روایتی از رسالت ناتمام و ابزار اشتباه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در همدان، روزگار امروز، دوران استفاده از ارتباطات است که بزرگان علم ارتباطات نظیر مک لوهان در این عرصه نظریات فروانی ارائه کرده اند اما نکته ای که باید به آن توجه داشت، این است که در عصر حاضر وظیفه اصلی انتقال پیام بر عهده رسانه است.

امروزه رسانه‌های جمعی، گسترده‌ترین وسایل ارتباطی در جوامع انسانی به شمار می‌روند که در دنیای ارتباطات، به شکل وسایلی قدرتمند و نفوذپذیر، پیام را بین مخاطبان جا به جا می‌کنند، وسایل ارتباط جمعی، به دلیل نقش اجتماعی‌شان در جامعه می‌توانند با انتقال پیام و اطلاع رسانی در فرهنگ یک جامعه نقش بی بدیلی بازی کنند.

قدرت اثرگذاری رسانه‌، به حدی است که حتی توان ایجاد ارزش در میان ملت‌ها با زبان‌ها و قومیت‌های مختلف را نیز دارد که در اوضاع کنونی امت اسلامی، این نقش رسانه‌ها درخور تأمل توجه است، در حال حاضر جهان اسلام در موقعیتی قرار گرفته که شاید بیشتر از هر زمان دیگر به این مهم نیازمند است و در این میان، رسانه‌ها به عنوان ابزار اثرگذار می‌توانند با پیام‌های وحدت بخش خود، شاکله امت اسلامی را در مسیر اتحاد و یکپارچگی قرار دهد و این امت واحده گسترده را در راه رسیدن به اهدافش یاری رساند، در این روند، دین نیز به شکل یک متغیر مهم در میان ملت‌ها اثرگذار است.

رادیو تلویزیون نیز به عنوان یک ابزار ارتباط جمعی می‌توانند با برجسته کردن برخی از موضوعات، بر اطلاعات مخاطبانشان اثر بگذارند، بر اساس نظریه برجسته سازی، رسانه‌ها نمی‌توانند تعیین کنند که مخاطبان چطور بیندیشند؛ اما می‌توانند تعیین کنند که درباره چه بیندیشند و مسؤولیت جهت دهی به افکار مردم با آن‌ها است؛ بنابراین هر مطلبی که در رسانه برجسته شود، مردم نیز درباره آن موضوع فکر می‌کنند؛ موضوع وحدت نیز از این قاعده مستثنا نیست. وحدت امت اسلامی علاوه بر این که نیازمند همراهی مردم این جوامع است، نیازمند عزم راسخ و همت جدی مسؤولان این کشورها، به ویژه مسؤولان رسانه‌ای آن است که با مهم جلوه دادن وحدت اسلامی و دوری از تهمت زدن، ناسزا گفتن، افترا بستن و توهین به مقدسات یکدیگر در رادیو و تلویزیون کشورهایشان، می‌توانند این موضوع را در ذهن مخاطبانشان برجسته کنند و با مهم نشان دادن آن، زمینه وحدت اسلامی را فراهم آورند.

برای شناخت و معرفت بیشتر درباره یک موضوع بهترین و اولین مرحله تعریف جامع و مانعی از موضوع است، از این رو در مقوله رسانه ها ابتدا به تعریف(رسانه) یا (رسانه های عمومی) می پردازیم؛ تا حیطه آن ها را به طور کامل مشخص کنیم. رسانه های جمعی یا عمومی و به تعبیر دیگر وسایل ارتباط جمعی اصطلاح فارسی شده واژه لاتین«Medium» است که جمع آن«Media» است و منظور از آن دسته ای از وسایل هستند که مورد توجه تعداد کثیری هستند و از تمدن های جدید بوجود آمده اند، (باقر ساروخانی، جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی، ص3) البته رسانه در این تعریف به طور کامل معرفی نشده است، زیرا وسایلی که مورد توجه تعداد کثیری باشد و در تمدن جدید بوجود آمده باشد، محدود و منحصر به وسایل ارتباط جمعی نیست، از این رو بایستی به تعریفی دقیق تر پرداخت. رسانه به معنی هر وسیله ای است که انتقال دهنده فرهنگ ها و افکار عده ای باشد. و اکنون آن چه مصداق این تعریف است وسایلی همانند: روزنامه ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، CDها، ویدئو و... هستند.

