پیامدهای شکست کودتا در ترکیه به سود جمهوری اسلامی خواهد بود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، سعدالله زارعی، تحلیلگر ارشد سیاسی، شامگاه چهارشنبه در ادامه سلسله جلسات بزم اندیشه که در محل موسسه جوانان آستان قدس رضوی برگزار شد، به تبیین شرایط جدید منطقه پس از کودتای ترکیه پرداخت و اظهار کرد: کودتایی که در ترکیه اتفاق افتاد به احتمال زیاد با امریکایی‌ها، سعودی‌ها و بعضی کشورهای دیگر هماهنگ شده بود و هیچ کس در مورد این‌که آمریکایی‌ها از کودتای ترکیه خبر داشتند، تردید ندارد.

وی افزود: این‌که اردوغان و تشکیلات دولت ترکیه، آمریکایی ها و فتح الله گولن را مورد سوال قرار می‌دهند و با این وجود، آمریکایی‌ها در ابتدا این مسأله را رد نمی کنند، از نشانه‌های قوی چنین تحلیلی است. در مورد ارتباط کودتا با سعودی ها نیز این مسأله مطرح است که چطور با وجود حمایت آل سعود از موضع اخوانی‌ها در منطقه، در مورد ترکیه از عادل الجبیر حاضر نیست کودتا را محکوم کند؟

کودتاچیان از موفقیت کودتا مطمئن نبودند

این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که کودتای نافرجام در ترکیه مراحل متعددی داشت که به دلیل عدم اطمینان کودتاچیان از موفقیت کودتا، سایر مراحل فرصت ظهور و بروز نیافت، خاطرنشان کرد: همان‌طور که دیدید در این کودتا نیروی هوایی وارد شد اما نیروی دریایی، وزارت دفاع و ستاد مشترک وارد نشدند و نیروی زمینی نیز به صورت ناقص وارد موضوع شد. از سوی دیگر، نقطه کانونی کودتا در دو شهر آنکارا و استانبول دیده شده بود که همه این مسائل نشان از عدم قطعیت و تردیدهایی دارد که نسبت به موفقیت کودتا وجود داشته است.

زارعی با رد این استدلال که «کودتای ترکیه صرفا وسیله‌ای برای گوشمالی دادن به اردوغان بوده است»، گفت: اگر در پشت صحنه این کودتا، فتح‌الله گولن حضور داشته باشد، قطعا یک کودتای آمریکایی بوده، با منافع ملی ما ناسازگار است و بدترین اتفاقی است که در 35 سال گذشته در صحنه تحولات ترکیه رقم خورده است.

تبیین دلایل حمایت آمریکا از کودتای ترکیه

وی در تبیین دلایل حمایت آمریکا از کودتا علیه اردوغان و حزب عدالت و توسعه، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین دلایل این است که اقدامات اردوغان با دیدگاه های آمریکایی‌ها در تعارض بوده است. همچنین در مسأله اسرائیل، علیرغم این‌که روابط اردوغان با اسرائیل قطع نبود، ولی در مراحلی مثل جنگ‌هایی که علیه حماس انجام شد، موضع دولت ترکیه در کنار حماس بود. نکته سوم هم این بود که ترک ها در پرونده‌های منطقه‌ای، مستقل از آمریکا عمل می‌کردند مثل درگیری‌های به وجود آمده با پ.ک.ک.

زارعی رفتار اردوغان در سوریه را رفتاری دوگانه و ناپسند برای ایالات متحده دانست و خاطرنشان کرد: اردوغان در پرونده سوریه آن‌طوری که وانمود می‌کرد، در صحنه عملیات جدیت نداشت. یعنی حرف بسیار می زد اما عمل نمی کرد. در حالی‌که آمریکا می‌خواست یک جریان لائیک وابسته به سعودی سرکار بیاید.

عوامل اصلی شکست کودتا در ترکیه

این تحلیل‌گر ارشد سیاسی «رسیدن اطلاعات در وقت مناسب به دولت ترکیه»، «فعالیت مساجد در این کشور» و «روحیه آمریکا ستیزی مردم ترکیه» را مهم‌ترین عناصر در شکست کودتا خواند و افزود: مردم ترکیه از نظر روانی به شدت ضد آمریکایی هستند و طبق نظرسنجی مؤسسه آمریکایی پیو که در سطح جهان اسلام در 17 کشور انجام گرفت، در ترکیه بیشترین نفرت از آمریکا وجود دارد و این ابزاری بود که اردوغان از آن استفاده کرد و بلندگوهای مساجد نیز شروع به شعارهای ضد آمریکایی کردند.

