نگاه نگران غرب به ماه عسل مسكو ـ آنكارا

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، ملاقات ولاديمير پوتين و رجب طيب اردوغان، رؤساي جمهور روسيه و تركيه، در كاخ كنستانتينوف شهر سن‌پترزبورگ روسيه نقطه پاياني بود بر هشت ماه تيرگي و سردي روابطي كه از سقوط يك بمب‌افكن سوخو 24 روسي توسط دو جنگنده اف 16 تركيه در 24 نوامبر گذشته به وجود آمده بود. هر چند سفر اردوغان به روسيه و ديدار او با پوتين چند هفته‌اي قبل از كودتاي نافرجام 15 ژوئيه برنامه‌ريزي شده بود اما انجام اين سفر به عنوان نخستين سفر خارجي اردوغان بعد كودتا و دومين ديدار او با يك رهبر خارجي بعد ديدار با نورسلطان نظربايف، رئيس‌جمهور قزاقستان اهميت خاصي دارد و پيام قابل توجهي را به متحدان سنتي تركيه در غرب مي‌دهد.  اين طبيعي است كه غرب دست‌كم در ظاهر ديدار اين دو را روندي عادي تلقي كند و مدعي شود كه نگراني از اين بابت ندارد. فرانك اشتاين ماير، وزير خارجه آلمان از ديدار اين دو تمجيد كرده و گفته كه اعتقاد ندارد روابط تركيه با روسيه تا آن حد تنگاتنگ بشود كه روسيه بتواند جايگزين ناتو براي شراكت امنيتي با تركيه بشود. ناتو هم با استقبال از ديدار اين دو اعلام كرده كه همواره خواهان باز ماندن كانال‌هاي تماس با روسيه بوده است.

با وجود اين نحو اظهارنظرها، بايد گفت كه غرب با نگراني نزديكي اردوغان به پوتين را زير نظر دارد. در مقابل، وزير خارجه تركيه هم سعي مي‌كند تجديد رابطه كشورش با روسيه را يك مكمل و نه جايگزيني براي رابطه با غرب معرفي كند و به اين وسيله به نگراني طرف غربي يك نوع اطمينان خاطر بدهد اما اين اطمينان خاطر در فضاي سرد حاكم بر روابط تركيه با غرب چندان تأثيري ندارد. با وجود اينكه غرب بعد از كودتاي نافرجام تركيه از اردوغان و دولتش حمايت كرده اما اين اعلام حمايت هم ديرتر از حمايت پوتين بوده و هم اينكه مثل پوتين بي‌قيد و شرط و همه‌جانبه نبوده است. پوتين در همان ساعات اوليه بعد كودتا با اردوغان تماس گرفت و حمايت جدي و بي‌قيد و شرط خود را از او اعلام كرد اما غربي‌ها چندين ساعت بعد و با آشكار شدن شكست كودتا بود كه يكي بعد از ديگري حمايت خود را از او اعلام كردند و اين حمايت را هم در روزهاي بعد با قيد و شرط‌هايي محدود كردند تا دست و پاي اردوغان را براي دستگيري عوامل و محافل مرتبط با كودتا ببندند. علاوه بر اين، امريكا تا اينجاي كار از قبول درخواست‌هاي مكرر تركيه براي استرداد فتح‌الله گولن خودداري كرده و با بهانه‌هاي خود بر سر لزوم مدارك بيشتر براي اثبات ارتباط گولن با كودتاچيان، كار را به جايي كشانده كه بكر بوزداغ، وزير دادگستري تركيه نسبت به قرباني شدن روابط تركيه با امريكا به دليل گولن هشدار بدهد.

اين نحو موضع‌گيري‌هاي غرب اردوغان را متقاعد كرده كه نمي‌تواند روي حمايت غربي‌ها حساب كند و از طرف مقابل، حمايت بي‌قيد و شرط پوتين موجب شده تا اعتماد اردوغان به شريك روس جلب بشود. به همين جهت، هفته‌نامه آلماني اشپيگل از احساس اردوغان مي‌نويسد كه توسط غرب، ژنرال‌هاي امريكايي و سيا مورد خيانت قرار گرفته و كودتاي 15 ژوئيه آنكارا را به روسيه نزديك‌تر از قبل كرده است، البته نمي‌توان از پايان اتحاد قديمي تركيه با غرب گفت اما روشن است كه اردوغان ديگر تمام تخم‌مرغ‌هاي خود را در سبد غرب نمي‌گذارد و سعي مي‌كند با سبد روسي توازني در برابر غربي‌ها ايجاد كند. اين توازن به طور مسلم نتايجي را در تنش يكي دو ساله غرب و ناتو با روسيه دارد چرا كه روسيه همواره به دنبال ايجاد شكافي بين اعضاي ناتو است و حالا مي‌تواند اين كار را با تركيه انجام دهد كه بعد از امريكا، بزرگ‌ترين ارتش را در ميان اعضاي ناتو دارد. علاوه بر اين، بايد انتظار نتايج منطقه‌اي بعد از ديدار اردوغان با پوتين داشت كه به خصوص در پرونده سوريه اهميت دارد. مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه درست يك روز بعد از آن ديدار از اعزام هيئت نظامي- امنيتي تركيه‌اي به روسيه خبر داده تا با طرف روس پرونده سوريه را مورد بررسي قرار بدهد. موضع رسمي آنكارا در مورد اين پرونده هنوز بر محور بركناري بشار اسد است اما به نظر مي‌رسد كه آنكارا آماده مي‌شود تا آرام و بي‌صدا موضع خود را تغيير بدهد. رسانه‌هاي رژيم صهيونيستي و شبكه 2تلويزيون اين رژيم خبر از يك معامله بين آنكارا و مسكو بر مبناي رعايت منافع دو طرف مي‌دهند. از يك سو، مسكو به آنكارا تضمين مي‌دهد حكومت كردي در شمال سوريه تشكيل نمي‌شود و در مقابل، آنكارا حاضر مي‌شود بر سر موضع رسمي‌اش در قبال بشار اسد عقب‌نشيني كند و رسانه‌هاي صهيونيستي از حالا در مورد اين توافق دوطرفه اظهار نگراني كرده‌اند. بايد گفت كه اين نگراني تنها محدود به صهيونيست‌ها نمي‌شود بلكه غربي‌ها را هم نگران كرده كه پنج سال براي سرنگوني بشار اسد نقشه كشيده‌اند و حالا بايد شاهد تغيير موضع اساسي يكي از بازيگران اصلي‌شان در اين نقشه باشند. نگراني غرب مي‌تواند بعد از اين تشديد هم بشود چرا كه اردوغان حاضر به سرمايه‌گذاري استراتژيك در رابطه خود با پوتين شده و اين به معناي فاصله بيشتر با غرب است، هر چند اين فاصله در حد يك كارت در دست اردوغان براي بازي بيشتر با طرف غربي باقي مي‌ماند، البته همين هم در حد خود نگراني‌هايي براي غرب ايجاد مي‌كند./922/101/ب3