گفت‌وگو با کارشناس حوزوی اقتصاد؛
اقتصاد مقاومتی در گفتمان رهبر معظم انقلاب به معنای خروج از انفعال است/ مقابله با وابستگی رکن اصلی اقتصاد مقاومتی است
خبرگزاری رسا ـ اقتصاد مقاومتی مردم را به رفاه مطلوب اسلامی می‌رساند. برای تبلیغ این فرهنگ مبلغان حوزه علمیه قم در فضای تبلیغی با دو مسأله مهم روبرو هستند؛ نخست، باید برای تبلیغ و تبیین اقتصاد مقاومتی ابتدا به مبانی اقتصاد مقاومتی مسلط باشند. فقه و اصول به تنهایی برای این نوع تبلیغ کفایت نمی‌کند.
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، رهبر معظم انقلاب شعار امسال را «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» انتخاب کردند که بررسی ابعاد مختلف آن مقدمه گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام حسن اسد بیگی از استادان و پژوهشگران حوزه که دارای دکتری اقتصاد اسلامی است، شد.
در ادامه متن گفت‌وگو تقدیم حضور علاقه‌مندان می‌شود؛
رسا - اقتصاد مقاومتی راهبردی متفاوت در سبک اقتصادی در جهان معاصر است که از سوی رهبر معظم انقلاب تعیین مشی شده است؛ در اولین گام اساس تفکر اقتصاد مقاومتی را برای ما تبیین فرموده و رابطه آن را با نگرانی اخیر رهبر معظم انقلاب که در جلسات متعدد به عنوان «بیداری و مقابله با نفوذ» جدا موردتوجه قرار داده‌اند را بیان بفرمایید.
اقتصاد مقاومتی موضوعی نیست که اختصاص به گفتمان‌های متأخر از تفکرات و گفتمان مقام معظم رهبری داشته باشد. حتی ما در ادبیات حضرت امام خمینی(ره) شاهد آن بوده‌ایم که فرمودند: «ما اگر به نان پنیر خود قانع باشیم تا بتوانیم روی پای خود و با اتکا بر نیروی خود قد علم کنیم، بهتر از آن است که بخواهیم وابسته به غرب و شرق باشیم.»
در نخستین گام از گفتمان اقتصاد مقاومتی باید به دنبال این موضوع باشیم که هدف از طرح این گفتمان و احیای آن در این برهه از زمان چیست؟ برخی تصور می‌کنند که اسلام نظریه‌ای در مبانی اقتصادی و کنش‌های اقتصادی مؤمنان ندارد و دلیلی که بر این مدعای خود دارند این است که اسلام تنها در ادبیات خود به آخرت مردم پرداخته است؛ این در حالی است که متأسفانه حتی این اعتقاد در برخی از روحانیانی که شناخت سطحی از دین دارند نمو پیدا کرده است.
البته باید ابعاد نظریات اسلام در اقتصاد و اهمیت آن در سبک زندگی اسلامی تبیین شود. عقلانی نیست وقتی اسلام یک دین کامل بوده و آخرین دین از سوی خداوند متعال معرفی شده است، درباره اصلی‌ترین موضوع زندگی بشری برنامه و مدلی نداشته باشد. این موضوع را می‌توان در ادبیات روایی نیز به کرات مشاهده کرد؛ چرا که از امام معصوم(ع) نقل شده: اگر کسی به دنبال کسب علم برود ولی به دنبال تأمین معاش برای خانواده خود نباشد، این علم، علم حقیقی نیست و خیری به او نخواهد رساند.
برخی از روایات صراحتاً وابستگی را نهی کرده‌اند؛ برای نمونه در روایتی آمده: «خدا لعنت کند قومی را که چیزی را می‌پوشند که خود نمی‌بافند.» این همه تأکید می‌تواند نشانگر اهمیت بالای این موضوع باشد؛ چرا که مبانی اسلام بر اساس نظام بوده و یکی از عرصه‌های نفوذ دشمن هم می‌تواند همین احتیاج به او باشد.
متأسفانه برخی از دولتمردان ما می‌گویند: ما در حیطه اقتصاد خود محتاج به دشمن هستیم. این سخنان می‌تواند تا حد زیادی زمینه همان هشدار نفوذی که رهبر معظم انقلاب از آن ملت و دولت را باخبر کرده‌اند را ایجاد کند. وقتی اقتصاد ما زمین‌گیر و محتاج می‌شود، ما محتاج به دشمن می‌شویم؛ چون مهم‌ترین زمینه نفوذ مخفیانه او(دشمن) می‌تواند همین ضعف اقتصادی ما باشد.
