خدمات تصوف به رشد و گسترش اسلام بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، قاسم جوادی، کارشناس تصوف و عرفان در اسلام بعد از ظهر امروز در نشست علمی خدمات تصوف و عرفان به اسلام که در دانشگاه ادیان و مذاهب قم برگزار شد، با بیان این که تصوف نقش بسیار زیادی در گسترش اسلام داشته است، ابراز داشت: امروز بزرگترین کشور اسلامی اندونزی است که گرایش به اسلام آنها با تلاش ها و آموزه های تصوف بوده است و در آفریقا هم عمده نقش از آن عرفا و تصوف بوده است.

وی با بیان این که بین تصوف و عرفان در زمان قبل از صفویه فرقی نبوده است، گفت: تصوف در تثبیت اسلام نقش داشته است و هیچ خدمتی به اسلام برابر با این خدمت نیست.

جوادی با اشاره به نقش صوفیان در حوزه اخلاق ابراز داشت: در حوزه اخلاق فردی و اجتماعی تا کنون بیش از 100 فتوت نامه تا نوبت چاپ رسیده است و کاری که امروز به عنوان اخلاق صنفی مطرح می شود که هنوز در جریان های دیگر اسلام مشاهده نمی شود در این فتوت نامه ها وجود دارد.

تدوین اخلاق صنفی از خدمات ارزنده صوفیان به اسلام است

وی با بیان این که بخش اعظم اخلاقیات اسلامی را عرفای صوفیه نوشته اند، گفت: کتاب احیاء العلوم غزالی و کتاب های دیگری که در حوزه اخلاق نوشته شد برای اصناف مختلف از قبیل سلمانی ها، قصابها، بازرگانها و دیگر اصناف اخلاق مخصوص نوشته اند و چه کار اجتماعی بهتر از این که برای هر صنفی اخلاقیات مربوط به همان صنف را تنظیم کنیم.

استاد دانشگاه تهران با اشاره به نقش صوفیان در جهاد علیه دشمنان اسلام که امری اجتماعی است، خاطرنشان کرد: صوفیان از ابتدای اسلام تا امروز نقش بسزایی در جهاد دارند و از مرز داری گرفته تا عمر مختار که با جریانات استعماری درگیر می شود اخلاقیات را در خانقاه یاد می گیرد و شخصیت خانقاهی دارد و عبدالقادر الجزایری هم از صوفیان است که نقش عظیمی در حوزه جهاد داشته اند.

وی افزود: عابدان هشت گانه ای که در صوفیه وجود دارد هفت نفر آنها مجاهد بوده اند و در حوزه جهاد با دشمن نه جهاد با نفس فعالیت داشته اند.

کارشناس تصوف و عرفان اسلامی در رابطه با تعامل صوفیان با ادیان و مذاهب مختلف ابراز داشت: در اجتماع بودن با تفکر اجتماعی داشتن فرق دارد؛ صوفیان بسیار اهل تعامل با ادیان و مذاهب بوده اند و حرکت های صوفیه در شبه قاره هند مثبِت این حرف است و چه بسیار توانستند با این تعامل افراد را به اسلام جذب کنند.

وی به جایگاه تصوف در کارهای عام المنفعه و رسیدگی به فقرا اشاره و خاطرنشان کرد: کتاب تشکیل دولت ملی در ایران گزارشی می دهد از آنچه در خانقاه شیخ صفی برای کمک به فقرا انجام می شدکه در اردبیل آماری داده است که چهارده تن برنج، 57 هزار کیلو گوشت، 10260 کیلو آرد، 29255 کیلو روغن، عسل 4270 کیلو، نخود 4172 کیلو، نمک بیش از 8 هزار کیلو و دیگر موارد از کارهایی بوده که یک خانقاه در یک سال انجام داده است.

صوفیان سنیان دوازده امامی هستند

محقق و پژوهشگر حوزه صوفیه با اشاره به جایگاه اهل بیت(ع) در نزد صوفیان در طول تاریخ گفت: صوفیان جریانی به وجود آوردند که بعدها به عنوان سنیان دوازده امامی معروف شد؛ به طورنسبی اکثر سنیان دوازده امامی حنفیان صوفی هستند و نمونه کتبی که تدوین کرده اند کتاب شواهد النبوه جامی است که بعد از ذکر زندگی سه خلیفه زندگی دوازده امام را بررسی می کند و دعوای عمده جهان اسلام را تقلیل داده است.

وی با بیان این که جریان تصوف قبل از این که ما متوجه جریان های تکفیری شویم به شدت در کشورهای آفریقایی با آنها درگیر بوده اند گفت: آفریقاییانی که برای تحصیل به قم می آیند می گویند در کشور های ما به دلیل نفوذ تصوف تکفیر جایی برای عرض اندام ندارد.

جوادی با اشاره به این که یک طلبه سودانی در همایشی می گفت که وقتی در ایران به صوفیان بد و بیراه گفته می شود ما طرفداران خود را در سودان از دست می دهیم، افزود: اگر امروز در هندوستان برویم مسلمانان هند ایام ولادت پیامبر(ص) آثار جشن در سراسر شهرهای مسلمان نشین هویدا است و واقعیت این است که این جریان امروز هم فعال است اگر چه که نکات منفی هم وجود دارد.

