ساختار جدید حوزه های علمیه امشب در شورای عالی نهایی می شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در نشستی با طلاب و فضلای یزدی حوزه علمیه قم که در سالن اجتماعات دارالشفا برگزار شد، با اشاره به سیره علمی، فکری، اجتماعی و سیاسی امام صادق(ع) گفت: عصر صادقین و باقرین عصر فوق العاده حساسی بود و شرایطی بر جهان اسلام حاکم بود که موضع گیری این دو امام بزرگوار در سرنوشت و آینده اسلام و مذهب تأثیر بی نظیری داشت.

وی با اشاره به مهم ترین مؤلفه های عصر امام صادق(ع) افزود: در آن مقطع حیات باقرین و صادقین مکاتب گوناگون فکری در درون خیمه اسلام به اوج رقابت رسیدند، برخی از مکاتب و مذاهب فقهی، کلامی، تفسیری و حدیثی در این عصر به اوج رسید، برخی در همین عصر پایه ریزی شد و یک معرکه آرایی در حوزه های گوناگون کلامی، فقهی، حدیثی در میان مذاهب اسلامی به وجود آمد.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با بیان این که مکاتب گوناگون کلامی فضا را از مباحثات و منازعات مذهبی پر کرده بود، اظهار داشت: در حوزه های فقهی عمده پایه های مذاهب در این دوران شکل گرفته یا به اوج رسیده است، در حوزه های دیگر هم این چنین بوده است.

وی ادامه داد: نقاطی مثل مدینه و کوفه و بسیاری از نقاط دیگر عالم اسلام تحت تأثیر این مباحثات و منازعات قرار گرفتند و یک آشوب فکری در جهان اسلام شکل گرفته بود و مشعل هدایت گم شده بود و امت در یک تحیر بزرگ معرفتی فکری قرار گرفته بود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که تعاملات فکری عالم اسلام با بیرون مرزهای اسلام به اوج رسیده بود، ابراز داشت: البته با پیروزی اسلام عملا بین المللی بودن اسلام اقتضای برخورد با مرزهای خارج دارالاسلام داشت اما در عصر صادقین گفت وگو و وارد شدن اندیشه و افکار گوناگون به سرزمین های اسلامی بسیار شده بود.

وی عنوان کرد: عصر صادقین مواجه با انحرافات، انشعابات و ریزش های درونی شیعه هم بود، بعد از هر امامی ما چند انشعاب داریم که در ملل و نحل ثبت شده است؛ از نظر سیاسی وابستگی علما به قدرت های ظلم وجور یک واقعیت رایجی شده بود، این غوغای بزرگ اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، علمی، مذهبی و معرفتی شرایط باقرین و صادقین بود.

امام جمعه قم خاطرنشان کرد: در این شرایط امام اما دو هدف را دنبال می کند، هدف نخست این است که کلیت امت اسلام از برخی از انحرافات بزرگ مصون بماند، هدف دیگر این بود که جامعه شیعی از انحرافات مصون باشد و با انواع فعالیت ها حضرت در جهت هدف کلان امت و خصوص تشیع اقدام کردند.

هیچ کدام از ائمه لحظه ای از مبارزه سیاسی عقب ننشستند

وی اضافه کرد: هیچکدام از ائمه طاهرین(ع) لحظه ای از مبارزه سیاسی عقب ننشستند، تاکتیک های مبارزه تغییر کرده اما مکتب امام صادق(ع) با سکولاریسم و جدایی دین از سیاست هیچ نسبتی ندارد، در کنار علمی و دانشی که از حضرت ناشی شد و امروز 40 هزار حدیث از ایشان باقی مانده و بالای 50 درصد از معارف ما به باقرین و صادقین برمی گردد که نشان دهنده جهاد بزرگ علمی بود در عین حالی که جهاد سیاسی در جای خود محفوظ بود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به رسالت روحانیان یزدی نسبت به استان یزد گفت: تفاوت قم با برخی حوزه های دیگر این بوده که هیچگاه از جامعه خود جدا نبوده است، استان یزد سوابق و پیشینه روشن و درخشانی دارد و نسبت به جمعیت آن قطعا در علم، فرهنگ و دانش تأثیربه سزایی داشته است، یزد یکی ازاستان های پیشگام در ایفای نقش علمی و فرهنگی به ویژه در فضای دینی و حوزوی بوده است.

