های مختلف بیست‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم بازدید کردند.
آیت‌الله حسینی بوشهری پس از بازدید از بخش حوزوی نمایشگاه قرآن درباره دستاوردهای این بخش از نمایشگاه گفت: اگر در این‌گونه موارد انسان اظهار کند که کار صددرصد مطلوب بوده است، باید دست از حرکت به سوی آینده‌ای بهتر برداشت.
وی افزود: اکنون آنچه که در این بخش ارائه شده است گرچه هنوز همه محصولات حوزه در این بخش موجود نیست، ولی در نوع خود از نظر تنوع، توجه به نیاز مخاطب و هنرمندانه ارائه دادن محصولات بی‌نظیر ظاهر شده است. با توجه به استقبالی که مردم قرآن دوست ما از نمایشگاه قرآن داشتند دست اندرکاران بخش حوزوی باید از همین حالا برنامه‌ریزی و تدارکات لازم برای برگزاری نمایشگاه قرآن سال آینده را آغاز کنند. شناسایی سوژه‌های مناسب، محصولات متنوع و مناسب، مراکزی که در هر بخش فعالیت می‌کنند از جمله موارد زمان بر است که از همین حالا باید مقدمات آن فراهم شود.
تأکید بر ایجاد امکانات برای حضور مراکز حوزوی در نمایشگاه قرآن
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به محدودیت مکانی بخش حوزوی افزود: به نظر می‌رسد محدودیت مکان موجب شده است که گردانندگان غرفه‌های این بخش نتوانند همه محصولاتی که داشتند را ارائه دهند. ما بیش از 200 مرکز پژوهشی حوزوی داریم که جای‌شان در این بخش خالی است. باید تدابیری بیندیشیم که سال آینده همه مراکز در این بخش حضور داشته باشند. چون قطعا هر یک از مراکز دارای آثار، برنامه‌ها و پژوهش‌های قرآنی هستند که برای مخاطب کاربردهای متفاوتی دارد.
وی درباره ماهیت برگزاری نمایشگاه قرآن نیز تأکید کرد: معرفی فعالیت‌های قرآنی لازمه برگزاری نمایشگاه قرآن است. اگر این فضا برای معرفی و ارائه آثار نباشد، آثار در همان محل تولید باقی می‌مانند و نمی‌توانند رسالت اصلی‌شان را انجام بدهند. برای اینکه جامعه بداند که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی‌از نظر پژوهشی چه آثار ارزنده‌ای انجام شده است برگزاری نمایشگاه امری اجتناب ناپذیر است، حتی یک بار در سال هم کفایت نمی‌کند. چه بسا بهتر می‌شد اگر که یک نمایشگاه دائمی‌از محصولات قرآن کریم تشکیل می‌شد که هر ماه یک محصول و یک فعالیت قرآنی مفید در آن معرفی می‌شد.
مراکز حوزوی فعالیت‌های ارزنده‌ای در کشور دارند
به گفته آیت‌الله حسینی بوشهری برگزار کنندگان نمایشگاه قرآن هم اکنون باید به ارزیابی حاصل فعالیت‌های نمایشگاه قرآن بپردازند. وی در این‌باره اظهار داشت: توزیع فرم‌های نظرسنجی بین مخاطبان و بازدید کنندگان بهترین راه برای کسب اطلاع از چگونگی برگزاری این دوره از نمایشگاه قرآن کریم است. همچنین همواره باید در تکاپوی برقراری ارتباط با سایر مراکز فعال در حوزه قرآنی برای جذب مشارکت و حضور در نمایشگاه سال بعد بود. مراکز حوزوی ما منحصر به قم نیست در سایر استان‌ها هم فعالیت‌های ارزنده‌ای انجام می‌شود که باید در نمایشگاه منعکس شود. در نهایت باید به این نکته توجه داشته باشیم که کالای قرآنی هر چه زیباتر و در قالب‌های جذاب‌تر ارائه شود مخاطب بیشتری را به خود جذب می‌کند. بنابراین برای شکل ارائه آثار هم باید با صاحب نظران مختلف مشورت کرد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در پایان با تأکید بر جنبه بین المللی بودن نمایشگاه قرآن بیان کرد: نمایشگاه قرآن یک نمایشگاه بین المللی است، از این‌رو باید فضایی برنامه‌ریزی شود که عده‌ای با عشق و علاقه فراوان برای دیدن دستاوردهای قرآنی از کشورهای مختلف در اینجا حاضر شوند و دستاوردهای موجود در نمایشگاه را به عنوان الگوی فعالیت‌های قرآنی به کشور خودشان منتقل کنند. باید از طلاب غیر ایرانی هم دعوت کرد که آثارشان را به نمایشگاه قرآن ارائه دهند تا این نمایشگاه با شکوه و تأثیرگذاری هر چه بیشتر برگزار شود.