اخلاق گرایی تصوف ابزاری برای دعوت به اسلام است

وی افزود: همان بخش از تصوف که اصلا وارد حوزه بحث های اجتماعی نشده است هم اگر چه نقش اجتماعی شان کمتر است ولی این که در گوشه ای هم هستند باید دید که دعوت آنها به اسلام بیشتر است یا دیگر مذاهب زیرا آنها با عمل خود مردم را به اسلام دعوت می کنند.

این استاد دانشگاه با بیان این که اخلاق صوفیان سبب دعوت به اسلام است گفت: با اخلاق مداری و تأکید بر بحث تحمل می توان بسیاری از مشکلات اجتماعی را حل کرد و اهمیت این رفتار از ورود به مسائل اجتماعی مهمتر است.

وی ابراز داشت: متأسفانه ما به ویژه در ایران کشکول به دستانِ بی سوادِ مکتب نرفته کَلّ بر جامعه را مساوی با جریان عرفان و تصوف می دانیم در حالی که همین امروز بریلی ها که 48 درصد جمعیت پاکستان هستند و رهبرشان طاهر القادری آدم فعالی است و حضور جدی در جریان های مختلف دارد.

در متن تعالیم تصوف دوری از اجتماع نیست

جوادی در بخش دوم این نشست در پاسخ به این سؤال که در ماهیت تصوف آیا رویکرد اجتماعی وجود دارد، گفت: واقعیت این است که در متن تعالیم تصوف این نیست که در مسائل اجتماعی دخالت نکنیم؛ توکل و رضا که در تصوف وجود دارد در کتاب و سنت هم هست و آموزه های تصوف در متون معتبر اسلامی آمده است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا مبنائاً خدمات اجتماعی از قبیل دست گیری از فقرا و کمک به امور عام المنفعه در دستور کار تصوف است، خاطرنشان کرد: بحث سخاوت و اهمیت به خلق در تصوف وجود دارد که انسان وقتی کامل شد باید به خلق رسیدگی کند؛ نه تنها در حد موعظه بلکه در عمل و این همه اصرار بر سنت و کتاب دلیل بر همین است.

دوری از اجتماع فقط مخصوص تصوف گنابادی در ایران است

کارشناس تصوف و عرفان اسلامی در پاسخ به این سؤال که در بحث خدمات اجتماعی تصوف در عرفای قدیم با جدید چه فرقی وجود دارد، گفت: حدود 80 میلیون صوفی در پاکستان وجود دارند و بیش از این مقدار در بنگلادش و دیگر کشورهای اسلامی در آفریقا و جنوب آسیا هستند و فقط یک طیف 5 هزار نفری در ایران هستند که تصریح به عدم دخالت در سیاست دارند که مربوط به تصوف گنابادی در ایران است.

وی در پاسخ به این سؤال که کمتر فعالیت کردن تصوف ایران در اجتماعیات چه مبنایی دارد و چرا تصوف زعامت ولایت را در جامعه نمی پذیرد، ابراز داشت: حرکت های سیاسی سده های اخیر ایران را که مشاهده کنیم می بینیم مشعشعیان و صفویه و دیگر شاهان به خاطر ترس از این که صوفی ها جایگاهشان ر به خطر بیندازند با تقسیم عرفان خوب و تصوف بد به سرکوب تصوف پرداختند و همین باعث دوری صوفیان از اجتماع شد.

برخی آداب و رسوم غلط صوفی قابل دفاع نیست

جوادی در پاسخ به این سؤال که مشکل مردم با لفظ صوفی نیست بلکه با آداب و رسوم خانقاه است و آداب و رسوم خانقاهی چه مستنداتی دارد که قابل دفاع باشد، گفت: جواب نقضی این سؤال این است که همانگونه که آداب و رسوم دیگر مذاهب مبانی دارد ما هم داریم و جواب حلی آن این است که اگر بگوییم تصوف در 5 یا 10 آداب غلط خلاصه می شود غلط است و نمی شود یک جریان را تا این حد پایین آورد در حالی که مشکلات جامعه ما فراتر از این است اگر چه که آداب و رسوم غلط از هر مذهبی که باشد غلط است و قابل دفاع نیست.

وی در پاسخ به این سؤال که فرق عرفان و تصوف که در مصداق متفاوت هستند و ما برخی علما مانند امام خمینی(ره) را عارف می دانیم ولی صوفی نمی دانیم چیست، اظهار داشت: عرفان و تصوف در ایران از صفویه به بعد تفکیک شد و در اسلام این تفکیک را نداریم؛ برای مثال امروز در افغانستان به آدمی که بسیار متدین است می گویند صوفی.

استاد دانشگاه تهران افزود: اگر چه ممکن است میان عرفان و تصوف فرق هایی باشد ولی این که عرفان خوب است و تصوف بد است بعد از صفویه رایج شد و قبل از آن این گونه نبوده است./843/پ201/ب1