گروه های تندرو دچار فهم اشتباه و خطرناک از دین شدند

حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در کنفرانس بین المللی " اقلیت های دینی"در توکیو ژاپن پیرامون اقلیت های دینی در جوامع اسلامی خاطرنشان کرد: ظهور گروه های خشونت طلب و تندرو در خاورمیانه به دلیل خشکیده شدن نگاه های انسانی و فطری در نهادشان است، و در نتیجه، دچار فهم اشتباه و خطرناکی شده اند.

وی که در مراسم افتتاحیه این کنفرانس بین المللی در حضور شخصیت هایی از کشورهای مختلف جهان سخن می گفت، اظهار داشت: شناخت دقیق و چارچوب مند نسبت به "رابطه هویت و دین" و "تعریف هویت دینی - اجتماعی" یک ضرورت معرفتی است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: به متفکران جهان اسلام این پیشنهاد را می دهم که با توجه به لغزیدن پاره ای از هویت های مذهبی به سمت طائفه گری، این سوال را پاسخ دهند که خود دین، اصولا چه هویت اجتماعی را مطلوب می داند؟ و در این زمینه از ما چه می خواهد؟ طبعا با انجام مطالعه ای متضمن نگاه دقیق به اسلام و تحلیل جامعه شناختی از هویت و هویت های دینی می توان به این سوال پاسخ داد.

چهار جامعه و چهار هویت:

وی با اشاره به این که اسلام در زمینه "تشکیل هویت دینی با ماهیت اجتماعی" منطق خاصی دارد، این منطق را منطق "چهار جامعه ای همزمان" با "چهار هویتی همزمان" توصیف کرد و گفت: به واقع، جامعه پذیری مسلمان در چهار جامعه، چهار هویت را برای او در پی می آورد.

وی ادامه داد: آن چهار جامعه ای که چهار هویت را در پی می آورند، عبارتند از: "جامعه دینی خاص"، "جامعه دینی عام"، "جامعه ادیانی"و "جامعه فطری - انسانی".

جامعه دینی خاص
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: مقصود از جامعه دینی خاص، همان جامعه مذهبی است؛ جامعه ای که دین را بر اساس مذهبی از مذاهب مربوط به همآن دین، تبلور، انعکاس و معنی می بخشد. مثل جامعه شیعی یا جامعه سنی؛ که هر کدام جامعه ای با هویتی خاص هستند. وی ادامه داد: انکار وجود خارجی هر یک از این دو هویت، چشم به روی واقعیت بستن است.

وی با اشاره به این که هویت مذهبی امری گریز ناپذیر است، گفت: وجود جامعه مذهبی و هویت مذهبی به خودی خود، مشکلی برای وحدت جهان اسلام تولید نمی کند، مشکل هنگامی تولید می شود که هویت مذهبی تنها و به دون قرار داشتن در کنار هویت اسلامی عام ( که برآمده از جامعه دینی به معنای عام است) شکل بگیرد.

جامعه دینی عام

وی دومین جامعه را "جامعه دینی عام" دانست و گفت: این جامعه، اتباع مذاهب مربوط به یک دین را پوشش می دهد، به عنوان نمونه: مسیحیت که متضمن مذاهب مختلفی است، اتباع این مذاهب همگی در عین حال، هویت واحدی دینی دارند که آن، مسیحیت است.

وی با اشاره به این که دین اسلام نیز چنین است، اظهار داشت: در جامعه عام اسلامی، هر کدام از اتباع مذاهب، هویت خاص خود را دارد ولی در عین حال، همه با هم، واجد هویت اسلامی هستند که هویتی اجتماعی است و در صورت تحقق اتباع مذاهب را به سمت همگرایی سوق می دهد. وی گفت: اسلام از این جامعه (که هویت واحد اسلامی را به صورت مشترک ایجاد می کند) تعبیر به امت اسلامی نموده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی یکی از مشکلات عمده مسلمانان را نداشتن هویت اسلامی عام دانست و گفت: هویت مذهبی غیر همراه با هویت اسلامی در معرض تبدیل شدن به طائفه گرایی است.

وی تاکید کرد: منحصر کردن هویت دینی به هویت مذهبی خاص، نقطه آغازی برای شکل گیری زمینه طائفه گرایی است.