وی افزود: در عصر اخیر یک عروة الوثقی از فرزند یزد تولید شد که همچنان بر فضاهای علمی و فقهی حاکم است، شخصیت های فراوانی از یزد برخاستند، امروز هم سرمایه های خوبی داریم؛ استان یزد این سه دهه چند محور رشد و توسعه داشته است.

آیت الله اعرافی با بیان این که یکی از محورهای توسعه یزد توسعه دانشگاهی بوده است، اظهار داشت: الان 90 هزار دانشجو در یزد حضور دارند که درصد بالایی غیر بومی است، باید توجه داشت که پذیرش دانشجو به معنای این است که تغییراتی در لایه های فکری و فرهنگی رخ می دهد.

وی ادامه داد: محور دوم توسعه صنعتی است، صنعتی شدن می تواند ترکیب جمعیتی و فرهنگی را دچار تغییر کند، محور سوم میراث فرهنگی و گردشگری است، گردشگری هم توسعه می آورد و هم در هم ریختگی فرهنگی ایجاد می کند، ما به توسعه دانشگاهی، صنعتی و گردشگری مخالفتی نداریم اما روحانیت باید درک درستی از عوارض فرهنگی آن داشته باشد.

مدیر حوزه های علمیه با بیان این که محورهای توسعه هم رونق می آورد و هم آسیب هایی تولید می کند، اظهار داشت: بخشی از آسیب ها متوجه نهادهای فرهنگی، حوزه و روحانیت است، یزد افتخارات بسیاری دارد اما درهم ریختگی فرهنگی هم ایجاد شده که در برابر آن مسؤولیم.

وی ادامه داد: یکی از مسائل حضور غیر بومی ها و اتباع غیر ایرانی است، صد هزار نفر اتباع غیر ایرانی هستند و کسانی که سنخیت فرهنگی با آنجا ندارند و غیر بومی به شما می روند کم نیستند، این قوت به شمار می رود البته آسیب هایی هم می تواند داشته باشد، بیشتر غیر بومی ها سطوح پایین هستند و بسیاری هم سنخیت فکری و فرهنگی ندارند.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با بیان این که یزد به هم ریختگی ترکیب مذهبی دارد، ابراز داشت: مذاهب غیر شیعه در همه  شهرهای استان وجود دارد چیزی که دو دهه قبل اینگونه نبوده است، در ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قوت ها و در عین حال ضعف هایی وجود دارد.

وی ادامه داد: در بخش برادران حوزه یزد هزار و 400 طلبه در حال تحصیل هستند، روحانیت فعال در استان هزار و 250 نفر هستند؛ در بخش خواهران هزار و 300 فارغ التحصیل شدند و دو هزار و 500 خاواهر در حدود بیست مدرسه در حال تحصیل هستند، سرانه روحانیت فعال درطرح هجرت 80 نفر و مدارس امین 60 نفر هستند و سه رشته تخصصی وجود دارد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که در استانی همانند یزد برای هر 200 نفر باید یک روحانی فعال در صحنه وجود داشته باشد، ابراز داشت: در طرح آمایشی که در حال کار کردن بر آن هستیم محل بحث است که سرانه را چه عددی در نظر بگیریم و از صد تا هزار مورد بحث است.

وی عنوان کرد: اگر هر صد نفر باید دارای یک روحانی باشد یک استان یک میلیونی باید ده هزار روحانی داشته باشد، در استانی با شرایط یزد باید روحانیت حضور فعال تری داشته باشد و از نظر کمیت روحانیت سرانه مناسبی ندارد و هر هزار نفر یک روحانی است که کم به شمار می رود.