دشمن برای نفوذ اگر از عرصه نظامی بهره ببرد، همه متوجه این گونه نفوذ خواهند شد و حتی به نوعی نام این کار را نیز نمی‌توان نفوذ گذاشت. وقتی رهبر معظم انقلاب خطر نفوذ را گوشزد کرده و مهم‌ترین راهبرد یک سال از عمر مقدس انقلاب را به جهاد اقتصادی متمرکز می‌کنند، نشان از آن است که همین مبانی اقتصادی می‌تواند بهترین زمینه برای نفوذ دشمنان باشد. چون دشمن نیازی به نفوذ با اسلحه ندارد، بلکه برعکس با اصطلاحات خیرخواهانه وارد می‌شود.
برای نمونه اهداف خیرخواهانه صوری خود را با دستانی پولادین در دست‌کش مخملی دنبال می‌کند که برای آن(اهداف خیرخواهانه) واژه‌هایی همانند بانک جهانی، حقوق بشر و کمک به محرومین را وضع کرده است. دشمن امروز، استعمار خود را با این شعارها(بانک جهانی، حقوق بشر، کمک به محرومین...) حفظ کرده است.
رسا ـ بر اساس ابهامات تئوریک که از سوی برخی از کارشناسان به‌صورت شبهه‌های عمومی مطرح می‌شود، به نظر شما تعریف حقیقی اقتصاد مقاومتی چیست؟
اگر بخواهیم بر اساس تعریفی که اقتصادانان از اقتصاد عرف مجامع علمی دنیا دارند، اقتصاد مقاومتی را تعریف کنیم باید گفت: اقتصاد مقاومتی برای مقابله با اقتصاد وابستگی به کار گرفته می‌شود. بر این اساس اگر کشوری با این ابتکار عمل وارد مدیریت ظرفیت‌های کلان اقتصادی خود شود در حقیقت به دنبال این است که از هر نوع وابستگی بر اساس ظرفیت‌های خود در مقابل کشور دیگر مصون بماند.
درباره آثار وابستگی اقتصادی به قدرت‌های جهان سلطه نیز می‌توانیم بگوییم: امروز در دنیا شاهد این هستیم که در برخی از کشورها پس از گذشت 50 سال ـ هر چند دارای پرچم مستقلی هستند ـ هنوز آثار استعمار در آن دیده می‌شود.
رسا ـ تحلیل شما از دیدگاه رهبر معظم انقلاب درباره اقتصاد مقاومتی چیست؟
اقتصاد مقاومتی در بیان مقام معظم رهبری به معنای خروج کشور از انفعال است؛ یعنی ایران اسلامی به کشور پویا و فعالی تبدیل می‌شود. معظم له در الگوی اقتصادی به دنبال این نتیجه نیستند که کشور کاملاً مستقل عمل کند، در حقیقت هدف این نیست که ما احتیاجی به فنّاوری نداریم. مقام معظم رهبری ـ در سخنرانی حرم رضوی ـ در تبیین راهکارهای تحقق اقتصادی مقاومتی نیز بر موضوع انتقال فنّاوری در قراردادهای مهم وارداتی تأکید کردند.
نخستین راهکار نیز جلوگیری از واردات بی‌رویه محصولات خارجی در بازار کشور است. البته در سبد وارداتی دولت از زین اسب تا پیاز وجود دارد؛ در حالی که ما می‌توانیم این محصولات را در داخل کشور تولید کرده و به خودکفایی برسیم. حتی متأسفانه محصولاتی به دلیل فساد امحا می‌شوند.؛ در چنین شرایطی در صنایع فرش، پارچه و کشاورزی که خودکفا هستیم اقدام به واردات می‌شود. شاید نوعی بی‌مهری اجرایی در اقتصاد جهان اسلام باشد.
ظرفیت‌های خدادادی کشور ایران در زمینه اقتصاد فرصت‌های بسیار مناسبی را برای سرمایه گذاری داخلی به وجود آورده است؛ برای نمونه ظرفیت‌های عظیم کشاورزی که در ایران اسلامی وجود دارد. اگر ـ به معنای واقعی کار و تلاش ـ بر روی این صنعت کار و تلاش شود و روش‌های انحصاری خود را تولید کنیم می‌توان ـ صنعت کشاورزی و تولید گوشت و موارد وابسته به این صنعت ـ در دنیا بازارهای انحصاری برای ایران اسلامی باشد. لازم نیست در همه عرصه‌ها وارد کار شد؛ در همان عرصه‌های که می‌توانیم اولین‌های دنیا باشیم با کار و تلاش واقعی وارد شویم و اقدام به رشد دادن آن کنیم و در مرحله پس از شکوفایی وارد سایر عرصه‌ها و خودکفایی این ظرفیت‌های بالقوه شویم.
