هرچه اجماع نخبگانی عمیق تر باشد بنیان جامعه قوی تر است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست هم اندیشی «الزامات تکوین تمدنی جمهوری اسلامی ایران» به مناسبت دومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی عصر چهارشنبه (چهارم اسفند) در سالن کنفرانس های مرکز همایش های غدیر قم برگزار شد.

حجت الاسلام مجتبی عبدخدایی در این نشست با اشاره به الزامات شکل گیری دولت اسلامی در تکوین تمدنی جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: در این مقام باید گفت در حقیقت دو مؤلفه قابل توجه است، نخست بنیان اجتماعی شکل گیری دولت است که هر دولتی چه در بعد دولت مدرن و چه تمدنی به آن نیاز دارد و مؤلفه دوم بحث اهمیت داد و ستد علم و فقه در سیر تکون دولت اسلامی است.

عضو شورای پژوهشی گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه در این نشست بیشتر تمرکز روی مؤلفه نخست است، عنوان کرد: در مؤلفه نخست بین 5 مقوله اجتماع، جامعه، جامعه سیاسی، ملت و امت باید تمایز قائل بشویم تا مقصود از بنیان مشخص شود؛ اگر اجتماع به معنی ضرورت های مادی باشد که افراد را دور هم جمع می کند این نگاه صرفا یک نگاه احساسی است، بنابراین باید بدانیم هر اجتماعی دارای یک بعد عقلانی نیز هست یعنی عده ای از انسان ها بر اساس تفاهمات بینشی، ارزشی و احساسی گرد هم باشند و جامعه ای را آگاهانه شکل ببخشند.

وی خاطرنشان کرد: ما قبول داریم دولت مدرن نیازمند به یک بعدی از جامعه سیاسی است ولی بنیاد اصلی دولت مدرن پیوند سرزمینی است، چراکه اولا این سرزمین و مرزها بودند که اهداف و منابع دولت ها را تعریف می کردند و ثانیا مرزهای سرزمینی قلمرو مسؤولیت های دولت را مشخص معین می کند و همچنین مرزها منطق محاسبه سود و زیان دولت ها را مشخص می کند.

حجت الاسلام عبدخدایی با بیان اینکه ملاک سرزمینی منطق خودی و غیر را مشخص می کند، ابراز داشت: همین منطق است که باعث می شود بنیان اجتماعی مهم باشد تا اگر بنیاد جامعه ای برای تشکیل شدن ضعیف و شکننده بود به نحوی جامعه بر اساس همین نیازهای سرزمینی شکل بگیرد؛ در حقیقت مرزها تشکیل شده و در درون آنها جوامع شکل می گیرند.

وی با تأکید بر اینکه در دولت مدرن سرزمین و مرز بنیان ساز است، ابراز کرد: باید توجه داشته باشیم که در دولت اسلامی و تمدنی بافت اجتماعی مهم است که این بافت فرا سرزمینی است و به همین جهت باید دید چه فاکتورهایی بنیان جامعه سازی را برای دولت ها شکل می دهد و بنیان اجتماعی هم در دولت اسلامی چون می خواهد فراسرزمینی عمل کند و هم در دولت تمدنی حائز اهمیت است.

استاد حوزه علمیه فلسفه حیاتی شکل گیری دولت و جامعه را اجماع نخبگان و آحاد جامعه دانست و تأکید کرد: هرچه اجماع نخبگانی عمیق تر باشد بنیان جامعه قوی تر است ولی در این جا دو مسأله مطرح است نخست اینکه نخبگان اجتماعی بر سر چه چیزی باید توافق داشته باشند؟ و دوم آنکه کجا باید قلمرو مناقشات را باز بگذارند؟.

وی افزود: براساس مؤلفه شکل دهی تمدنی و اسلامی، عقلانیت پایه است و هرچه اجماع نخبگانی بیشتری داشته باشد و هرچه نهادینه سازی مؤلفه های عقلانی بیشتر باشد جامعه قوی تر و برعکس هرچه ضعیف تر باشد احتمال فروپاشی جامعه بیشتر است، بنابراین آنچه باید مورد اهمیت قرار بگیرد آن است  که عقلانیت پایه باید از محل بحث و مناقشه آحاد جامعه خارج شود بلکه باید فرایند نهادینه سازی و ترمیم و تثبیت آن در میان نخبگان باشد.

عضو شورای پژوهشی گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه مسائل مربوط به حوزه سیاست گذاری، تصمیم گیری، برنامه ریزی و فعالیت ها باید محل گفت‌‎وگو و چانه زنی همه باشد، ابراز داشت: در این گونه مسائل عقلانیت جمعی لازم است برخلاف عقلانیت پایه که فاخر است.

وی ادامه داد: هرجامعه باید سهم این دو را بپردازد و اگر جای این دو عوض شود و نخبگان در درون خود به بازسازی در بستر مناقشات روزمره و صرف روزمره روی بیاورند آن جامعه از هم می پاشد و از آن طرف تصمیماتی که باید از جمع بهره ببرد صرفا میان نخبگان برود، پایه بنیان اجتماعی را کاهش می دهد./1330/پ202/ی