تفسیر به رأی برخی جریان‌های انتخاباتی از عقل معاش

انتخاب واژه‌ای که در چند روز اخیر برای هر ایرانی مهم و آینده‌ساز تلقی می‌شود. اولین گام و شرط یک انتخاب مطلوب این است که انسان لحظه‌ای درنگ کند و تأمل داشته باشد که چگونه باید انتخاب کند معیار چیست و معیار را چگونه باید شاخص انتخاب خود قرار دهد.

همین باعث شده که قرآن کریم به تکرار از آن به‌عنوان کلیدواژه خطابه و براهین خود استفاده کند.

و عقل نیز واژه‌ای است که امروز دشمن برمدار آن می‌تازد و وهمیات را با تغییر تعریف آن را بر مردم مؤمن القا می‌کند.

به‌راستی عقل چیست و عاقل کیست و مدار تصمیم در عرصه عقلانیت کجاست؛ در شرایطی که امروز برخی تلاش می‌کنند که عقلانیت را مخصوص حزبی تعریف کنند که عقل معاش را عقل محض می‌داند و عقلانیت را برمدار وهمیات ترسیم می‌کند شناخت عقل موضوع مهم و حیاتی است که باید با «افلا تعقلون» قرآن پاسخ گوید.

حجت‌الاسلام حسن اسد بیگی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، به تبیین عقلانیت از نگاه دین و عقلای عالم هستی پرداخت و گفت: دومین حدیث از احادیث باب «عقل و جهل» در کتاب اصول کافی روایتی است که اصبق بن نباته از امام على(ع) روایت می‌کند چنین عقل و جایگاه عقل را و نقش آن در زندگی بشری اشاره دارد.

استاد حوزه علمیه قم به بیان اصل این روایت پرداخت و گفت: بر اساس این روایت جبرئیل بر آدم نازل شد و گفت « اى آدم من مأمور شده‌ام که تو را در انتخاب یکى از سه چیز مخیّر سازم پس یکى را برگزین و دوتا را واگذار. آدم گفت آن سه چیز چیست گفت عقل، حیاء و دین آدم گفت عقل را برگزیدم، جبرئیل به حیاء و دین گفت شما بازگردید و او را واگذارید آن دو گفتند اى جبرئیل ما مأموریم هر جا که عقل باشد با او باشیم.»

انسان عاقل مسؤول است

حجت‌الاسلام اسد بیگی در ادامه به تبیین جایگاه عقل در معارف و احکام شرعی دین مبین اسلام پرداخت و تصریح کرد: شرایط تکلیف عقلانیت است؛ بنابراین انسان عاقل، مسؤول‌ است و در مقابل این مسؤولیت باید پاسخ‌گو باشند.

 
استاد حوزه علمیه قم به بررسی جایگاه عقل از نگاه قرآن پرداخت و گفت: خداوند متعال در آیات 7 تا 14 سوره ملک می‌فرماید«زمانى که در آتش افکنده می‌شوند از آتش صداى نفسى می‌شنوند که با همان نفس ایشان را چون هوا به داخل خود می‌کشد درحالی‌که فوران می‌کند گویی از شـدت غـضـب می‌خواهد مـتـلاشـى شـود هـر فـوجـى کـه داخل آن می‌شود خازنان آتش می‌پرسند مگر پیامبرى بیم‌رسان برایتان نیامد می‌گویند چـرا آمـد ولى مـا تـکـذیـب کـردیـم و گـفـتـیـم خـدا هـیـچ پـیـامـى نـازل نـکـرده و شـما با سایرین هیچ فرقى ندارید جز اینکه در ضلالتى بزرگ هستید».