تأکید مدیر حوزه علمیه استان قم برای برگزاری نمایشگاه دائمی قرآن در استان‌ها
حجت‌الاسلام و المسلمین احمد فرخ بال، مدیر حوزه علمیه استان قم نیز پس از بازدید از بخش حوزوی، دستاوردهای این بخش را مثبت ارزیابی کرد و گفت: خوشبختانه در این دوره از نمایشگاه بخش‌های محتوایی قران کریم بسیار جذاب و پربار ظاهر شدند. قرآن به عنوان یکی از محوری‌ترین منابع دینی اسلام است. از این‌رو باید از فرصتی که این نمایشگاه فراهم کرده است به بهترین نحو برای نمایش و ارائه محصولات دینی استفاده شود.
وی با اشاره به لزوم افزایش فضای بخش حوزوی در نمایشگاه قرآن در دوره‌های بعد اظهار داشت: انتظار می‌رود که مسؤولان محترم فضای بیشتری را در اختیار بخش حوزوی بگذارند تا حوزه‌ای که متکفل دین مردم و بیان معارف قرآنی است بتواند همه ظرفیت‌ها و محصولات خود را ارائه بدهد. همان‌گونه که آیت‌الله حسینی بوشهری می‌فرمایند: اگر ما اهتمام بایسته را برای ایجاد یک نمایشگاه قرآن فراگیر ثابت در طول سال داشته باشیم و در طول سال برنامه‌ریزی کنیم، در نمایشگاه قرآن کریم در ماه مبارک رمضان از توفیقات بیشتری بهره‌مند خواهیم گشت.
حجت‌الاسلام و المسلمین فرخ بال ادامه داد: اگر نظام و محافل فرهنگی توانایی داشتند که در همه استان‌ها نمایشگاه قرآن را در فصول مختلف سال برگزار کنند نیازی به برگزاری نمایشگاه دائمی تا این اندازه احساس نمی‌شد. اما اکنون که این ظرفیت ایجاد نشده است به نظر می‌رسد که باید اقدامات لازم از نظر اطلاع رسانی و ایاب و ذهاب مشتاقان به بازدید از محتواهای قرآنی فراهم شود تا هم در بخش مشاوره و هم در بخش پاسخگویی به شبهات مردم خدمات بیشتری ارائه شود. چون نمایشگاه قرآن علاوه بر ارائه تازه ترین دستاوردهای قرآنی، بهترین زمان پاسخگویی به شبهات دینی شهروندان است.
مدیر حوزه علمیه استان قم معتقد است نمایشگاه قرآن امسال با ساماندهی تکامل یافته‌ای از لحاظ محتوا و شکل ظاهری ارائه شده و فعالیت‌های قرآنی نسبت به دوره‌های قبل برگزار شده است.
برگزاری نشست تخصصی وضعیت‌سنجی علوم قرآن و راهبردهای تحول در آن
نشست تخصصی وضعیت سنجی علوم قرآن و راهبردهای تحول در آن از سوی بخش مکتوب بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن با حضور ابوالفضل خوش‌منش عضو هیأت علمی دانشگاه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران و سید هدایت‌الله جلیلی عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی برگزار شد.
