اجتهاد، سرآغاز محقق شدن فقه تمدن ساز است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسین ملک‌زاده در نشست علمی «جایگاه اجتهاد در تمدن سازی اسلامی» که در مسجد مدرسه علمیه حقانی برگزار شد، به تبیین روش‌های تمدن سازی اسلامی پرداخت و گفت: برای تمدن اسلامی تعابیر گوناگونی وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از‌ «تمدنی که به‌وسیله مسلمانان ایجاد شده باشد» و «تمدنی که متناسب با نیازهای مسلمانان تدوین شود»؛ اما درست این است که در تعریف تمدن اسلامی گفته شود «تمدنی که بر اساس آموزه‌های اصیل دین شکل گرفته باشد.»؛ بنابراین دانستن یک تمدن به‌عنوان «اسلامی» مبتنی بر میزان بهره‌مندی آن از آموزه‌های اسلامی است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه هر تمدنی دارای دو بعد است، اظهار داشت: نخستین بعد یک تمدن، بعد «نرم‌افزاری» شامل علم، معرفت، دانش و مبانی بوده و بعد دوم آن، بعد «سخت‌افزاری» شامل آثار و بناهای یک تمدن است.

وی افزود: ابزارهای صنعتی از قبیل ماشین‌ها، هواپیما، بسیاری از سلاح‌های نظامی، ابزارهای ارتباطی و غیره از ابعاد سخت‌افزاری غربی است که در ورای  آن‌ها تفکرات غربی نهفته شده است که متأسفانه هم‌اکنون به دلیل فقدان تولیدات داخلی، ابزارهای غربی بسیاری وارد کشور شده و تأثیرهای بسیار ناگواری را بر بنیان ارزشمند خانواده‌ها گذاشته است؛ بنابراین اگر بزرگان روشن‌فکر اسلامی در برخی موارد مقابل استفاده از این نوع ابزارهای غربی ایستادگی می‌کنند، به دنبال مبارزه با ورود فرهنگ غربی به تمدن اسلامی هستند.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین ملک‌زاده با بیان اینکه شرط لازم در ساخت یک تمدن، بعد نرم‌افزاری است، عنوان داشت: اسلامی بودن یک امر یا از بدیهیات، یا یقینیات و یا نظریات است؛ بنابراین کشف یک دیدگاه اسلامی باید بر اساس روشی استدلالی و قابل اعتبار باشد که در اصطلاح به آن «اجتهاد» (نظریه‌پردازی) می‌گویند.

وی ادامه داد: اجتهاد و استنباط در علوم الهی در شکل جامع خود به معنای تکاپوی روشمند برای نظریه‌پردازی اسلامی است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه مراد از اجتهاد در زمینه تمدن سازی اسلامی، اجتهادی کاملاً فقهی و اصولی است، بیان داشت: فقه با رویکرد اجتماعی به دو شاخه فقه حکومتی و غیر حکومتی تبدیل می‌شود که مراد از فقه غیر حکومتی پاسخ به مسائل و چالش‌های زندگی مسلمانانی که در خارج از حوزه حکومت اسلامی هستند پرداخته و فقه حکومتی این مهم را در چهارچوب حکومت اسلامی برای افراد موجود در حکومت اسلامی دنبال می‌کند؛ مجموع این دو سبب شکل‌گیری فقه مضاف به اجتماعیات (فقه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و غیره) خواهد شد که درنهایت با تحقق همه این امور فقه نظام(نظام حکومتی اسلامی) شکل می‌گیرد.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین ملک‌زاده با بیان اینکه پس از تحقق نظام فقهی، علوم نیز باید فقهی تولید شوند، ابراز داشت: علوم تمدن اسلامی باید در راستای سیاست‌های حکومت اسلامی تألیف شود، به این معنا که با نگرش فقهی باید به هر امری نگریست.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم نقطه ثقل تشکیل بعد نرم‌افزاری تمدن اسلامی را اجتهاد دانست و گفت: حکمی که از سوی مجتهد صادر شود برای مسلمانان حجیت دارد، یعنی این حکم منسوب به خداوند متعال است و او با تحقیق آن را بیان می‌کند؛ بنابراین اگر شخصی مجتهد نباشد و در امور از مجتهدان تقلید نکند، حکمی را صادر کرده و آن را به خداوند نسبت دهد بر اساس نص آموزه‌های فقهی «طاغوت» نامیده می‌شود.

وی با بیان اینکه عدم دسترسی به امام زمان(عج) از یک سو و زیستن در زمانه‌ای که سیستم‌های اجتماعی آن گرفتار سکولاریسم است از سوی دیگر، دو چالش عمده در تمدن سازی اسلامی است، اظهار داشت: مؤمن باید در رابطه با مسائل خود در عصر غیبت به مجتهدان که در رأس آن‌ها ولی‌فقیه قرار دارد مراجعه کرده و با پشتیبانی از قیام و اقدام مجتهدان در تراز رویکرد اسلامی، نظام‌سازی اسلامی و تألیف علم اسلامی با سکولاریزه شدن مقابله کند.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین ملک‌زاده به تبیین تمدن اسلامی قبل از ظهور امام زمان(عج) پرداخت و ابراز داشت: طبیعی است تمدنی که با نام «تمدن اسلامی» صورت می‌پذیرد نسبت به «تمدن اسلامی مهدوی» دارای نقص‌های فراوانی است، اما با رویکرد حجیت، تلاش و عمل به وظایف اسلامی می‌تواند به درجه مطلوبی برسد؛ بنابراین رسیدن به شکل مطلوب قبل از ظهور و ساخت تمدنی پیشران و فراهم آورنده مقدمات ظهور امام زمان(عج)، امری قابل دسترسی است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه قم در پایان با اشاره به اینکه برای تحقق تمدن اسلامی وجود طلابی پسا انقلاب ضرورت دارد، بیان داشت: حوزه باید با انقلابی شدن به تربیت طلابی بپردازد که در آینده با رسیدن به درجه اجتهاد سعی در جهان‌شمولی دین مبین اسلام کنند؛ بنابراین رسیدن به فقه تمدن ساز مبتنی بر تلاش طلاب علوم دینی و رسیدن به درجه اجتهاد حقیقی است./841/202/ب3