حال مطلوب انسان در گرو آگاهی از جایگاه حقیقی است

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از شبستان، "آیه 20 سوره لقمان یکی از عجیب ترین آیات در زمینه معرفت نفس و انسان شناسی است، خداوند علی اعلا در این آیه می فرماید: أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ. در آیه خداوند خطاب به انسان می فرماید ای انسان آیا تو فکر نکردی و در خود تأمل نکردی که خداوند آنچه در آسمان ها و زمین است مسخر و رام تو ساخته است؟ این آیه به خوبی وضعیت انسان را ترسیم می کند که هرچه در این کائنات به مثابه سفره و خوان گشوده شده الهی است به خاطر انسان است. خداوند می فرماید این سفره را به خاطر تو پهن کرده ایم اما آیا با خود اندیشیده ای که اگر همه عالم برای تو است تو برای چه هستی؟ انسان زمانی می تواند به آن حالت مطلوب و خوب برسد که اول موقعیت و جایگاه خودش را در عالم بداند که جایگاه او چیست و خود را برای چه باید خرج کند. اگر این نکته بر انسان پدیدار شود آن حال خوش هم به دنباله اش خواهد آمد."

بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین اباذری،  استاد مرکز تخصصی مهدویت را درباره راه رسیدن به حال احسن معنوی می خوانید.

جناب اباذری!  به مناسبت ورود به سال نو خبرگزاری شبستان سلسله گفتگوهایی با کارشناسان درباره راه رسیدن به احسن الحال انجام داده است. پرسش ما از جنابعالی این است که مطلوب همه ما به ویژه در آغاز سال جدید دستیابی به صلح درون و حال خوش معنوی است اما چطور؟ چگونه می توان به این حال خوب رسید؟

بسم الله الرحمن الرحیم. رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا نَصِيرًا. خب در روزهای آغازین سال 96 و در متن تحول طبیعت هستیم و بحث این است که وقتی در پایان سال خانه تکانی ای انجام می شود تا وضعیت خانه به وضعیت مطلوب و بهتری تغییر یاید و آن گرد و غباری که در این مدت بر گوشه ها و کناره ها و نقاط دورتر خانه نشسته بود زدوده شود و دوباره کج خانه ها براق و تمیز شود و گرد گیری ای اتفاق بیفتد سهم خانه دل در این میان چیست؟ ما در این خانه تکانی ها چقدر به خانه دل توجه می کنیم و اگر به دنبال آن هستیم که ظاهر زندگی و سر و وضع مان را مرتب و نونوار کنیم چقدر به فکر نو کردن روح و روان و وجودمان هستیم؟ آیا با خود می اندیشیم که در این یک سال در جا زده ایم؟ پیش رفته ایم؟ پسرفت داشته ایم؟ نه در ظواهر زندگی بلکه در باطن زیستن و بطن روح و روان مان چگونه عمل کرده ایم؟

این که انسان در بهترین حالت خود قرار داشته باشد و حال خوب و خوشی به او دست دهد این در سرشت و ذات و فطرت انسان قرار دارد، جلب منفعت و دفع ضرر در وجود هر انسانی نهادینه است اما در این میان دو مشکل وجود دارد یکی شناخت بهترین وضعیت و حالت انسان است. این پرسش اول ماست که اگر ما به دنبال وضعیت مطلوب می گردیم آن وضعیت احسن و مطلوب چیست؟ دوم آیا ما عزم و اراده ای برای رسیدن به آن بهترین وضعیت در خود سراغ داریم؟ یا چگونه و با چه روشی می توان به آن وضع ایده آل و مطلوب دست یافت؟

در قسمت اول موضوع این را اشاره کنیم که برخی تصور می کنند همین که کم و کسری های دنیای مادی شان برطرف شود حال شان خوب خواهد شد. برخی دیگر تصور می کنند همین که فلان پست و مقام گیرشان بیاید حال شان خوب خواهد شد در حالی که حقیقتا این طور نیست. پس ما برای این که به این حال خوب برسیم سه مرحله را باید پشت سر بگذاریم. اول این که حال خوب چیست؟ ثانیا این حال خوب را چطور می شود به دست آورد؟ و در گام سوم چطور می توان این حال خوب را حفظ کرد که البته این گام سوم گام مهم و مشکلی است. در گام یا وضعیت اول می پرسیم حال خوب چیست و انسان به چه وضعیتی برسد حالش خوب می شود تا مادامی که ما به شناخت درستی از انسان نرسیم نمی توانیم وضعیت مطلوب او را ترسیم کنیم.

به چه نشانه های قرآنی در این باره می توان استناد کرد؟

آیه 14 سوره مومنون این مطلب را به زیبایی بیان می کند و در آغاز آیه بعد و وجه فیزیکی و کالبدی انسان را مطرح می کند که چگونه انسان در آغاز نطفه ای بود: ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقينَ. قرآن بیان می دارد که انسان در آغاز نطفه ای بود بعد این نطفه تبدیل به علقه می شود و سپس مضغه و استخوان ها به تدریج می روید و سپس بر روی استخوان ها گوشت و پوست می آید. در ادامه آیه می فرماید ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ / سپس ما خلق دیگری را ایجاد کردیم.

پیداست که آن خلقت پیشین به واقع کالبد انسان بوده و نه انسان و از این خلقت است که انسان ایجاد می شود آن جا که فنفخت فیه من روحی. آیه 20 سوره لقمان یکی از عجیب ترین آیات در زمینه معرفت نفس و انسان شناسی است، خداوند علی اعلا در این آیه می فرماید: أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ.

در آیه خداوند خطاب به انسان می فرماید ای انسان آیا تو فکر نکردی و در خود تأمل نکردی که خداوند آنچه در آسمان ها و زمین است مسخر و رام تو ساخته است؟ این آیه به خوبی وضعیت انسان را ترسیم می کند که هرچه در این کائنات به مثابه سفره و خوان گشوده شده الهی است به خاطر انسان است. خداوند می فرماید این سفره را به خاطر تو پهن کرده ایم اما آیا با خود اندیشیده ای که اگر همه عالم برای تو است تو برای چه هستی؟ انسان زمانی می تواند به آن حالت مطلوب و خوب برسد که اول موقعیت و جایگاه خودش را در عالم بداند که جایگاه او چیست و خود را برای چه باید خرج کند. اگر این نکته بر انسان پدیدار شود آن حال خوش هم به دنباله اش خواهد آمد./۱۳۲۵//۱۰۲/خ