وی ادامه داد: نکته مهم این است که «نـیـز می‌گویند و احـسـرتـا اگـر گوش‌داده بـودیـم و تعقل می‌کردیم از دوزخیان نمی‌بودیم و در آخر به گناه خود اعتراف می‌کنند، پس خرد و نابود باد یاران دوزخ مـحـقـقا کسانى که از پروردگار خود بااینکه او را ندیده‌اند حساب می‌برند و نگرانى دارند آمرزش و اجرى کبیر دارند و شـمـا سـخـن خود را چه فاش بگویید و چه پنهان بدارید، او داناى به اسرار نهفته در سینه‌ها است آیا کسى که موجودات را آفریده از حال آن‌ها آگاه نیست درحالی‌که او از اسرار دقیق باخبر و نسبت به همه ‌چیز عالم است».

عقل محض جایگاه متفاوتی با عقل عرفی در جامعه دارد

حجت‌الاسلام اسد بیگی عقل محض را عنایت اصیل الهی به بندگان مخلص و باتقوا دانست و گفت: اینکه دانشمندی بتواند مسائل پیچیده بتواند حل‌وفصل کند از نگاه عقلا عقلانیت نیست چراکه این‌گونه عقل را عقل معاش می‌گویند نه عقل معاد.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه علمای علم منطق عقل را «قوه تمییز» تعریف کرده‌اند، اظهار داشت: قدرت عاقله قدرت اختصاصی به انسان است و همه انسان‌ها خوب و بد را درک می‌کنند.

وی ادامه داد: این قوه ادراک با عمل داشتن تفاوت دارد چراکه در زمان جاهلیت و قبل از بعثت حضرت رسول شاعران و علمای زیادی در بین اعراب بودند که شهرت علمی آنان در سراسر شبه جزیره عربستان پیچیده بود قدرت تشخیص حقانیت را نداشتند.

حجت‌الاسلام اسد بیگی با اشاره به اینکه امام محمدباقر(ع) در تبیین عقل می‌فرماید« اِنَّما یُداقُّ اللهُ العِبادَ فی الحِسابِ یَومَ القِیامَةِ علی قَدرِ ما اَتاهُم مِن العُقُولِ فِی الدُّنیا؛ یعنی خدا در روز قیامت نسبت به‌ حساب بندگانش به‌ اندازه عقلی که در دنیا به آن‌ها داده است باریک‌بینی می‌کند».

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه امروز برخی با وهمیات به نام عقل برای مردم مشق تکلیف می‌کنند، گفت: همه جای دنیا اگر عقلا اقدام به تصویب قانون کنند؛ مردم عموماً می‌پذیرند چراکه عقلانیت برای همه قابل‌پذیرش است.

تشخیص حق در همه معادلات دنیا برای تمام انسان ها از سوی خداوند متعال فراهم شده است

وی ادامه داد: حکم عقل در سراسر دنیا یکی است مثلاً نمی‌تواند یک گل در ایران خوش‌بو باشد و برای غربی‌ها بد بو؛ بنابراین غرب هم تصمیم عقلایی را درک می‌کند چراکه در تجربیات انتخاباتی نشان داده‌اند با انتخاب افراد قابل لغزش و متمایل به نگاه های غیر دینی را مهره‌های خود اعلام کرده و مردم را به رأی برای آنان دعوت می‌کنند.

حجت‌الاسلام اسدبیگی به جمله مشهور امام راحل اشاره کرد که فرمودند« هرگاه دشمن از تصمیم شما خوشحال شد بدانید که اشتباه کرده‌اید»، عنوان کرد: این بینش نشان از عقلانیت دینی است نه آنان که به مردم القا می‌کنند که آب‌ونان و موفقیت شخصی عقلانیت است و دفاع و کمک به هم نوع عین بی‌عقلی است نگاه ضد دینی دارند و مردم را برای خود اهرم اهداف خودکرده‌اند.

وی یادآور شد: مردم باید بدانند که کسانی که عقلانیت را برایشان روزمرگی تعریف می‌کنند عقل معاش و اولین دایره عقلانی که در حیوانات نیز است را به‌عنوان عقل محض معرفی می‌کنند و این نگاه از نگاه اسلام  باطل است./837/ت302/س