تقابل عقلانیت سکولار با عقلانیت دینی در حج

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی تخصصی «حج شط همیشه جاری» با موضوع حج، فرهنگ  هنر و رسانه عصر روز گذشته با حضور جمعی از اساتید حوزه در سالن جلسات سازمان حج و زیارت استان قم برگزار شد.

حجت الاسلام کریم خانمحمدی در این نشست از «حج و ارتباطات» به عنوان موضوع سخنرانی خود نام برد و اظهار داشت: یکی از مفاهیم بسیار مشهور در ارتباطات حوزه عمومی است و ما در این سخن می خواهیم ثابت کنیم که حج نماد حوزه عمومی مسلمین است؛ آقای هاورماس بنیان گذار حوزه عمومی در عقلانیت ارتباطی است که رکن جامعه سکولار غربی محسوب می شود که اگر بخواهیم تمدن غربی را خلاصه کنیم می شود نمونه نهایی آن عقلانیت ارتباطی است.

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه باقرالعلوم افزود: اگر بخواهیم عقلانیت اسلامی را خلاصه کنیم ادعای بنده این است که تبلور آن در حج است؛ برای شناخت موضوع باید مفهوم حوزه عمومی تبیین شود تا مشخص شود که عقلانیت دینی چه ارجحیتی به عقلانیت ارتباطی دارد.

شعارهای حوزه عمومی سکولار

وی با بیان این که حوزه عمومی نماد جامعه آرمانی سکولار مبتنی بر یک سری شعارها است، افزود: هاورماس یکی از مؤلفه های حوزه عمومی را برابری می داند و به صورت استعاره بیان می کند: جامعه آرمانی همانند قهوه خانه است که مردم در انگلستان جهت تفریح به آن جا می آمدند و عاری از تشخص ها حرف می زدند و این که کسی چه کاره است مطرح نیست و هرکس بدون ترس و واهمه بحث می کند، بنابراین جامعه آرمانی باید به گونه ای باشد که همه بدون ترس از یک فرد آزادانه گفت‌وگو کنند که از دل آن هنجارها و ارزش ها به وجود می آید.

حجت الاسلام خانمحمدی تقدم کلیت ها به قومیت ها و جنسیت ها را یکی از مؤلفه های حوزه عمومی سکولار برشمرد و عنوان داشت: مأخذ ایدئولوژی در حوزه عمومی غرب خواست عمومی است و هرآنچه که نفس مردم بخواهد واقعی است و جامعه ای آرمانی است که همه در آن برابر بوده و عاری از ترس باشند.

وی با بیان این که حج نماد حوزه عمومی مسلمین است، تأکید کرد: ما در حج می خواهیم به اجماع جهانی برسیم و اگر تأملی در مورد ارکان حج و عناصر آن داشته باشیم متوجه می شویم که حج هم شبیه حوزه عمومی است ولی مختصاتی دارد که حوزه عمومی اسلام را از سکولار جدا می کند، بنابراین عقلانیت وحیانی متمایز از عقلانیت ارتباطی است و عناصر موجود در آن را پیامبر، مسجد و قرآن است که اگر آن را به صورت یک مثلث فرض کنیم وصل به خداوند می شود که در این باره از پیامبر حدیثی هم وارد شده است.

مردم، مأخذ ایدئولوژی سکولار

عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم ادامه داد: در حوزه عمومی سکولار مأخذ ایدئولوژی، مردم است ولی در عقلانیت وحیانی یا همان حوزه عمومی اسلام، مأخذ قرآن است، مکان در عقلانیت سکولار قهوه خانه و در عقلانیت وحیانی مسجد است؛ آن جا راهبری نیست ولی این جا راهبر رسول خدا است؛ در آن جا هدف نیست ولی در عقلانیت وحیانی رسیدن به خدا هدف است

وی با تأکید بر این که اگر این چارچوب سه گانه را بپذیریم همه امتیازات عقلانیت سکولار را نیز در حج خواهیم دید، خاطرنشان کرد: حج حول محور مسجد است و در کل جهان اسلام به سمت کعبه نماز می خوانیم، بنابراین کعبه حوزه عمومی جهانی دارد که هرجا مسلمان هست باید هر روز رو به کعبه نماز بخواند و باید هر روز قرآن بخواند که ضلع دوم مثلث بود و باید هر روز به رسول خدا وصل بشویم که در تشهد و سلام نماز تبلور دارد.

تقویت سنت های الهی در حج

حجت الاسلام خانمحمدی با بیان این که همه سنت های الهی در حج تقویت می شود، ابراز داشت: در حج، خدامحوری داریم، در حج برابری به اوج می رسد که نمونه آن تراشیدن سر است که اوج خضوع و تواضع به شمار می رود، صبر و مقاومت را از تلاش و حرکت در مشعر و منا و ایثار و ترجیح دیگران را در قربانی و دادن به آن فقرا مشاهده می کنیم که در عقلانیت سکولار معنا ندارد.

وی تعادل در مصرف، انسجام اجتماعی، تلاش و کوشش جمعی وکف نفس را از دیگر برکات حج دانست و تصریح کرد: از جمله برکات دیگر حج همدلی با فروردستان و فقرا در راه رفتن است و همچنین منع گرفتن بینی در هنگام شنیدن بوی بد است تا شخص بداند فقیری که در کنار جوی آب متعفن است چه سختی می کشد؛ ما در حج پاسداشت محیط زیست را با پرهیز از کشتن حیوانات و تخریب گیاهان مشاهده می کنیم و ورزش و ریاضت، زهد و تعلق زدایی، اعتماد به نفس، صداقت، قدر شناسی و خانواده گرایی را در حج تمرین می کنیم./1330/پ202/ی