هندسه اقتصاد مقاومتی در نگاه رهبر معظم انقلاب

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان شمالی، منظومه هندسی اقتصاد مقاومتی در نگاه رهبری را می‌توان از نام‌گذاری‌های چندین ساله ایشان به دست آورد:

- همت بلند

- وجدان کار

- جهاد اقتصادی

- حماسه اقتصادی

- تولید و ابتکار

- استفاده از کالای ایرانی و تولید ملی

- اقدام و عمل

- تولید و اشتغال

- و ...

اصرار و اهتمام ایشان بر موضوع اقتصاد مقاومتی و تبدیل آن به گفتمان عمومی بر اساس محورهای فوق، مجموعه به‌هم‌پیوسته و زنجیرواری است که در صورت اجرایی شدن جهش، رونق، شکوفایی و توسعه پایدار در ایران اسلامی را رقم خواهد زد.

بی‌تردید کلیدواژه‌هایی که به آن اشاره شد، اگر به‌درستی فهم شده و به فرهنگ عمومی بدل شود، تحول همه‌سویه‌ای در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و اقتصادی را در پی خواهد داشت.این کلیدواژه‌ها نشانه اندیشه عمیق، نگاه بلند و چشم‌انداز وسیع در عمق فکری، علمی و اقتصادی رهبر معظم انقلاب به شمار می‌رود.

بلندهمتی

بی‌تردید، والاهمتی و قله‌های بلند و آرمان‌های بزرگ را در اقتصاد مقاومتی در نظر گرفتن، نقشی اساسی درحرکت و پویایی و پرکاری و تولید ملی خواهد داشت که بر آن اساس می‌توان همت مردمان یک جامعه را ارزیابی کرد. امام علی(ع) فرمود: «قدرالرّجل علی قدر همّته» [1]؛ ارزش هر انسانی به‌اندازه همت او است.

همت‌های بلند و چشم‌اندازهای وسیع، اراده‌های محکم می‌آفریند، عزم‌ها را جزم کرده و انگیزه‌ها را جهت‌دهی می‌کند. یکی از مصادیق همت بلند، رسیدن جامعه دینی به رفاه عمومی و کفاف و معیشت همراه با امنیت و آسایش عمومی است.

وجدان کاری

کار و تلاش در هر جامعه‌ای عامل شناخت فرهنگ حاکم بر آن جامع است، درواقع از چگونگی کار و تلاش می‌توان به فرهنگ کار هم راه پیدا کرد. راستی و درستی، صداقت، استحکام و ادغام در کار نوعی بلوغ و رشد انسان‌ها را به نمایش می‌گذارد.

آنان که در پنهان و آشکار به‌گونه‌ای یکسان کار کرده و خدمت‌رسانی می‌کنند، از یک پشتوانه درونی به نام «وجدان کاری» برخوردارند. وجدان کاری موتور حرکت و تلاش و تولید سالم در یک جامعه به شمار می‌رود و مقصود از وجدان کاری، تعهد و صداقت داشتن در تولید، اشتغال و خدمات است.

حماسه و جهاد اقتصادی

تلاش در حوزه اقتصاد در هر جامعه‌ای زمینه‌های رشد و پیشرفت و توسعه آن جامعه را فراهم می‌سازد، در آموزه‌های دینی از این‌گونه تلاش به‌عنوان «جهاد» و «حماسه» یاد شده است. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «الکادّ لعیاله کالمجاهد فی سبیل الله»؛ آنکه برای تأمین معاش خانواده‌اش تلاش می‌کند، همسان مجاهد و رزمنده در راه خدا است.

مسؤولان و مدیرانی که در جامعه دینی به پیشرفت و ساماندهی معیشت مردم می‌اندیشند و بر اساس آن، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی می‌کنند مجاهدان عرصه اقتصاد و تولید هستند که روحیه جهادی آنان به اقتصاد جامعه پویایی، شکوفایی، رونق و رشد می‌بخشد و از رکود و پس رفت بازمی‌دارد.

تولید و اشتغال

رهبر معظم انقلاب در ادامه نام‌گذاری سال گذشته با موضوع «اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل»، امسال هم همین عنوان را با مصداق «تولید و اشتغال» نام‌گذاری کرده‌اند، این نام‌گذاری نشان دهنده اهمیت و کاربردی بودن و زیربنایی بودن این موضوع است که آن را با بیانی حکیمانه و واقع‌بینانه در سخنرانی آغاز سال 1396 در کنار مرقد ثامن‌الحجج(ع) تبیین و تحلیل کردند.