رسا _ بر این اساس شما اهداف مهم اقتصاد مقاومتی را از منظر رهبر معظم انقلاب چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باید در نظر داشت یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصاد مقاومتی بستن زمینه‌های نفوذ مخفیانه دشمن است. در ادبیات فعلی دیپلماسی دولتی این ضعف مشاهده می‌شود که برخی می‌گویند: ما تنها در تولید آبگوشت و قورمه‌سبزی قابلیت خودکفایی را داریم. این موضوع ـ به سخره گرفتن ظرفیت‌های اقتصادی ـ خود مصداقی بارز از عدم شناخت ظرفیت‌های داخلی است و نتیجه آن این است که با شعور ضعیف دیپلماسی به توان داخلی توهین می‌شود.
اقتصاد مقاومتی در ساحت اقدام و عمل کسانی را برای دستیابی به اهدافش لازم دارد که در عمل یقین داشته باشد «ما می‌توانیم.» در اسلام ضمن تأکید به توکل درست بر جریان علمی، عقیدتی و تاریخی «مبارزه با وابستگی» نیز تأکید شده است؛ در غیر این صورت فرصت درک سیاست اقتصاد مقاومتی برای مجریان به وجود نخواهد آمد. در چنین شرایطی توقع عمل بر مدار این سیاست دو از ذهن و واقعیت خواهد بود.
مجریان سیاست‌های کلان در نظر داشته باشند که حقیقت هدف مقام معظم رهبری از بیان اقتصاد مقاومتی را باید درک کنند. مهم‌ترین هدف از ابلاغ این سیاست با تأکید بر محوریت عملیاتی بودن آن می‌تواند مسأله مبارزه به اقتصاد سلطه محور غرب باشد. جنس اقتصاد غرب، سلطه محور بودن سبک اقتصادی آن است. اگر یک نگاه مختصر به وسایل منزل خود داشته باشیم متوجه آن خواهیم شد که این سلطه در منازل ما نیز وجود دارد. در مدل اقتصادی غرب وقتی محصولی با اعتقاد و آئین خود تولید می‌کنند و ـ این محصول ـ تزریق به بازارهای کلان دنیا می‌شود در حقیقت تبلیغات خود را هم با همان اعتقاد و اهداف به جوامع اسلامی تزریق می‌کنند.
در چنین وضعیتی گاهی اوقات آحاد مردم به شعارنوشته‌های سیار تبلیغاتی غرب تبدیل می‌شوند. باید در نظر داشت در تبلیغ یک محصول ممکن است هم‌جنس‌بازی و مقابله با اسلام و اعتقادات ما تبلیغ شود. مهم این است که یک ایرانی مسلمان برای تاریخ و تمدن خود احترام قائل باشد و برای حفظ آن گنجینه عظیم برمدار اقتصاد مقاومتی زندگی خود را تنظیم کند.
سرنوشت درب‌های باز اقتصادی در برابر واردات بی‌رویه سرانجامی نافرجام برای نسل آینده ما است. وقتی دروازه‌های کشور را به سوی اقتصاد غرب بازکنیم سرنوشت ما مانند کشورهای عربی خواهد شد؛ کشورهایی مانند امارات سبک زندگی اروپایی دارند و فقط پوسته‌ای از دین در فعالیت‌های روزمره آنان باقی مانده است. حماسه‌هایی مانند نهم دی در فضای فتنه به ما اثبات کرد که مردم بر مدار اعتقادات خود عمل می‌کنند.
واردات بی‌رویه محصول، عربستان را از نظر مدل و سبک زندگی به آمریکای دوم تبدیل کرده است. هدف دوم از طرح موضوع اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب این است که اتکا به منابع نفتی کم شود تا بتوانیم اهداف و خصومت‌های دشمن را در سیاست قیمت‌گذاری و تحریم‌ها خنثی و بی‌اثر کنیم؛ چرا که اقتصاد مقاومتی می‌تواند افق‌های فراتر داشته باشد. افق دیگر این نوع از اقتصاد می‌تواند تبلیغ اسلام حقیقی باشد.