امام جمعه قم خاطرنشان کرد: با وجود این که حوزه ها رشد داشته اما باید سرانه کمی و کیفی بهتری وجود داشته باشد، بیش از هزار و 200 روحانی در هر مدرسه ای وجود دارد و در هر مدرسه ای باید یک روحانی حضور داشته باشد که مفاهیم فرهنگی جدید را بداند و پایه علمی و دینی قوی داشته باشد که کم داریم.

بیش از گذشته به تقویت هویت حوزوی نیاز داریم

وی اضافه کرد: آن چه که بر دوش یک طلبه ناچیز و حقیر نهاده شد من هم شاکر هستم و هم می دانم که شایستگی تحمل این بار عظیم را ندارم، هر شب در ذهنم می گذرد و بر زبانم جاری می شود و به محضر امام زمان(عج) عرض می کنم که بزرگترهای ما برای این اهداف بزرگی که باید در قم تحکیم شود کوچک هستند، روشن است که جز هدایت الهی کار را نمی توان پیش برد.

آیت الله اعرافی با بیان این که ما به تقویت هویت حوزوی بیش از گذشته نیاز داریم، گفت: یکی از آسیب های بزرگ عصر ما این است که احساس تعلق خاطر به حوزه و هویت و اصالت حوزوی رو به ضعف رفته است که باید تقویت شود.

وی افزود: ما بر یک میراث تاریخی بسیار عظیم و بزرگ تکیه داده ایم که مورد افتخار در همه عالم است، بنده 30 سال با فضای بین الملل آشنا هستم و بیش از 70 کشور را دیده ام اما حوزه ما شامل فلسفه، کلام، فقه، حدیث، اصول، بزرگان و مفاخر میراث عظیمی هستند، شناخت این میراث و احساس افتخار به این میراث در حوزه کم است که باید بازسازی شود.

مدیر حوزه های علمیه با بیان این که باید همت کنیم طلبه ما گوشه چشمی به ارزش مدرک دانشگاهی نداشته باشد، اظهار داشت: دانشگاه خیلی عزیز است اما طلبه ما چنان باید از احساس هویت دینی و حوزوی سرشار باشد که احساس تعلق به جایی در بیرون نکند ضمن این که خود را باید خادم بیرون بداند.

وی ادامه داد: این حوزه بزرگ باید همه نیازهای مرتبط با روحانیت را جواب بدهد، در این جهت قدم های بزرگی برداشته شده  که آن را ادامه خواهیم داد و کاهای جدیدی را پایه ریزی خواهیم کرد؛ در تنوع و نقشه رشته ای، نقشه جامع علمی و پاسخگویی به نیاز نظام و انقلاب اسلامی ضعف های جدی وجود دارد، ما 600 درس خارج فقه و اصول، 300 درس تفسیر، 100 درس فلسفه، 100 درس کلام و حدود 700 درس سطوح عالی داریم.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با بیان این که 2 هزار درس در سطوح عالی غیر از مراکز تخصصی و مدارس وجود دارد، ابراز داشت: 86 هزار پرونده در قم غیر از آنچه در استان ها هست وجود دارد، این یک سرمایه بزرگ است اما این سرمایه خیلی از نیازها را جواب نمی دهد، بنده همه درس های خارج را نشستم و دیدم و تحلیل کردم و دیدم چقدر نیاز در همین فقه ما وجود دارد که ما پاسخ مناسب به آن نمی دهیم.

وی با اشاره به مباحث اخلاقی و معنوی در حوزه های علمیه عنوان کرد: بنده نمی خواهم بگویم تنزل کردیم شاید تنزل هم نشده باشد؛ متأسفانه ضعف آماری همچنان وجود دارد و شاخص دقیقی برای سنجیدن وضعیت امروز با گذشته موجود نیست.

