مسؤولان هیچ اقبالی برای برگزاری همایش نشان ندادند/ در فرهنگ مشکل اجرایی داریم نه مشکل نظری

به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، همایش ملّی «فقه هنر» به همّت مدرسه اسلامی هنر، دی ماه امسال برگزار می‌شود. ریأست هیأت علمی این همایش بر عهده حجّت‌‏الاسلام و المسلمین ابوالقاسم علیدوست است.

حجت‌الاسلام مهدی همازاده، دبیر اجرایی همایش «فقه هنر» در گفت‌وگویی ضمن تشریح فعالیت‌های صورت گرفته برای برگزاری این همایش، از بی‌مهری و کم لطفی مسؤولان فرهنگی کشور برای برگزاری همایش به شدت گلایه کرد.

در ادامه متن این گفت‌وگو را نظر می‌گذرانید؛

رسا ـ همایش ملی «فقه هنر» با چه هدف و انگیزه‌ای برگزار می‌شود؟

مدرسه اسلامی هنر دارای چهار حوزه مطالعه و پژوهش است. یکی از آن‌ها «فلسفه هنر» است که بر اساس فلسفه و زیباشناسی غرب است. مورد دوم یعنی «حکمت و هنر» بر اساس فلسفه و عرفان اسلامی است. مورد سوم «قرآن کریم و هنر» و مورد چهارم نیز «فقه و هنر» است که اکنون در این چهار حوزه مشغول به فعالیت هستیم.

یکی از مشکلات اصلی در عرصه تصمیم‌گیری برای هنر کشور، مشکلات و ابهامات فقهی است. یعنی هر تصمیم خُرد و کلانی که می‌خواهد از سوی نهادهای تصمیم‌ساز درباره فضای هنر گرفته شود، باید پشتوانه فقهی آن حل شده باشد. چرا که جامعه و حکومت ما مذهبی هستند که می‌خواهند دستورات مذهب را اجرا کنند. به همین دلیل باید پشتوانه فقهی مسائل حل شده باشد.

البته حوزه‌های دیگر مطالعات و تحقیقات بسیار مهم است؛ ولی برای تصمیم‌گیری‌ها باید پشتوانه فقهی موضوع حل شده باشد. حتی در برخی موارد ابهامات و چالش‌هایی که در عرصه عمل و کاربرد ایجاد می‌شود، با برخی از فتاوا، نظرات و آرای فقهی مرتبط است و به نظر می‌رسد که نیاز به تأمل، کاوش جدی و محققانه توسط خود فقها و با سیستم تحقیقاتی و پژوهشی خود است. باز هم تأکید می‌کنم که در برخی موارد این‌گونه است. این بود که ما بحث هنر را به نحو جدی‌تر و با موقعیت بالاتری لحاظ کردیم.

هدف اصلی همایش نیز توسعه و تعمیق فضای اجتهاد تخصصی در باب هنر است و فکر می‌کنیم گام خوبی برای ادامه راه باشد. در فقه همان‌گونه که باب «صوم»، «صلاة»، «امر به معروف و نهی از منکر» و... داریم، باید بابی نیز برای هنر داشته باشیم تا مباحث هنر به صوت مستقل، مجزا و تخصصی بحث شود تا بسیاری از معضلات و چالش‌ها را با این حوزه تخصصی حل کنیم.

رسا ـ چه نهادهایی در برگزاری همایش «فقه هنر» با شما همکاری دارند؟

این همایش در سطح ملی برگزار می‌شود که شورای فرهنگ عمومی کشور، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی از آن حمایت‌های بسیار خوبی داشته‌اند. نهادهای علمی مشارکت کننده در همایش نیز افزون‌ بر مدرسه اسلامی هنر که بانی کار است و دبیرخانه در آن تشکیل شده، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دانشگاه قم، دانشگاه پردیس فارابی، مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی و رادیو معارف ـ پشتوانه تبلیغاتی ـ و دیگر نهادها هستند.

رسا ـ هیأت علمی همایش از چه زمانی تشکیل شد و آیا از نهادهای مشارکت کننده در همایش نیز جزو هیأت علمی آن هستند؟

هیأت علمی همایش به ریأست حجت‌الاسلام و المسلمین علیدوست دو ماه پیش تشکیل شد و سعی کردیم بین‌نهادی و مشارکتی باشد. به همین دلیل از مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، دانشگاه مفید، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز افرادی جزو هیأت علمی همایش هستند.

رسا ـ مهلت ارسال مقالات تا چه زمانی است و اکنون در چه مرحله از کار هستید؟ تاکنون به دبیرخانه چند مقاله رسیده است؟

مهلت ارسال مقالات تا 20 مهرماه است. اکنون نیز دبیرخانه تشکیل شده و در مرحله سفارش کار و تبلیغات هستیم و تحقیقات همایش و سفارش مقالات تازه شروع شده است؛ به همین دلیل هنوز به صورت جدی مقالات به دست ما نرسیده است. همچنین افزون ‌بر فراخوان عمومی مقالات، 18 مقاله به اساتید خاص سفارش داده شده که آقای علیدوست و دیگران رایزنی‌های آن را انجام داده‌اند. موضوعات خاص را به استاد خاص سفارش داده‌ایم تا درباره آن‌ها مقاله بنویسند.