می‌توان مجموعه آن بیانات را در یک قالب عمومی این‌گونه تنظیم و تحلیل کرد:

- تولید و تدبیر (نقش مدیریت در تولید نقش کلیدی است)

- تولید و تسهیل (ارائه تسهیلات درست موتور تولید است)

- تولید و تدین (تعهد در تولید و استانداردسازی اصلی اصیل است)

- تولید و تشویق (تشویق مولدان و رونق تولید)

- تولید و تعاون (همگرایی در تولید ملی و استفاده از سرمایه‌های راکد)

- تولید و تقویت نظام (تولید در راستای سربلندی و تقویت نظام)

- تولید و تشدید رقابت (با تولید می‌توان بازار رقابت را تشدید کرد)

- تولید و تن دادن به کار (در تولید، تن‌پروری و تنبلی رخت برمی‌بندد)

- تولید و توانمندسازی (ملت مولد ملی قدرتمند و مقتدر است)

- تولید و توجه به ظرفیت‌های ملی (ظرفیت‌های اساسی و مادی برای تولید)

- تولید و تحریم‌ها (تولید مبارزه اصلی با تحریم)

- تولید و تهدیدها (در تولید دفاعی تهدیدها رنگ می‌بازد)

- تولید و تمدن سازی (تولید بستر تمدن سازی است)

رهبری و هفت «سین» تولید در سال جدید

از مجموع بیانات حکیمانه رهبر معظم انقلاب در رابطه با نام‌گذاری سال 1396 می‌توان در قالب هفت‌سین محورهای ذیل را دسته‌بندی کرد:

۱. سعی در تلاش، کار و ابتکار

2. سرمایه لازم( سرمایه‌گذاری از صندوق توسعه ملی)

3. مدیریت سالم و استفاده مناسب از ظرفیت‌های تولید

۴. سربلندی به کالاهای ایرانی

۵. سهولت و تسهیل در راه‌اندازی سرمایه‌ سرمایه‌گذاران

۶. سعه ‌صدر در به‌کارگیری نیروهای کارآمد و متدین

۷. سلامت و صداقت در تولید و صادرات

سعی در تلاش و تولید اولویت برتر

مسأله اقتصاد مسأله اولویت‌دار کشور بوده و نیاز به تحرکات اقتصادی صحیح دارد، البته در این چند سال اقداماتی شده است، اولویت دشمن هم مسائل اقتصادی بوده و دشمن در تبلیغات خود تلاش می‌کند کمبودهای معیشتی را به ‌نظام اسلامی نسبت دهد و می‌خواهد چنین وانمود کند که نظام اسلامی قادر نبوده گره‌های معیشتی مردم را باز کند. البته این حرف برخاسته از بغض و کینه آن‌ها نسبت به‌نظام اسلامی است.

در طول سالیان گذشته پس از پیروزی انقلاب اسلامی خدمات فوق‌العاده‌ای در حوزه‌های گوناگون انجام گرفته و در حالی ‌که جمعیت کشور دو برابر شده؛ اما کارها چندین برابر است.

ترسیم آماری رهبر معظم انقلاب گویای کارهای انجام‌گرفته در چند دهه گذشته از انقلاب اسلامی به این شرح است:

- توسعه راه‌ها: شش برابر

- توسعه بنادر: 20 برابر

- توسعه سدهای مخزنی: 30 برابر

- توسعه تولید برق: 14 برابر

- توسعه صادرات غیرنفتی: 57 برابر

- توسعه پتروشیمی: 30 برابر

- توسعه فولاد: 15 برابر

- توسعه علم و فناوری تعداد دانشجویان: 25 برابر

در گذشته تقریباً کل دانشجویان کشور 200 هزار نفر بوده؛ اما امروز حدود پنج میلیون دانشجوی تحصیل‌کرده آماده‌ به ‌کار داریم، درزمینهٔ اجتماعی هم شاخص‌های توسعه بسیار بالا است، درزمینهٔ خدمت‌رسانی آمارها خرسندکننده بوده و درزمینهٔ فعالیت‌های نظامی آمارها فوق‌العاده است.

این تابلو زیبایی تلاش‌ها و تولیدهای نظام اسلامی و مسؤولان آن در این چند دهه گذشته است. لکن هنوز خلأهای فراوانی درزمینهٔ تولید و توسعه داریم که به‌ وسیله کار و ابتکار آن را دوچندان کنیم تا بتوانیم به جایگاه مطلوب نزدیک شویم.