در ابتدای این نشست، ابوالفضل خوش‌منش با بیان اینکه رشته علوم قرآن و حدیث یا مطالعات قرآن و حدیث در کشور ما جایگاه دیرینه‌ای دارد، گفت: این رشته و مجموعه علوم که تعاریف متعددی دارد با خود قرآن زاده شده و در کنار قرآن راهش را تا امروز ادامه داده است.
وی افزود: آنچه امروز به عنوان رشته علوم قرآن و حدیث نامیده می‌شود، اگر مبدأ آن را دانشگاه فردوسی مشهد به مساعی شادروان رامیار قرار دهیم، عمری حدود 50 سال دارد و اگر دانشکده الهیات دانشگاه تهران بدانیم، عمر این رشته نزدیک به 40 سال می‌رسد؛ بنابراین رشته قرآن و حدیث به سن بلوغ رسیده است، اما از نظر ماهیت و هویت و شایستگی و بایستگی فاصله زیادی دارد با آنچه که می‌توان بلوغ این رشته نامید.
22 هزار دانشجوی رشته علوم قرآن
خوش‌منش یکی از اوصاف خوب این دانشگاه را تعداد دانشجویان آن عنوان کرد و اظهار کرد: رشته علوم قرآن و حدیث از سال تحصیلی 65ـ64 دانشجو پذیرفته است که در آن سال 274 دانشجو پذیرفته بود که این رقم در سال 93 به 22647 نفر در کل کشور رسیده است؛ یعنی حدوداً 100 برابر شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران گفت: با این حال وضعیت این رشته در کشور در حد تبلیغی و ترویجی باقی مانده است و تا رسیدن به یک رشته تخصصی آکادمیک فکری، محتوایی و هویت‌دار فاصله‌ای نه اندک دارد.
در ادامه نشست وضعیت علوم قرآن و حدیث، خوش‌منش با طرح چند سؤال گفت: آیا رشته علوم قرآن و حدیث مسیر خود را طی کرده است؟ این رشته که باید طلیعه‌دار مطالعات حداقل علوم اسلامی‌و انسانی باشد در کجای غافله دانش و پژوهش و گفتمان معرفتی قرار گرفته است؟
عضو هیأت علمی دانشگاه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تصریح کرد: چه بخواهیم چه نخواهیم اسلام 50 سال آینده قدرت برتر و دارنده دست برتر در مناسبات جهانی خواهد بود و اینکه این رشته در طول این 50 سال چه خواهد کرد و به کجا خواهد رسید روشن نیست.
قرن 21؛ قرن آسیا
وی یادآور شد: قرن نوزدهم قرن اروپا بود؛ قرن بیستم، قرآن آمریکا و قرن بیست و یک را قرن آسیا می‌دانند که می‌تواند منظور از آسیا، آسیای شرقی یا آسیای نفتی و داعشی باشد.
خوش‌منش تصریح کرد: در عین حال 30 سال است که ندایی از اسلام در گوشه‌ای از آسیا برخاسته است که باید ببینیم برای برافراشتن این ندا تا چه حد تلاش کرده‌ایم.
عضو هیأت علمی دانشگاه الهیات و معارف اسلامی‌در ادامه گفت: این که مجموعه علوم قرآن و حدیث می‌تواند چه نقشی داشته باشد یک سؤال مهم است. فرصت‌هایی که از دست داده و مقاله‌سازی‌ها و مقاله‌بازی‌هایی که در مجلات پژوهشی انجام می‌دهد علامت‌های سؤال دیگری است که در برابر این مجموعه قرار می‌گیرد.
در ادامه نشست هدایت‌الله جلیلی، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با تأکید بر اینکه باید قرآن و علوم قرآنی را از یکدیگر تفکیک کنیم، اظهار کرد: شأن، احکام و انتظاراتی که از قرآن و علوم قرآنی وجود دارد از یکدیگر متفاوت است و نباید این دو را با یکدیگر برابر دانست.
