«انسان اسلامی» باید مبانی تکنولوژی را بازسازی کند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه عصر امروز در سلسه نشست های فلسفه تکنولوژی با موضوع «تکنولوژی در آینده انقلاب اسلامی ایران» که در سالن اجتماعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: تلقی بنده از تکنولوژی و فناوری، دانستن مهارتی و کاربردی است، یعنی یک ساحت شناختی، اما شناخت کاربردی که جنبه معرفتی و مهارتی دارد.

وی گفت: تکنولوژی ساخته بشر است و از دو ساحت نرم افزاری و سخت افزاری تشکیل شده است، یعنی اگر علوم طبیعی را کشف طبیعت بدانیم، تکنولوژی یک نرم افزار و سخت افزاری برای تغییر طبیعت است؛ بنابراین تکنولوژی را از علوم مهندسی(از جنبه نرم افزاری) و صنعتی(سخت افزاری) می دانم.

رییس مؤسسه حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: تکنولوژی در دوره مدرن از انقلاب صنعتی یعنی در قرن 18 شروع شد دانش و فلسفه آن در قرن 17 آغاز شد.

وی ضمن بیان سؤالی مبنی بر این که آیا اسلام کشف طبیعت و تبدیل کشفیات طبیعت به علوم کاربردی و صنعت را می پذیرد یا نه، افزود: اسلام با توجه به تأکیدی که بر تعقل، تجربه پذیری و مطالعه طبیعت دارد، آیاتی که ما را توصیه می کند به مطالعه طبیعت و روایات متعددی که گرچه برخی ضعیف هستند؛ اما عمل اصحاب جبران ضعف سند این دسته از روایات می کند، می توانیم طبیعت شناسی کنیم و آنچه از آموزه های اسلام می فهمیم این است که به تعبیر آیت الله جوادی آملی طیبعت شناسی خلقت شناسی باشد؛ یعنی صرفا شناخت طبیعت بی روح نباشد و روح جهان را نیز بشناسیم.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه اظهار داشت: آیاتی که بر تسخیر طبیعت توسط انسان دلالت دارد، نشان می دهد که می توانیم از این کشفیات نیز استفاده کنیم و تصرفی نسبت به طبیعت داشت باشیم، طبیعتاً نه هر تصرفی بلکه تصرفی که انسان و ارزش های انسانی آسیب ببیند و در راستای ارزش های سالم باشد؛ کشف طبیعت و تصرف در آن تا جایی که با مبانی اسلامی سازگاری داشته باشند، مشکلی ندارد.

انسان محوری با خدا محوری جمع نمی شود

وی به سؤالی مبنی بر این که آیا اسلام این تکنولوژی را می پذیرد یا نه، پرداخت و گفت: پاسخ تنها جواب فقهی نیست؛ این سؤال قبل از فقهی بودن، فلسفی و کلامی است؛ تکنولوژی کنونی مبانی دارد؛ این مبانی مثلث سه ضلعی است که در رأس آن اومانیسم(اصالت انسان) باشد؛ این اصالت که انسان محوری است، با خدا محوری جمع نمی شود.

رییس مؤسسه حکمت و فلسفه ایران گفت: سکولاریسم یعنی اصالت این جهان که این دنیا دو معنا دارد؛ یک معنا اصالت دنیا در برابر دین که از دین برای اداره جامعه استفاده نکنیم و معنای دوم اصالت دین در برابر آخرت است، یعنی سکولاریسم هم جدای دین از دنیا و هم از جدایی دنیا از آخرت است.

انسان نمی تواند هم خدامحور و هم انسان محور باشد

وی گفت: علم مدرن نیز از این مبانی استفاده کرده و تکنولوژی از این مبانی کاملا استفاده می کند؛ این تکنولوژی ریشه در طبیعت شناسی دارد، طبیعت شناسی، خلقت شناسی نیست، از طرف دیگر چنین علمی این تکنولوژی را که در بعد نرم افزار و سخت افزار اثر خود را گذاشته است؛ بنابراین با مبانی ما نمی سازد؛ چون مبانی اسلامی ما اومانیزم نیست، خدامحوری است، هر چند به کرامت انسان هم توجه دارد، اما انسان نمی تواند هم خدامحور و هم انسان محور باشد.

رییس مؤسسه حکمت و فلسفه ایران گفت: تکنولوژی به لحاظ مبانی با اسلام در تعارض است؛ اما سخن این است که اگر این مبانی را عوض کردیم، یعنی به جای اومانیسم، خدامحوری و به جای سکولاریسم جامعیت اسلام را گذاشتیم، آیا در ریشه تکنولوژی که علوم طبیعی است، گزاره های این علوم تغییر می کند یا نگرش عالم به طبیعت عوض می شود؟

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: آیا این تکنولوژی موجود که مبانی آن را عوض کردیم، این تکنولوژی تغییر می کند؟ تکنولوژی موجود غیر از مبانی، به لحاظ آثار و ابعاد فرهنگی نیز تعارض جدی با ارزش هایمان دارد و آسیب های جدی با انسان اسلامی ایجاد می کند.

بحران های دنیا زاییده تکنولوژی موجود است

وی گفت: اکنون با بحران های متعددی در دنیا مواجهیم که زاییده تکنولوژی موجود است، چرا که با ارزش های اسلامی نمی سازد.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه اظهار داشت: مبانی قابل تغییر است، اما آسیب های آن را چکار کنیم؟ باید تکنولوژی را کنترل کرد و تکنولوژی موجود را موجبه جزئیه مدیریت کرد؛ بخشی از تکنولوژی را اصلا نباید به سراغش رفت، اگر هم نگرش توحیدی را تغییر دهیم، این تکنولوژی جز ضرر چیزی برای بشر به ارمغان نمی آورد، مثل بمب اتم؛ اما تکنولوژی که می توانیم بهره انسانی از آن ببریم، با تغییر مبانی امکان مدیریتش وجود دارد، هنگامی که آن را مدیریت کنیم، می توانیم از آن استفاده درست کنیم و می تواند تعمیم پیدا کند یک اراده اجتماعی را برای کنترل آن به کار بریم.

وی گفت: تکنولوژی مطلوب اسلامی داریم و با مبانی انسان سازگار است و تکنولوژی موجود را نیز به لحاظ مبانی، اصلاح و به لحاظ ارزش ها و آثار نیز مدیریت کرد./822/پ202/س