در مبانی دینی سعی، تلاش، تولید و توسعه زندگی مادی در کنار گسترش ارزش‌ها و معنویت‌ها در جامعه دینی توصیه و تأکید فراوان شده است.

فلاح معنوی و رفاه اجتماعی و اقتصادی

اسلام دنیا را با دو چشم دیده است؛ هم با نگاه مادی و هم با نگاه معنوی. در این دو زمینه می‌توان به اشارات لطیفی از قرآن کریم و سخنان پیشوایان معصوم(ع) استناد کرد:

الف- «لیس للإنسان الّا ما سعی»؛ انسان جز سعی و تلاش خود را نخواهد دید. [2]

ب- «فإذا قضیت الصّلاة فأنتشروا فی الارض وابتقوا من فضل الله و ذکروالله کثیراً لَعَلَّکُم تُفلِحون» [3]؛ پس از پایان نماز (جمعه) در زمین خدا حرکت و تلاش کنید و از فصل الهی( مسائل رزق و روزی و

معیشت) بهره‌ گیرید و در کنار آن و همراه با آن فراوان یاد خدا را کنید تا به فلاح برسید.

در این آیه شریفه مسائل فلاحی و رفاهی به‌عنوان دوگانه به‌هم‌پیوسته مطرح‌شده است؛ یعنی زندگی اجتماعی را باید با دو هدف تشکیل داد؛

- ساماندهی امور اقتصادی و معیشتی و موضوع کسب‌وکار و تولید

- گسترش فضای معنوی در جامعه دینی و ایجاد فضای یاد الهی و در محضر خدا بودن در همه حالت‌ها و موفقیت‌ها.

امام حسن (ع) فرمود: «برای دنیایت آن‌گونه تلاش کن که گویی همیشه در آن خواهی ماند و برای آخرتت آن‌گونه آماده‌باش که گویی فردا خواهی رفت.» این معادله سبک زندگی مسلمان در جامعه دینی و اسلامی است.

کار عار نیست، بهره‌گیری برای بهبود معیشت زندگی با کدّ یمین و عرق جبین نوعی جهاد و عبادت به شمار می‌رود و از سوی دیگر «کَلّ» و سربار جامعه بودن مایه لعن و دوری از رحمت خداوند است؛ «ملعون من القی کله علی الناس.»

رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: «امنیت عمومی، عزت عمومی، رفاه عمومی، استقلال، شکوفایی استعدادها، رها شدن از آسیب‌ها و… بدون اقتصاد قوی به دست نمی‌آید»

کلیدواژه اصلی مطالبات رهبری

ایشان اهمیت تولید و اولویت‌دار بودن آن نسبت به سایر موضوع‌ها و مسائل اجتماعی، تولید ملی و تولید داخلی را به‌عنوان مطالبه اصلی خود برشمردند که با تحقق آن آثار و سرفصل‌های فراوانی به وجود خواهد آمد:

1- اشتغال

2- شکوفایی استعدادها

3- مصرف نشدن ارز کشور

4- به کار افتادن پس‌اندازهای راکد

5- جهش صادرات

6- کمرنگ شدن مارک‌های خارجی در برابر کالاهای ملی

7- کم شدن مشکلات اجتماعی

8- ایجاد نشاط ملی و...

مدیریت سالم و سرمایه لازم

برای تولید برتر و بهتر و گسترده‌تر، افزون بر تلاش میدانی به مدیریت و تدبیر شایسته هم نیازمندیم. سرمایه‌های انسانی مستعد و اهل کار و ابتکار و خلاقیت در کشور ما اندک نیست و بهره‌گیری درست از این سرمایه‌های انسانی کشور ما را در جهش تولید و پرش به‌سوی قله‌های خودکفایی و استقلال اقتصادی کمک خواهد کرد.

بنا به فرموده رهبری ۳۳ میلیون انسان و به‌ویژه جوان در سنین کار داریم، 10 میلیون تحصیل‌کرده دانشگاهی داریم. تخصص مهندسی در کشور ما در شمار معدود مهندسین دنیا است. اگر این خیل عظیم سرمایه‌های انسانی درست مدیریت شوند، به «فوز عظیم» اقتصادی دسترسی پیدا خواهیم کرد.