امیدواریم با توجه به محورهای کاربردی و جدی که تعیین کرده‌ایم، یک مجموعه‌ای تنظیم شود. مقالات همایش را نیز در قالب مجلات علمی و پژوهشی و کتاب دو جلدی «مجموعه مجالات» چاپ خواهیم کرد تا در دسترس علاقه‌مندان، تصمیم‌گیران و پژوهشگران برای گام‌های بعدی باشد.

پس از 20 مهرماه نیز مقالات به فضای داوری ارسال می‌شود و تا انتهای آذرماه داوری خواهد شد. پایان دی‌ماه و یا اوایل بهمن‌ماه نیز همایش را برگزار خواهیم کرد.

رسا ـ همایش چند روزه خواهد بود و برنامه‌های آن چیست؟

همایش دو روزه خواهد بود؛ یک روز آن در تهران و یک روز آن نیز در قم برگزار می‌شود. آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی و حجج‌الاسلام و المسلمین رشاد و علیدوست نیز سخنرانان همایش خواهند بود. إن‌شاء‌الله در خدمت یکی از بزرگان، علما و مراجع حوزه نیز خواهیم بود. در روز همایش نیز افزون‌ بر سخنرانی این بزرگواران، چند پنل تخصصی نیز خواهیم داشت که در این بخش‌ها مطالبی همانند «فلسفه فقه هنر» و «فقه و هنر» ارائه خواهد شد. در هر پنل نیز قریب به هشت مقاله ارائه و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

رسا ـ تنها حوزویان می‌توانند به دبیرخانه همایش «فقه هنر» مقاله ارسال کنند؟

غیر از حوزویان، افراد دیگر نیز می‌توانند به همایش مقاله ارسال کنند؛ ولی چون صبغه همایش یک صبغه اجتهادی است، طبیعتا اساتید و علمای حوزه می‌توانند در این زمینه قلم بزنند. ولی برخی از عناوین همانند «آثار هنری شریعت بنیاد در تاریخ و تمدن اسلامی» وجود دارد که دانشگاهیان نیز می‌توانند در آن ورود کنند؛ این‌که آیا ما در تاریخ خودمان آثار هنری داشته‌ایم که بر مبنای خود شریعت و فقه ما شکل گرفته باشد و در این زمینه متخصصان تاریخ هنر و فلسفه هنر می‌توانند مقاله بنویسند. حتی در بحث‌های موضوع شناسانه نیز می‌توانند ورود پیدا کنند. حتی یک مقاله نیز به یکی از متخصصان تاریخ هنر سفارش داده‌ایم.

رسا ـ محورهای مقالات چیست؟

همایش ملی «فقه هنر» دارای دو کلان محور «فلسفه فقه هنر» و «فقه و هنر» است که هر کدام از آن‌ها دارای زیر مجموعه‌های خود هستند. زیر مجموعه‌های «فلسفه فقه هنر» شامل «روش‏شناسی فقاهت هنر»، «گستره شریعت و هنر»، «آثار هنری شریعت‏ بنیاد در تاریخ و تمدّن اسلامی» و «بررسی زمان‏مندی احکام منصوص هنر» می‌شود.

محور «فقه و هنر» نیز شامل زیر مجموعه‌های «بازپژوهی‏ فقاهتی»، «بازپژوهی احکام تعیّنات هنر»، «بازپژوهی اصطلاحات مرتبط با هنر در متون فقهی»، «تحلیل و تحقیق هستی‏شناسانه و حکم‏شناسانه جایگاه عرف در فقه هنر»، «بازپژوهی نقش انگیزه و محتوا در حلیّت و حرمت هنر(به‏ ویژه در مورد غنا)»، «بررسی آسیب‏شناسانه و ظرفیت‏شناسانه استفاده از تعیّنات هنر در شعائر اسلامی»، «بررسی استفاده از تعیّنات هنر در اماکن اسلامی»، «مالکیت معنوی و فکری آثار هنری»، «هنر درمانی(به‏ویژه موسیقی درمانی) در فرض حرمت اوّلی»، «حاکمیت اسلامی و هنر»، «نقش تزاحم(دو مصلحت، دو مفسده، مصلحت و مفسده) در جواز هنر»، «روایی یا ناروایی ورود حاکمیت در ممیّزی‏ها و محدوده آن(بر فرض روایی)»، «تأثیر نوع حاکمیت در گستره حلیّت یا حرمت هنر»، «جنسیت و هنر»، «هنر و آزادی بیان»، «محدوده آزادی هنرمند در نسبت با حریم اشخاص و اصناف»، «محدوده آزادی هنرمند در نسبت با کارگزاران حکومت اسلامی»، «محدوده آزادی هنرمند در نسبت با حاکمیت اسلامی»، «هنر و اغتراب» و «هنر و عرصه بین‏الملل» می‌شود.