مجمع نماینده طلاب یک ذخیره برای حوزه است

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: در استان های گوناگون هم این مخاطرات وجود دارد که طبیعتا بنیه های اخلاقی باید تقویت شود، ما ادعای زیاد نداریم اما امید فراوان داریم عزم دوستان این است که از همه بخش های حوزه استفاده شود، مجمع نمایندگان یک ذخیره است.

وی اضافه کرد: من از مجمع نمایندگان تشکر می کنم و چند طرح را به دستان سپردیم که یکی از آن ها نظامات جامع حوزه است، طرح جامع خدمات و مزایای هدفمند و هوشمند هم در حال پیگیری است که بحث مهمی به شمار می رود و مورد تأکید دفتر رهبر انقلاب است، ده ها طرح و پروژه ها دنبال می شود اما نباید عجله کرد باید شرایط را شناخت و قدم های جدی برداشت و ما از همه کمک می طلبیم.

با دو نوع سکولاریسم در کشور مواجهیم

آیت الله اعرافی با بیان این که آنچه درباره انقلابی ماندن حوزه گفته می شود یک واقعیت بسیاری جدی است، گفت: اقلیت هایی در حوزه هستند که باشعائر و ظواهر انقلاب ناسازگار باشند اما ما در کشور مواجه با دو نوع سکولاریسم هستیم.

وی در تبیین انواع سکولاریسم در کشور افزود: یک نوع، سکولاریسم مدرن وارداتی از غرب است و نوع دیگر سکولاریسم سنتی است که ریشه در انجمن حجتیه داشته و امروز اشکال دیگری دارد، این مقوله را که رهبری بارها تأکید کردند نباید دست کم گرفت، بنده و شورای عالی حوزه خدمت رهبر انقلاب و مراجع رسیدیم و صد مطلب جمع آوری شده که بیش از 70 مطلب از رهبری و بقیه از مراجع است که نهادهای حوزوی باید دنبال کنند.

مدیر حوزه های علمیه با بیان این که مقوله انقلابی ماندن فقط به شعائر و ظواهر نیست، اظهار داشت: انقلابی ماندن به این است که آیا فقه ما جواب این همه نیاز را می دهد یا نمی دهد، کلام ما جواب این قدر نیاز را می دهد یا نمی دهد.

وی ادامه داد: 6 میدان پرغوغای کلامی است که حوزه به صورت کافی و وافی در آن حضور ندارد، اگر جهان را ببینیم که خیلی جای کار داریم، قریب به 50 عنوان و طرح وجود دارد که یا در ادامه کارهای دوستان و یا این که جدید پایه ریزی شده و دنبال خواهد شد.

پاسخ های آیت الله اعرافی به پرسش های طلاب

بخش دوم نشست طلاب و فضلا با آیت الله اعرافی به پرسش و پاسخ اخصاص داشت.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا پیش شرطی برای قبول مدیریت حوزه داشته اید و رهبری در جلسه خصوصی به شما چه فرمود، گفت: خدا گواه است تا لحظه آخر هم که رأی گیری در شورای عالی شد بنده زیر بار نرفتم و از صمیم قلب خود را لایق نمی دانستم اما شرایط اینگونه شد، ما در این راه با تمام سختی ها و دشواری ها ایستاده ایم و جزئیات بیشتر ضرورتی ندارد که عرض شود.

وی افزود: راه ما یک چشم اندازی است که در شورای عالی تصویب شده است، منشور حوزه های علمیه نیز مورد توجه جدی است، ما حتما به این سمت می رویم که نظامات جامع طراحی و طرح ها  و برنامه های جامع تدوین شود تا در حوزه های گوناگون قدم های خوبی برداشته شود.

روایت آیت الله اعرافی از حجم انبوه نامه ها و پیشنهادات

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که در طول این مدت  به اندازه یک کمد نامه و پیشنهاد مکتوب رسید، اظهار داشت: سامانه صفیر وجود دارد که طلاب می توانند ارتباط بر قرار کنند، چند کانال هم هستند که شاید کسی نداند چگونه حضور داریم اما با آن ها هم در ارتباط هستم و اطلاع دارم، چند هزار نفری در کانال ها هستند که نکاتی مطرح می کنند و ما استفاده می کنیم، اخیر ما نکات را جمع بندی کردیم که هزار نکته و پیشنهاد از دل آن بیرون آمده است.