در حوزه علوم قرآن ما با پرسش جدیدی روبرو نیستیم
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: وقتی ما سخن از علوم قرآنی به میان می‌آوریم ناخودآگاه ذهن به سمت دو مفهوم می‌رود. اول آن را به عنوان یک رشته قلمداد می‌کند و دیگر اینکه آن را یکی از حوزه‌های مطالعاتی به نام علوم قرآنی می‌دانند که تعریف دومی اعم از تعریف اولی است.
وی گفت: گاه در مورد رشته علوم قرآنی با مختصات و سابقه‌اش حرف می‌زنیم و گاه در کنار سایر حوزه‌های مطالعاتی به علوم قرآن نگاه می‌کنیم که خوش‌منش سراغ مطلب اول رفت، در حالی که می‌توان از دیدگاه دوم نیز به مسئله علوم قرآن پرداخت.
جلیلی در مورد وضعیت موجود علوم قرآن و حدیث گفت: وضعیت این حوزه را می‌توان در چند کلمه ایستایی، تکرار، تورم، تأخیر و عقب ماندگی عنوان کرد که وضعیت مطلوب آن زایندگی، پویایی، نوآوری، توسعه متوازن، روزآمدی و حتی پیشگامی‌است.
او در ادامه تصریح کرد: در حوزه علوم قرآن ما با پرسش جدیدی روبرو نیستیم و تلاش و تکاپویی در این زمینه صورت نمی‌گیرد که پیامدهای ناگواری به همراه خواهد داشت؛ این وضعیت نیازمند تبیین است.
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه عده‌ای در این عرصه توهم استغنا دارند، خاطرنشان کرد: یک حیات جزیره‌وار در این عرصه به وجود آمده که ارتباطش با سایر عرصه‌ها قطع است که برای عبور از این وضعیت نیاز به راهبرد داریم.
قرآن پژوهی ما با تفکر سنتی استوار است
وی با بیان اینکه 30 سال است که ندایی از اسلام در گوشه‌ای از آسیا برخاسته است، اظهار کرد: در مطالعات قرآنی فاصله‌ای بین ما و آنچه بیرون از مرزهای ایران است، وجود دارد و تصور می‌شود آن سمت دستاوردها و رهیافت‌های جدید و مثمر ثمری وجود دارد که ما به آنها نرسیده‌ایم.
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه قرآن‌پژوهی ما بر تفکر سنتی استوار است، اظهار کرد: برخی این رویکرد را متکلمانه تعبیر می‌کنند که مدافعه‌جویانه است.
وی با تقسیم‌بندی علوم به سه دسته آکادمیک ایران، غیر آکادمیک و آکادمیک غربی گفت: در این دسته‌بندی محیط اول نسبت به محیط دوم و این دو محیط نسبت به محیط سوم از نشاط و نوآوری کمتری برخوردار است با این دیدگاه است که باید وضعیت علوم قرآنی را در نظر بگیریم.
جلیلی به ارکان تحول اشاره کرد و گفت: تحول سه رکن دارد؛ تصور ما از وضع موجود، تصور ما از وضع مطلوب و تصوری که از راهبرد و مسیر مطلوب داریم؛ اگر این تصورها به روشنی مطرح و هم‌اندیشی نشود نمی‌توان گام‌های تحولی برداشت.
علوم قرآنی از دستاوردهای سایر دانش‌ها استفاده می‌کند
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی ادامه داد: تحول فی نفسه مطلوب نیست؛ چرا که ممکن است بخواهیم بخشی را متحول کنیم، اما بقیه آن را نیز خراب کنیم؛ بنابراین وقتی از تحول سخن می‌گوییم باید در مورد ارکان تحول هم‌اندیشی کنیم.
وی در مورد ویژگی‌های علوم قرآنی گفت: این رشته شأن مقدمه‌ای بودن و ابزاری بودن دارد و برای ساخت‌های دیگری است و مهمترین ویژگی آن مصرف کننده بودن آن است.