افزون بر سرمایه انسانی کارآمد و امکانات شخصی مردم، برای گسترش تولید در مسیر اقتصاد مقاومتی راهکاری قانونی طراحی‌شده است که در صورت مدیریت درست می‌تواند پشتوانه بزرگ و قابل‌توجهی برای تولید و توسعه کشور باشد.

دولت صندوق توسعه ملی را به وجود آورده که هر سال از درآمد نفت کشور یک‌درصدی کنار گذاشته شود تا به‌تدریج وابستگی به نفت کم شود، این درصد از بیست درصد شروع‌شده و قرار است هرسال سه درصد اضافه شود تا درمجموع از آن به‌عنوان سرمایه در تولید بهره گرفت. این صندوق سرمایه تولید داخلی است؛ یعنی توانمند ساختن تولید ملی از طریق پس‌انداز این صندوق.

تلفیق این دو سرمایه

اگر سرمایه صندوق توسعه ملی در دست توانمند جوان جویای کار و تحصیل‌کرده و متدین ایرانی قرار گیرد تحول و نهضت اقتصاد مقاومتی به بهترین شکل به وجود خواهد آمد؛ جوان ایرانی که می‌تواند غنی‌سازی اورانیوم را در ظرف مدت کوتاهی از 5/3 درصد به 20 درصد برساند و می‌تواند آن را به ۹۹ درصد پیش ببرد.

همین جوان‌ها بودند که در ساخت موشک کارهای بزرگ کردند، همین‌ها می‌توانند ماشین تولید را راه‌اندازی کنند، رهبری تأکید می‌کنند میدان را برای جوان‌ها باز کنید، آن‌ها می‌توانند بسیاری از گره‌ها را باز کنند؛ بنابراین کشور ما هم سرمایه انسانی کارآمد دارد و هم‌ظرفیت‌ها و ابزار کار موجود است. تنها باید درست مدیریت شود تا نتیجه مورد نظر رهبر معظم انقلاب در محور اقتصاد مقاومتی به منصه ظهور برسد.

سربلندی به کالای ملی ایرانی

برای رشد و رونق تولید داخلی باید در فرهنگ عمومی مردم یک انقلاب و نگاه واقع‌بینانه و عمومی صورت گیرد، شایسته است مسؤولان امر و رسانه‌های دیداری و شنیداری و نوشتاری، در این زمینه فرهنگ‌سازی کنند که مصرف کردن و خرید کالاهای تولید داخلی با مارک ایرانی یک افتخار بوده و پس زدن مارک‌های خارجی نوعی مبارزه با وابستگی و ذلت پذیری است.

رهبر حکیم و فرزانه انقلاب در این رابطه روشنگری‌های مهمی در بیانات آغازین سال جدید داشتند؛ «چرا مردم به مصرف تولیدات داخلی کم‌توجهی می‌کنند… واردات کالاهایی که در داخل تولید می‌شوند باید به‌عنوان حرام شرعی تلقی شود، این مایه شرمندگی برای ما ایرانی‌ها است برخی از اقلام قابل‌تولید در کشور مانند علوفه را وارد کنیم؟!»

بسیاری از ضرر و زیان‌هایی که اقتصاد را فلج و چرخ تولید را کند کرده و انگیزه و عشق به کار و تولید را کاهش داده سیاست‌های غلط و نادرستی است که از سوی دست‌اندرکاران و مسؤولان اتخاذ می‌شود از قبیل:

1- وارد کردن آنچه خود داریم و تولید می‌کنیم که مصداق «آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد» است.

2- درست مبارزه نکردن با کالای وارداتی قاچاق و کنترل صحیح نداشتن بر مبادی ورودی و دانه‌درشت‌ها و برخورد با مصادیق ریز و جزئی و درمانده.

3- فرهنگ‌سازی غلط برند خارجی و از آن فاجعه‌آمیزتر آنکه بر روی جنس تولیدشده ایرانی مارک خارجی بزنیم تا مشتریان انگیزه خرید پیدا کنند؟!

سهولت در راه‌اندازی طرح‌های تولیدی

یکی دیگر از محورهای رشد تولید و رونق اقتصادی و اشتغال آن است که از سرمایه‌گذاران ملی و ایرانی استقبال کنیم، بسترهای کار و تولید را برای آنها فراهم‌ کرده و از پیچ‌وخم‌های اداری بکاهیم، بر تشویق و ترغیب آنها به سرمایه‌گذاری بیفزاییم و در مقدمات کار تولیدی و یا صنعتی دست‌انداز ایجاد نکنیم مثلاً به کسی که می‌خواهد در صنعت معدن سرمایه‌گذاری کند نگوییم شما باید بروی از تمام چوپانان و دامداران منطقه امضا و رضایت بگیری تا مجوز صادر کنیم، این یعنی فراری دادن سرمایه‌گذار نه جذب آن.