وی در پاسخ به سؤالی درباره برنامه حوزه و مدیریت حوزه های علمیه درباره فضای مجازی ادامه داد:چند محور اصلی وجود دارد که پایه های آن باید استوار شود، نظام آموزشی و پژوهشی قوی باید پایه ریزی کنیم، ما نیامدیم ساختار حوزه را زیر و رو کنیم اما از لحاظ سطوح معاونتی جمع و جور شد که ساختار جدیدی است که فردا شب در شورای عالی نهایی خواهد شد.

مرکز مطالعات راهبردی حوزه راه اندازی می شود

مدیر حوزه های علمیه با بیان این که در ساختار جدید برخی از مسائل مهم جایگاه پیدا کرده است، ابراز داشت: به عنوان مثال برای مسائل اجتماعی و سیاسی دفتر تحت نظر مدیر حوزه تأسیس شده است، همچنین راه اندازی مرکز مطالعات راهبری در دستور کار قرار دارد که فقدان آن ضعف حوزه به شمار می رود.

وی عنوان کرد: همه دنیا روی حوزه کار علمی و مطالعاتی و تحقیقات عمیق  می کنند اما خودمان در حوزه روی آن کار نمی کنیم، 15 سال پیش در لوزان سوییس با موضوعی سخنرانی داشتم اما وقتی رفتم اساتید دانشگاه از من خواستند که موضوع را تغییر داده و درباره حوزه، روحانیت و مرجعیت سخنرانی کنیم.

امام جمعه قم خاطرنشان کرد: در ده ها دانشگاه و مراکز علمی پروژه های بسیاری برای شناخت حوزه و روحانیت پیگیری می شود؛ در ساختار جدید برای هنر و فضای مجازی باکس هایی پیش بینی شده است و مجموعه ایده ها و طرح ها وجود دارد.

وی در پاسخ به این سؤال که برای تغییر برخی از اساتید غیر انقلابی چه فکری کردید، اضافه کرد: عمده قصه در حوزه این است که فضای علمی و فکری حوزه به گونه ای باشد که اصل در آن جریان انقلابی باشد، حوزه فضای بازی دارد و همه هستند و کار می کنند و جریانات و گرایش های گوناگونی وجود دارد.

آیت الله اعرافی با بیان این که باید به این بیندیشید که فضای اصلی فکری، معرفتی و سیاسی حوزه یک فضای با نشاط هماهنگ با روح انقلابی و در تراز حوزه باشد، گفت: این مسأله آن ها را در شعاع خود تحت تأثیر قرار می دهد، درباره اساتید بخش هایی که مستقیم زیر نظر مدیریت است یک گونه عمل می شود و در بحث آزاد پیچیدگی های خاص خود را دارد و باید با سازوکارهای متناسب با حوزه اقدام کرد.

وی افزود: حوزه یک نهاد بزرگ علمی با فضای بازی که دارد است و باید متناسب با خود آن طراحی کرد، طراحی هم در حد وسع و مقدور انجام می شود.

مدیر حوزه های علمیه در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که شهریه ها کم بوده و دغدغه های اقتصادی فراوان است، اقدامات حضرتعالی برای معیشت طلاب چیست، اظهار داشت: ساعت ها روی این مسأله کار شده و حل آن به سادگی نیست، شرایط بودجه مدیریت بدترین شرایط دهه های گذشته است.

وی افزود: میانگین شهریه طلبه معیل در حال تحصیل در قم 480 هزار تومان است و این یعنی از نصف دریافت یک کارگر پایین تر است، الان حقوق کار بین 900 تا یک میلیون تومان است، این که بگوییم که طلبه این برنامه و آن برنامه باید داشته باشد واقعا طلبه با چه می خواهد زندگی کند، در ده سالی که وقت تحصیل طلبه است وقت شکوفایی است.