جلیلی عنوان کرد: علوم قرآنی از دستاوردهای سایر دانش‌ها استفاده می‌کند؛ به دلیل اینکه این دانش محور و مصداقش قرآن است و نیاز به معارف دیگر دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی گفت: در قرون گذشته عالمان دین از سایر حوزه‌های معرفتی آنچه برای فهم قرآن احتیاج بوده را دریافت کرده و در مورد مصداق قرآن به کار گرفته‌اند.
وی در انتها با بیان اینکه علوم قرآنی ذاتاً بین رشته‌ای است، اظهار کرد: این رشته‌ها به لحاظ روش و مبانی از یکدیگر متفاوت هستند و به جای دیگری ارجاع داده می‌شوند، اما به لحاظ مصداق گرد قرآن جمع شده‌اند حال اگر بخواهیم در علوم قرآنی تحول ایجاد کنیم باید در رشته‌های مولد این تحول ایجاد شود.
حضور مؤثر طلاب جوان در فضای مجازی
حسن غفوری‌فرد، رییس هیأت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی در بازدید از بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم گفت: خوشبختانه هر سال شاهد ارائه محصولات جدید قرآنی در نمایشگاه قرآن هستیم.
غفوری فرد با اشاره به ارائه محصولات سمعی و بصری جدید حوزه قرآنی در نمایشگاه اظهار کرد: بخش استفاده از امکانات فضای مجازی برای ارائه مفاهیم قرآنی هر روز بیش از قبل فعال می‌شود. طلبه‌های جوانی که با فضای مجازی آشنا هستند، از طریق این فضا با دنیا هم در ارتباط هستند، به طور مثال در غرفه شبکه جهانی ولایت درباره بازدید میلیونی بیننده‌ها از این شبکه در ماه رمضان صحبت شد که آمار خوبی است، هر چند در مقایسه با شبکه‌های استکباری، کم به نظر می‌رسد، اما باعث امیدواری است. این مسئله نشان می‌دهد که حرکت خوبی برای ورود به فضای مجازی انجام شده و ما با نسل جوامع دنیا در تعامل هستیم.
غفوری‌فرد با ابراز خوشحالی از تنوع محصولات قرآنی ارائه شده در نمایشگاه بیان کرد: بسیاری از محصولات ارائه شده، به زبان قابل فهم برای جوانان تولید شده، در گذشته برای جوانان علاقه‌مند به این حوزه تعداد محدودی منبع مطالعاتی وجود داشت که پاسخگوی نیازهای افراد نبود اما خوشبختانه در این زمان منابع تحقیقی متعددی در دسترس جوانان است.هر سال تحولی در محصولات به وجود می‌آید که امیدوارم این روند در سال‌های آینده نیز وجود داشته باشد.
رییس هیأت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه این شورا می‌تواند همکاری نزدیکی با نمایشگاه قرآن داشته باشد، بیان کرد: بسیاری از فعالیت‌های ابتکاری را در نمایشگاه قرآن کریم شاهد هستیم که هم‌جهت با فعالیت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی است. برای نمونه، در بخش حوزوی مفسران هر سده معرفی شده‌اند، برخی چهره‌های قرآنی را پیش از این به عنوان مفسر نمی‌شناختیم، اما در نمایشگاه به معرفی آنها پرداخته شده است. این فعالیت‌ها درجهت رسالت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی است و ما از برگزارکنندگان خواستیم گزارشی از این فعالیت‌ها را در اختیار ما بگذارند تا مورد پیگیری قرار بگیرد.
غفوری‌فرد در پایان با اشاره به لزوم تداوم فعالیت‌های قرآنی در بخش‌های مختلف اظهار کرد: هر مقدار که برای قرآن فعالیت کنیم باز هم جای کار وجود دارد. جهان اسلام گسترده است و می‌توانیم با مسلمانان دنیا ارتباط برقرار کنیم تا از دانش آنها نیز استفاده کنیم.
/993/503/گ