زارعی ادامه داد: یکی دیگر از عوامل مهم در شکست کودتا ترکیه این بود که کودتاچیان نتوانستند سیستم خود را به درست بچینند. برای ما جای سؤال بود که چرا آن‌ها ابتدا فرودگاه را تسخیر کردند اما کاخ ریاست‌جمهوری را نگرفتند؟

گولن تفکری شبیه به «عبدالکریم سروش» دارد

این استاد دانشگاه تصریح کرد: فتح الله گولن به لحاظ تفکر مذهبی، یک نوع عرفان شخصی را که مبتنی بر نوعی گریز فرد از صحنه سیاسی است، پرورش می دهد و این تفکر پیشینه ای در اهل سنت، ترکیه و منطقه دارد که نزدیک‌ترین جریان به این تفکر، جریان معروف نولسی‌ها است. یعنی یک معارف تجزیه شده متکی بر تجربه های فردی که در آن مبارزه، جهاد و خشونت نیست و نسبت به دستاوردهای صنعتی و علمی کاملا باز برخورد می کنند. این تفکر غرب را به عنوان یک تمدن و واقعیت پذیرفته و با آن کار می کند.

زارعی در تشبیه اندیشه گولن به اندیشه عبدالکریم سروش و مجتهد شبستری در ایران خاطرنشان کرد: این جریان «مخالفت با آمریکا»، «جهاد»، «روحانیت»، «تفسیر واحد از دین» و «تقدس‌گرایی» را بی‌معنا می داند و به این دلیل آمریکا به دنبال قدرت یافتن این اندیشه در ترکیه است که وقتی سروش چنین بحثی را در ایران مطرح کرد، شیعه آن را نپذیرفت اما در ترکیه روحانیتی وجود ندارد و آن‌ها در زمین بی رقیب اسب خود را می تازند.

وی تأکید کرد: اگر آمریکایی‌ها توانسته بودند این تفکر سروش‌گونه را در ترکیه به قدرت برسانند، جریان جدیدی در منطقه درست می شد که ظرفیت بالایی داشت و در آسیای میانه، شمال آفریقا، افغانستان، پاکستان و هند نیز هوادار دارد ولی در ایران نفوذی ندارد. امروز دیگر مردم از داعش و جبهة النصره خسته شده‌اند و اگر در این شرایط آمریکایی ها می توانستند گولن را به قدرت برسانند، رهبری نسبتا مقتدری با داعیه دینی در مقابل انقلاب ایران علم می شد که به لطف خدا این جریان شکست سنگینی خورد.

پیامدهای کودتای نافرجام در ترکیه، به سود ایران خواهد بود

زارعی با اشاره به پیامدهای کودتای ترکیه افزود: یکی از چالش‌های جدی ادوغان و دولت ترکیه این است که وی در داخل ترکیه به ویژه در حزب عدالت و توسعه، مخالفان جدی داشت. اما شرایط فعلی این امکان را به اردوغان می دهد که بتواند مخالفت ها را به کودتا نسبت داده و آن‌ها را مهار کند کما اینکه همین کار را کرده است.

وی یادآور شد: از نظر اجتماعی، مردم در همه جای دنیا از هرج و مرج، آشوب و ناامنی واهمه دارند و گروهی که بتواند سندی دال بر قانون‌مداری و مخالفت با این آشوب ها رو کند، مردم از او حمایت می کنند و با همین اهرم اردوغان در انتخابات اردیبهشت ماه در سال گذشته 43 درصد رأی آورد و این محبوبیت در شرایط فعلی طبق برخی تحلیل‌ها به 80 درصد خواهد رسید.

زارعی در پایان گفت: آمریکا، دولت سعودی و مصر با کودتای ترکیه موافق بودند اما جمهوری اسلامی ایران مخالف بود و این در وضعیت خارجی ترکیه اثر گذاشته و رویکرد اردوغان را به مقابله با آمریکا و همکاری با ایران خواهد کشاند./201/820/ب1