باید دقت داشت رهبر معظم انقلاب امسال را با دو نکته مهم شروع کردند؛ نخست، تحلیل برجام که در حال حاضر برخی از عوامل به دنبال بی‌نقص جلوه دادن آن هستند. معظم له در این زمینه فرمودند: «کسانی که امید می‌بندند به اینکه بنشینیم با آمریکا در فلان مسئله مذاکره کنیم و به یک نقطه توافقی برسیم ـ یعنی ما یک تعهّدی بکنیم، طرف مقابل هم یک تعهّدی بکند ـ از این غفلت می‌کنند که ما ناگزیر باید به همه تعهّدهای خود عمل کنیم امّا طرف مقابل با طُرق مختلف، با شیوه‌های مختلف، با خدعه، با تقلّب سرباز می‌زند و به تعهّدهایی که کرده عمل نمی‌کند. این چیزی است که ما امروز در مقابل چشم خودمان داریم می‌بینیم؛ یعنی خسارت محض.»
دومین نکته مهم این است که اقدام و عمل نشان از آن است که اقتصاد مقاومتی موضوعی نیست که فقط با حرف زدن میسر شود؛ بلکه صحنه عمل است و در حال باید سیستم مدیریت اجرایی دولت باور کند که بخشنامه و بروکراسی اداری در این جریان کافی نیست. مردم باید اثر این اقتصاد را ببینند؛ چون شنیدن واژه اقتصاد مقاومتی و ندیدن اثرات آن در زندگی واقعی مردم موجب سرخوردگی فرهنگی خواهد شد؛ بر همین اساس بود که مقام معظم رهبری در مشهد مقدس فرمودند: ما باید از وابستگی در برخی از مباحث جلوگیری کنیم. این نوع وابستگی در اقتصاد وابستگی‌های ثانوی همچون وابستگی فرهنگی، سیاسی و غیره را به دنبال خواهد داشت.
برای نمونه یکی از مدل‌های وابستگی سیاسی و اقتصادی این است که طرف مقابل اقدام به ایجاد شغل برای جوانان ما کند. در چنین حالتی هر وقت ما برخلاف میل آنان در هر مسأله ای رفتار بکنیم مجدد بی‌کاری به بالاترین نرخ خود رسیده و از طرفی جوانان ما هم همیشه در مبانی فکری خود خواهند گفت که بله آنان برای ما کار ایجاد کردند نه انقلاب و این چنین سرمایه‌های انقلاب با اطلاعات غلط بر علیه خود انقلاب به کار گرفته می‌شوند.
ما در تحلیل عمکرد دولت در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی نمی‌خواهیم بدبینانه _ به اقدامات دولت _ نگاه کنیم. برخی از اوقات پس از شنیدن اخبار روزمره دولتی این به ذهن می‌آید که برخی از اقدامات نامربوط باید کنار گذاشته شود و باید ایمان داشت که اقتصاد مقاومتی یک نسخه شفابخش برای کل دنیا است و ناجی تمام اقتصادهای شکست خورده حتی اروپایی است.
نداشتن تجربه برخی مسئولان می‌تواند مانع بزرگی برای نیل به اهداف اقتصاد مقاومتی باشد. برخی از مسئولان ما اقدامی در این زمینه انجام نمی‌دهند و اصلی‌ترین دلیل آن این است که تجربه ندارند. موفقیت‌های صنایع دفاعی به‌عنوان قدرت برتر و صاحب سبک در سطح دنیا به دلیل باور نیروهای دفاعی ما در مقابله با تحریم‌ها است. رشد ما در زمینه صنایع دفاعی یک حقیقت آزاردهنده برای دشمن است. این پیشرفت در مقابل صنایعی مانند خودروسازی و کشاورزی برای مردم ما مبهم است؛ چون دستیابی به یک فناوری بالادست دنیا در مقابل ضعف جدی در صنایع خودروسازی نشان از ضعف عملکرد دولت در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است. فروختن محصول تولیدشده بی‌کیفیت به پشتوانه خزانه بیت‌المال یک خیانت به اقتصاد مقاومتی است.