همچنین ضروری است در ارائه تسهیلات بانکی از سختگیری‌های غیر لازم دوری‌ کرده و با سود و بهره کمتر نقدینگی را به سمت تولید هدایت کنیم.

رهبر معظم فرمودند: «از کارآفرینان دعوت کنیم تا وارد میدان شوند و امنیت سرمایه‌گذاری ایجاد شود تا سیاست‌های باثبات (در مسائل مالی و اقتصادی) به وجود آید»

سعه‌صدر در به‌کارگیری نیروهای کارآمد

برای رشد و اعتلای تولید و اقتصاد کشور و حل مشکل بیکاری باید در به‌کارگیری نیروهای مؤمن، انقلابی و کارآمد تلاش کنیم. دولتمردان با جدول‌های محدود و تنگ‌نظرانه به نیروهای کارآمد نگاه نکرده و شایسته‌سالاری را بر قوم و جناح سالاری حاکم سازند.

رهبر بزرگوار در بیانات مشهد رضوی فرمودند: «از الزامات تولید، مدیریت کارآمد و متدین است، میدان را برای جوان‌ها باز کردن است. 32 میلیون جوان بین 15 تا 40 سال داریم که می‌توانند بارهای سنگین را بردارند.»

سلامت در تولید کالا و صدور آن

‌یکی از موانع مهم رشد اقتصادی و افت تولید داخلی و عدم رغبت در خرید آن، سرهم‌بندی کار کردن، تقلب در تولید و کیفیت آن است که عامل فراری دادن مشتریان خارجی و عدم انگیزه مشتریان داخلی می‌شود.

اسلام «غش» و دغل‌کاری و نداشتن وجدان کاری را از مسلمان روا نمی‌شمارد و رسول خدا (ص) فرمود: «من غشّنا فلیس منّا»؛ از ما نیست کسی که با ما اهل دغل و تقلب باشد.

رهبر معظم انقلاب فرمودند: «یکی دیگر از الزامات تولید، فعالیت‌های از روی احساس مسؤولیت مردم است. در اقلام صادراتی تقلب نکنند و جنس نامرغوب را به خارج نفرستند».

تولید کار و کالا چهره فرهنگ جامعه را نشان می‌دهد. اگر وجدان کاری نباشد و کالاهای غیر برخوردار از استحکام لازم و با رعایت نشدن استانداردهای لازم، به‌عنوان جنس و کالای ایرانی صادر شود، بزرگ‌ترین خسارت و صدمه را بر موضوع تولید و صادرات وارد خواهد ساخت.

سخن آخر

این بود نگاهی کلی و کلان و گذرا بر بیانات حکیمانه امام خامنه‌ای در سخنرانی مهم آغاز سال 1396 در مشهد رضوی، امید آنکه آن رهنمودها را توشه راه سالانه خویش قرار دهیم و در تحقق اقتصاد مقاومتی بر اساس کارهای میدانی، تولیدمان را جهت‌دهی کنیم نه بر اساس آمارهای غیرواقعی و گول زننده و غیرواقع‌بینانه.

بی‌تردید، عملیاتی کردن این سخنان حکیمانه چهره اقتصاد کشور را دگرگون خواهد ساخت و مردم در کنار سفره‌های زندگی خویش، امنیت و آرامش و آسایش را احساس خواهند کرد.

انقلاب ما پیامش دو چیز است:

- فلاح فرهنگی، اعتقادی، اخلاقی

- رفاه اقتصادی، اجتماعی و مادی

برای رسیدن به این دوگانه به‌هم‌پیوسته شایسته است دولت و مردم با همگرایی و تعاون و مشارکت در امور، دست‌به‌دست هم داده و انرژی‌های خود را متراکم سازند تا شاهد ایرانی خودکفا، خوداتکا، خودباور، خداباور و با روحیه اعتماد ملی و عزم عمومی و جهاد اقتصادی باشیم./703/9314/ب1

ابوالقاسم یعقوبی

منابع و مآخذ:

[1]. نهج‌البلاغه. حکمت 47

[2]. قرآن کریم، سوره نجم، آیه 39.

[3]. قرآن کریم، سوره جمعه، آیه 10.