رسانه را می توان با در نظر گرفتن قابلیت های گوناگون به دسته های مختلفی دسته بندی کرد که از آن جمله می توان به رسانه سرد و گرم و مجازی مانند اینترنت و تلفن های همراه و غیرمجازی مانند روزنامه ها و نشریات و تلویزیون اشاره کرد.

پرمخاطب ترین رسانه در جهان، تلویزیون است و این آمار در ایران به مراتب بیشتر است و این تنوع و کثرت مخاطب به دلیل وجود صدا و تصویر به طور هم زمان است و در سال های اخیر شاهد توانایی پخش مستقیم و زنده نیز بر این جذابیت افزوده است.

تلویزیون گرچه در بدو ورود به ایران چندان مورد توجه قرار نگرفت و حتی برخی آن را نامحرمی در محیط خانوادگی محسوب می کردند، اما با گذشت زمان جای خود را در خانواده های ایرانی باز کرد، به طوری که برنامه های نیمه وقت صدا و سیمای ایران به برنامه های 24 ساعته و از 2 شبکه به 20 شبکه ارتقاء یافت، تلویزیون به علت قابلیت استفاده از تصویر در تمام حیطه ها جذابیت مخصوص به خود دارد، تلویزیون قابلیت تغییر فرهنگ جامعه را داراست و به همین علت است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی زیر نظر رهبری جامعه اسلامی اداره می شود تا این که مورد سوء استفاده جناح ها و گروه ها و دسته ها قرار نگیرد.

 امروزه طبقه متوسط و مذهبی جامعه که توانایی اتصال به شبکه های ماهواره ای را ندارند از تلویزیون به عنوان بهترین رسانه جمعی استفاده می کنند و همواره نقد و نظر درباره این رسانه بیشتر و پرجنجال تر از بقیه رسانه ها بوده است و حتی رسانه هایی چون روزنامه ها و مجلات برای جذب مخاطبان خود به تلویزیون و جذابیت های آن متوسل می شوند.

در نتیجه جاذبه برنامه های متنوع تلویزیون توانسته است که در میان این فضای گرم و سرد؛ گوی سبقت را ربوده و مخاطبان فروانی را در جهان برای خود دست و پا کند و به این دلیل صنعت فیلم سازی در جهان و تولید برنامه سرگرم کننده نیز در کنار آن گسترش یافته است.

از مهمترین ابزارهایی که می توان برای تغییر ارزش ها در جامعه معرفی کرد و بر روی آن سرمایه گذاری نمود تلوزیون است که بسیاری از کشورهای ها برای امور فرهنگی و حتی ضدفرهنگی در برابر کشورهای دیگر به آن متوسل شده اند.

گستره مقبول و قابل توجه تلویزیون از یک سو و تعداد مخاطبان آن از سوی دیگر این رسانه را به ابزاری تأثیرگذار مبدل کرده است که به صورت دانشگاهی عظیم توانایی انتقال فرهنگ، تغییر و اصلاح و حتی تحریف فرهنگ ها را نیز دارد.

با توجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت توجه به سبک زندگی اسلامی و لزوم ترویج آن در جامعه یکی از نکاتی که نباید در کنار تبلیغ و تألیف به حاشیه برود استفاده ار ابزار تلویزیون برای انتقال مفاهیم و ترویج و نهادینه کردن سبک زندگی ایرانی اسلامی در جامعه است، لزوم مقابله با تهاجم فرهنگی از یک سو و جلوگیری از تحریف فرهنگ اصیل ایرانی در دوران گذار از سوی دیگر اهمیت تلویزیون و جایگاه آن را بیش از پیش گوشزد می کند.

بی شک و در نگاه هر بیننده صاحب نظر می توان به دقت دریافت که رسانه ملی که رسانه ای حاکمیتی شمرده می شود نتوانسته است که رسالت خود را آنچنان که باید و شایسته نظام اسلامی است انجام دهد و در این مطلب تردیدی راه ندارد.

