چرا مسجد گوهرشاد؟
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران، در ادامه به خلاصه ای از این قیام و دلیل انتخاب این مسجد اشاره می کنیم:
اين قيام كه در 21 تير 1314 سركوب شد، زماني شكل گرفت كه رضاشاه دين‌ستيزي را به اوج خود رسانده و درصدد بود تا سنت‌هاي مذهبي و قوانين اسلامي را محو و نابود كند و فرهنگ غربي را به جاي آن بنشاند.
رضاخان در پيگيري اين سياست دستور داده بود تا حجاب از سر زنان مسلمان بردارند، مردان كلاه غربي به سر كنند، روحانيون لباس روحانيت را از تن بيرون كنند و ...
در واكنش به اين سياست، روحانيون و مردم مسلمان در هر نقطه‌اي به مخالفت برخاستند ولي در اين ماجرا مشهد پيشقدم شد و قيام شكوهمندي در دل تاريخ به ثبت رسيد.
علما و روحانيون مشهد طي جلساتي پنهاني تصميم گرفتند با اين حركت رضاخان مقابله كنند و او را از اين كار بازدارند. در يكي از اين جلسات پيشنهاد شد آيت‌الله حسين قمي به تهران برود و در مرحله اول با رضاخان مذاكره کند تا شايد بتواند او را از اجراي تصميماتش بازدارد. وقتي آيت‌الله قمي به تهران آمد، بلافاصله از سوي حكومت دستگير و ممنوع‌الملاقات شد. ساير روحانيون نيز در مساجد و مجالس، به آگاه كردن مردم پرداختند.
مسجد گوهر شاد به عنوان یکی از مساجد محوری و یا شاید مهمترین محل تجمع علمای معترض از جمله مكان‌هاي تجمع مردم نیز بود. اجتماعات مردم در اين مسجد هر روز بيشتر مي‌شد و شهر حالت عادي خود را از دست مي‌داد و سخنرانان نيز به انجام سخنرانی های پر شوری مي‌پرداختند.
همزمان با بازداشت آیت الله حسين قمي، در مشهد نيز به دستور حكومت، روحانيون همچون شيخ غلامرضا طبرسي و شيخ نيشابوري دستگير شدند. صبح روز جمعه 20 تير 1314 نظاميان مستقر در مشهد براي متفرق ساختن مردم وارد عمل شدند و به روي آنان آتش گشودند و تعداد زيادي را كشتند و زخمي كردند، ولي مردم مقاومت كرده و سربازان نيز بنا به دستوري كه به آنها رسيد، مراجعت كردند. به دنبال اين حادثه مردم اطراف مشهد با بيل و داس و ... به سوي مسجد گوهرشاد حركت كردند.
فرداي آن روز جمعيت زيادتري در مسجد گوهرشاد تجمع كردند و عليه اقدامات دولت اعتراض کردند. سران نظامي و انتظامي مشهد اين بار بنا به دستور رضاخان با تجهيزات كامل و افراد فراوان در نقاط حساس مستقر شدند و سلاح هاي خودكار و حتي توپ ها را به منظور سركوب مردم به ميدان آوردند. در حوالي ظهر مأمورين نظامي و انتظامي از هر سو به مردم هجوم آورده و در داخل مسجد به كشتار آنان پرداختند. در اين واقعه تعداد بسياري شهيد، مجروح و بازداشت شدند.
كشتار مردم در اين مسجد به اندازه‌اي بود كه به نقل از شاهدان عيني 56 كاميون جنازه از صحنه كشتار خارج كردند. يك روز پس از اين فاجعه عمليات دستگيري علما و روحانيون آغاز شد و تعداد كثيري از آنان بازداشت و روانه زندان شدند.
قيام مسجد گوهرشاد براي هميشه در دفتر اقدامات سلسله پهلوي ثبت شد. گفتني است اين قيام يك سال پس از بازگشت رضاخان از سفر به تركيه و در پي مشاهده بي‌بند و باري و بي‌حجابي زنان تركيه توسط وي، به وقوع پيوست./836/د102/ل