نکته اساسی این است که در زمینه موشک‌ها رشد کرده‌ایم این رشد چشمگیر به خاطر مقاومت جدی ما است و نمادی جدی برای اثبات «ما می‌توانیم» است. نتیجه اقتصاد مقاومتی عوض کردن معادلات کلان سیاسی دنیا است و تأکید رهبر معظم انقلاب بر روی این موضوع ـ اقتصاد مقاومتی ـ نشان از این است که ضعف در سیاست‌های فعلی به صورتی است که در این برهه از انقلاب ـ فرهنگی ناب ـ به فراموشی سپرده می‌شود و تأکید مقام معظم رهبری نیز بر این موضوع نشان از اهمیت مجاهدت در این راه است.
رسا _ آیا اقتصاد مقاومتی مسیری امن برای نتایج موردنیاز مردم در اقتصاد است؟ نقش مبلغین حوزه در این زمینه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اقتصاد مقاومتی مردم را به رفاه مطلوب اسلامی می‌رساند. برای تبلیغ این فرهنگ مبلغان حوزه علمیه قم در فضای تبلیغی با دو مسأله مهم روبرو هستند؛ نخست، باید برای تبلیغ و تبیین اقتصاد مقاومتی باید که مبنای اقتصاد مقاومتی را مسلط باشند. فقه و اصول به تنهایی برای این نوع تبلیغ کفایت نمی‌کند. دومین مساله مهم این است که متأسفانه تبلیغ اصل انقلاب اسلامی را در تبلیغ روحانیان مبلغ حلقه مفقوده تبیلغ امروز است و این خود می‌تواند خطری بزرگ برای فضای فرهنگی کشور باشد.
چرا مبلغان مقدمه تبیین مبانی امام و رهبر معظم انقلاب را فراهم نمی‌کنند و با این ضعف عملی خود باعث می‌شوند مبانی نفاق که تمام آن را می‌توان از نگاه اسلام انحراف دانست بر مبانی امام و رهبر معظم انقلاب پیش بگیرد. باید در نظر داشت که امروز آگاهی غلط مردم بیشتر از آگاهی‌های صحیح آنان است و اقتصاد مقاومتی از رده‌های دهم انقلاب است و مردم در درک مبانی اولیه انقلاب عاجز مانده‌اند.
رسا - نتیجه‌گیری و کلام آخر.
نخست، «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» سازوکاری مبتنی بر شعار و تئوری نیست، بلکه اقتصاد مقاومتی در کلام رهبر معظم انقلاب بر اساس واکنش معظم له در واکنش به شعارهای مردم در حرم رضوی مبنی بر «ای رهبر آزاده آماده‌ایم آماده» فرمودند: «آمادگی کافی نیست باید اقدام و عمل شود» نشان از این است که اقتصاد مقاومتی علاوه بر آنکه اقتصادی ریاضتی نیست بلکه اقدام و عمل دولت و مسئولان امر را می‌طلبد.
دوم، دولت در روزهای اولیه سال اعلام کرده است که برای اقتصاد مقاومتی برنامه‌های جدی دارد اما این نکته را باید به دولتمردان گوشزد کرد که برنامه کافی نیست باید نتیجه این برنامه‌ها در عمل در جامعه اسلامی ایران نمود پیدا کند.
سوم، باید توجه داشت که برخی برای تشویش اذهان عمومی جملاتی گفته‌اند که بر ساحت گفتمان «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» توهین و تهمت است. اتکا بر نیروی درون و برنامه‌ریزی و عمل صحیح در منابع لایزال خدادادی ایران عزیز همچون کشاورزی می‌توان بازارهای دنیا را قبضه کرد.
چهارم، اقتصاد مقاومتی مهم‌ترین رکنی که در مسیر سیاست‌گذاری خود پی گیری می‌کند، مقابله با وابستگی است و در حقیقت این مدل و الگوی اقتصادی نسخه‌ای شفابخش برای اقتصاد کل کشورهای دنیا است که نوع الگوی اقتصادی سلطه را پذیرفته‌اند.
پنجم، اقتصاد آزاد جهانی نیز از الگوی اقتصاد سلطه است و تنها راه رسیدن به مطلوب موردنظر مردم در جوامع اسلامی اقتصاد مقاومتی است. باور این الگو دو رکن اساسی دارد؛ نخست، «ما می‌توانیم» را باور کنیم. دوم، تجربه ما در صنایع هسته‌ای و موشکی نشان از آن است که دولت باید راه را برای نخبگانی که در زمینه خودباوری ملی و اسلامی تجربه دارند را باز و تمام توان خود را بر نتایج این دانشمندان قرار دهد./837/403/ر
گفت‌وگو: محمد جعفری
ارسال نظرات