رسا ـ چه اقداماتی برای شناخت بهتر هنر از دیدگاه فقه انجام داده‌اید؟

سلسله همایش‌های دین و هنر را داریم که حدود دو سال پیش همایش «قرآن کریم و هنر» برگزار شد. کار بسیار خوبی بود و 250 مقاله به ما رسید. قریب به 37 عدد از این مقالات برگزیده شد و در چهار پیام تخصصی ارائه شد.

امسال نیز همایش «فقه هنر» را در دستور کار قرار داده‌ایم و إن‌شاء‌الله دو سال دیگر نیز همایش «حکمت هنر» برگزار می‌شود. همایش «فقه هنر» در حقیقت بخشی از پروژه کلانی است که برای تحقیقات جدی و جدید در فضای فقهی برای هنر در نظر گرفته شده است.

غیر از همایش نیز در عرصه «فقه هنر» کتاب‌ها، درس خارج، پژوهش‌ها و نشست‌های تخصصی وجود دارد، ولی همایش یکی از کارهای جدی در این حوزه است.

در بخش پیش همایش نیز شش مصاحبه با اساتید و صاحب نظران حوزوی داشته‌ایم که با مقالات جمع بندی به صورت کتابی با نام «سلسله گفت‌وگوها در باب فقه هنر» چاپ شده است. در این کتاب پیشنهاداتی بیان شده و افق‌های گشوده شده است. نشستی نیز با عنوان پیش همایش در فصل پاییز برگزار خواهیم کرد و برخی از افراد که مقاله فرستاده‌اند در آنجا به بیان نظرات خود خواهند پرداخت.

رسا ـ حمایت‌های مسؤولان از همایش «فقه هنر» چگونه بوده است؟

ما بارها و بارها از مسؤولان می‌شنیدیم که می‌گفتند «ما 30 سال است منتظریم تا حوزه‌های علمیه در زمینه هنر، رسانه و فرهنگ فتاوا، نظرات، حرف و صحبتی را تنظیم کند تا ما نیز بر اساس آن عمل کنیم» و این درخواست و توقع را دائما اصرار می‌کردند. ما نیز در فضای همایش «فقه هنر» خدمت خیلی از این افراد رفتیم؛ حتی خدمت برخی از افراد که سازمان‌های عریض و طویل فرهنگی و تبلیغاتی کشور نیز زیر مجموعه‌شان است با فراخوان مقالات، رزومه هیأت علمی و غیره رفتیم؛ ولی متأسفانه آقایان هیچ اقبالی برای حمایت نشان ندادند. ما تنها بحث مالی را مطرح نمی‌کنیم، ولی نه تنها در بحث حمایت مالی اقبالی نشان ندادند، حتی حمایت معنوی و پشتوانه نظری نیز نداشتند. بعضا نیز مطرح می‌کردند که «آخر این کار چه می‌شود؟»

متأسفانه مقداری کم لطفی و بی مهری نسبت به کارهای نظری و علمی حداقل در عرصه هنر از سوی مسؤولان صورت می‌گیرد. ما هر گاه به این‌ها اظهار می‌کردیم چرا کجی و ناراستی در تصمیم‌گیری‌ها و مسائل اجرایی وجود دارد، همواره می‌گفتند «مسائل نظری آن حل نشده و شما باید در حوزه آن‌ها را حل کنید تا ما اجرا کنیم» ولی وقتی ما در این مورد خاص وارد شدیم، اساتید بزرگی از حوزه با رزومه‌های قوی را نیز پای کار آوردیم، دیدیم متأسفانه از آن طرف چندان اقبال و اعتنایی صورت نگرفت. بیش از این‌که مشکل ما مشکل نظری و کم کاری از سوی صاحب نظران و متفکران باشد، بیشتر مشکلات مدیریتی و دیدگاه‌های اجرایی داریم که اگر حل بشود و یا می‌شد، بسیار زودتر می‌توانستیم در مسائل پشتوانه‌های نظریمان را نیز حل کرده باشیم.

رسا ـ به عنوان پرسش پایانی، علاقه‌مندان مقالاتی را که تألیف می‌کنند باید به چه آدرسی ارسال کنند؟

پژوهشگران و صاحب نظران محترم می‏توانند مقالات خود را با ذکر کامل مشخصات نویسنده، به آدرس الکترونیکی «FEQHEHONAR@CHMAIL.COM» ارسال کنند یا بر روی صفحه مجازی همایش در وبسایت مدرسه اسلامی هنر به آدرس http://feqhehonar.isoa.ir بارگذاری نمایند.

آدرس دبیرخانه همایش نیز قم، خیابان 30 متری هنرستان، نبش کوچه 20، مدرسه اسلامی هنر و تلفن دبیرخانه نیز 37838693-025 است.

/993/403/ر