استاد حوزه علمیه قم گفت: تابعان هر مذهب، باید بکوشند در کنار داشتن هویت مذهبی، هویت اسلامی نیز پیدا کنند و آن را در اعماق وجود خود حضور ببخشند، در این صورت است که جامعه اسلامی با همه مذاهب خود، به دلیل برخورداری از احساس هویت مشترک، عاری از تنش می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: کارکرد مهم چنین هویت اسلامی مشترک این است که هویت های مذهبی را در مسیر هم افزایی مثبت و زیبا قرار می دهد و یک روابط تعایشی وهمزیستانه را در بین آنها ایجاد می کند؛ ولی متاسفانه ما فاقد این احساس هویتی مشترک اسلامی هستیم.

وی با اشاره به اینکه وجود امت اسلامی به نفع بشریت خواهد بود، گفت: امت اسلامی امتی اخلاقی و متعالی است و پدید آمدن بحران در این امت، به ضرر بشریت است.

جامعه ادیانی

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: جامعه ادیانی، دارای قلمروی بزرگ تری نسبت به جامعه های دینی عام است، جامعه ادیانی یعنی همان سقف بسیار گسترده ای که در زیر آن اتباع ادیان الهی متعدد زندگی می کنند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: این جامعه ادیانی را نباید تنها در لفظ و عنوان از آن یاد کنیم بلکه باید در اتباع هر دین، این احساس ایجاد شود که ادیان دیگر نیز در ادبیات، معنویت، خداوند و ... با دین آن ها مشترک هستند. باید کوشید جامعه بزرگ ادیانی در عمل شکل بگیرد.

وی گفت: هر چند دین اسلام بر تشکیل امت اسلامی اصرار دارد ولی این دین آسمانی، تشکیل جامعه بزرگ ادیانی را نیز پذیرفته است و بر آن نام "ملت ابراهیم" گذاشته است که شامل مسلمانان وادیان سماوی دیگر می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی اظهار داشت: قران کریم در کنار مساجد نام صوامع و بیع را ذکر کرده و این نشان از آن دارد که در عین آن که با قوت دنبال تشکیل یک جامعه اسلامی بزرگ است، دنبال یک جامعه ادیانی نیز می باشد.

وی با اشاره به آیه " تَعَالَوْاْ إِلَى كَلَمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ" گفت: در این آیه، تعالو دعوت به گردهم آمدن است و گردهم آمدن به تشکیل اجتماع می انجامد و این رفته رفته جامعه ادیانی را طکل می دهد.

جامعه فطری - انسانی

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی وجود چهارمین جامعه مد نظرخود را جامعه انسانی ذکر کرد و گفت: ما از ناحیه اسلام تنها موظف به ایجاد یک جامعه دینی و یا ادیانی نیستیم بلکه جامعه انسانی را نیز باید ایجاد کرد. باید این احساس را در درون خود ایجاد کنیم که ما انسان هستیم و غیرما، انسان های دیگری هم هستند.

وی با اشاره به این فرمایش امام علی (ع) خطاب به مالک که فرموده بودند:یا برادر هم دین تو است یا هم نوع و هم نظیر تو، خاطرنشان کرد: امام علی (ع) برای تعارف این سخن را نفرمودند بلکه این تعبیر مهم در جایگاه توجه دادن به چگونگی تعامل با انسان های جامعه صادر شده است.

وی گفت: اگر ما احساس مشترک انسانی را از دست بدهیم فرصت های اجتماعی مهمی را از دست داده ایم.

وی بیان داشت: در قرآن کریم آیه ای وارد شده که به استناد آن، شیوه حضرت ابراهیم( ع) ارجاع دادن انسان ها به نفس آن ها بوده است (فرجعوا الی انفسهم)، حضرت با اقدام خود، نوعی حالت رجوع به نفس را در مخاطبان خود ایجاد می کرده است. معلوم می شود فطرت انسانی ارزشمند است که راه دین از آن می گذشته است.

انسان واجد فطرت و مالک اخلاق

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی ادامه داد: رجوع به نفس یعنی رجوع به آنچه انسان واجد آن است، انسان فارغ از آنکه هنوز دین را پذیرفته باشد واجد فطرت، انصاف و عقل، اخلاق، گریزان بودن از کشته شدن دیگران و نفرت نسبت به انسان کشی است.

وی اظهار داشت: آیه" ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الأرض.."نیز تنها ناظر به جامعه ادیانی و اسلامی صرف نیست بلکه به تعبیر علامه طباطبایی در ارتباط با جامعه انسانی نیز هست؛ چه آنکه خداوند بعد از این جمله می فرماید "والله ذو فضل علی العالمین" و نفرموده علی المومنین.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی همچنین به آیه فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ اشاره کرد و گفت:این آیه بین دین و فطرت ارتباط برقرار می کند.

این همایش بین المللی هفته جاری با حضور اندیشمندانی از کشورهای مختلف جهان در ژاپن برگزار شد. /924/د102/ج