طلاب از نظر اقتصادی جزو ضعیف ترین اقشار هستند

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با بیان این که در استان ها وضع بسیار بدتر است، اظهار داشت: میانگین استان یزد طلبه معیل حدود 300 هزار تومان دریافت دارد، تقریبا کل کشور اینگونه است، ضعیف ترین قشر از نظر اقتصادی طلبه است.

وی ادامه داد: بنده معتقد به آزادی درس ها و انتخاب استاد هستم و بیش از برخی سنتی ها به این معتقد هستم، این مسأله باید تقویت شود و طلبه باید خود استاد را انتخاب کند و حس آزادی وجود داشته باشد اما این بدان معنا نیست که یک مهندسی کلی وجود نداشته باشد، روی طرح هایی کار می شود، برای معیشت ما تحلیل ها را در می آوریم و پیشنهادها را تقدیم رهبری و مراجع خواهیم کرد، امدواریم گشایشی ایجاد شود که در سال های شکل گیری شخصیت علمی و اخلاقی طلبه هدایت درستی صورت گیرد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که باید حمایت معقول و متوسطی وجود داشته باشد تا طلبه بتواند رشد تحصیلی کند، ابراز داشت: امروز نگاه راهبردی و تحلیلی وجود دارد و درصدد هستیم که طرح های خوبی بیرون آید.

وی عنوان کرد: یکی از دفاتری که در ساختار جدید زیر نظر مدیر قرار گرفت، دفتر وقف و منابع پایدار است، حوزه باید بر منابع مردمی و پایدار متکی شود، حوزه ها باید روی پای خود با زندگی متوسط بایستند، اتصال به منابع دولتی را باید کم و بعد حذف کنیم، البته الان زندگی طلبه به آنجا متکی نیست اما بخش هایی همانند بیمه هست.

امام جمعه قم خاطرنشان کرد: مشکلاتی در نوع کار وقف وجود دارد، شرایط مطلوب این بود که اختیار وقف حوزه در دست خود حوزه باشد اما اینگونه نیست و قوانین اجازه نمی دهد، منابع پایدار چند شاخه دارد که یکی احیای موقوفات است و شاخه دیگر ایجاد و احداث موقوفات است.

وی در پاسخ به این که مدیریت حوزه برای مسکن طلاب برنامه ای دارد، اضافه کرد: مسکن طبق تقسیم کار بر عهده مرکز خدمات گذاشته شده است، در مهدیه اقداماتی در حال انجام است.

آیت الله اعرافی با بیان این که طلاب برای ملاقات می توانند در سامانه صفیر ثبت نام کنند، گفت: فعلا برنامه دو هفته یکبار پس از نماز ظهر دوشنبه ها برگزار می شود که شاید جلسات عمومی در فیضیه بگذاریم.

طرحی برای امتحانات شفاهی داریم

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که کتاب ها را عوض کنید، زوائد را بردارید، چرا حضور در کلاس های سطح را اجباری کرده اید، امتحانات شفاهی را به وقتی دیگر موکول کنید، خودتان وعده کردید حذف شود پس چرا نمی شود، ابراز داشت: بنده هیچ وعده ای به کسی نداده ام.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره امتحانات شفاهی ادامه داد: یک اشکالی مراجع داشتند که تعطیلات بین دو میانسال لطمه به کارها تحصیلی طلبه می زند و جدی است، دوستان آموزش ما کار کردند و آخرین تصمیمی که آزمایشی گرفته شده این است که طلبه برای میان سال اول در امتحان مخیر بین سه وقت است که عبارت از هفته دوم فروردین، خرداد و شهریور هستند.

وی عنوان کرد: مخیر گذاشته شدند و مدت تعطیل بین دو میانسال امسال وجود ندارد، درباره امتحان شفاهی و پایان نامه ها طرح های آماده شده که امیدواریم از موانع رد شده و کارها پیش روند./1323/ز503/ج