نبود اهداف و برنامه ریزی دقیق برای رسیدن به گام های بالاتر، عدم نظارت و نداشتن تعهد کاری برای انجام درست این مسائل از جمله اموری است که باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد؛ امروز نقش رسانه ملی در جامعه و تأثیر آن غیر قابل انکار است ولی باید دید از این ظرفیت تا چه حد توانسته ایم به خوبی استفاده کنیم.

در این راستا به یاد فرمایش یکی از علمای انقلابی افتادم که فرموده اند در زمان طاغوت یکی از آرزوهایمان این بود که یک ساعت برنامه در تلویزیون در اختیارمان قرار گیرد اما حال چه شده است که با این حجم از شبکه های مجازی و حقیقی کُمِیتمان لنگ می زند.

در میان همه برنامه های رسانه ملی سریال های تلوزیونی مخاطب خود را دارد و در مقایسه با دیگر برنامه ها باید گفت که موفق تر بوده است و مخاطبان آن که بیشتر از میان زنان جامعه هستند و این می تواند به نوعی برای جامعه تهدید یا فرصت محسوب شود.

وجود اشکالات فاحش در محتوای برخی سریال ها می تواند ضربه های جبران ناپذیری به پیکره جامعه وارد کند که تا سال ها آثار آن در جامعه محسوس باشد و از آن جا که دیگر مرزی میان بسیاری از رسانه موجود نیست لازم است که مسؤولان با درایت و تدبیر بیشتری به این نوع از برنامه ها توجه داشته باشند.

اما پرده دری بسیاری از سریال ها در نشان دادن تجملات، الفاظ نامناسب در رده های سنی مختلف، بی توجهی به اهمیت روابط میان والدین، نشان دادن و به تصویر کشیدن راوابط نزدیک میان زوجین، قبح شکنی از بسیاری از ناهنجاری ها، ترویج بی بند و باری، تبلیغ مدل و لباس جدید، ترویج دکوراسیون لوکس در منازل و کمرنگ کردن حریم روابط میان افراد نشان از بی تدبیری و عدم نظارت دقیق در برنامه است.

در یکی از سریال های در حال پخش از سیما همه افراد اعم از زن و مرد با خطاب قرار دادن دیگری با نام های کوچک انسان را ناخودآگاه به یاد فیلم ها و سریال های شبکه های مروج فساد در ماهواره می اندازد، البته امیدوارم که این امور ناشی از جهل مرکب مسؤولان و ناظران این برنامه باشد یا اینکه این دوستان ایران را در تهران خلاصه می بینند و نمی دانند با ترویج برخی ناهنجاری ها چه ضربات جبران ناپذیری به فرهنگ کشور وارد می کنند.

شاید در مسلک برخی سازندگان و مدیران سیمای جمهوری اسلامی وسیله هدف را توجیه می کند و نشان دادن همه مظاهر فحشا و ضدفرهنگ ها برای گرفتن یک نتیجه در آخرین قسمت قابل توجیه است، اما غافل از آن که این مقدمات غیرکارشناسی شده تأثیر منفی خود را در جامعه می گذارد و طبق نظریات جامعه شناختی برای از بین بردن یک هنجار در میان جامعه کافی است که قبح یک عمل را برای زنان آن جامعه شکسته شود. 

بنا به روال معمول و مرسوم در نوشتار، در پایان باید راهکار خروج نیز مطرح شود؛ دانشکده صدا و سیمای قم، با جذب طلاب و فضلای حوزه علمیه در سطوح عالی و تربیت آنها در مسیر رسانه برای این هدف برنامه ریزی شده است که تخصص را در کنار تعهد و محتوای مورد پذیرش شرع به رسانه ملی تزریق کند.

چنان که مشهود است از خلأ چنین نیازی در جامعه؛ راهکاری دقیق مانند تربیت چنین متخصصانی را طلب می کند اما باید دید که این مسأله با چه سرعت در حال انجام است و بار این کاروان کی و کجا به مقصد رسیده است.

طبق توصیه رهبر معظم انقلاب در زمان انتصاب رییس وقت سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی یکی از وظایف مهم، جذب نیروهای متعهد و متخصص است که متأسفانه بنا بر اوضاع مشهود این اتفاق به کندی و در زمینه استفاده از طلاب متخصص به صورت منفی پیش می رود، جای آن دارد که مسؤولان با توجه بیشتری به این موضوع توجه کنند./979/703/ب2