درآمدی بر مسائل جوانان از دیدگاه آ‌یت الله مکارم

به گزارش خبرگزاری رسا، مسألۀ جوانان از جمله مسائل بسیار مهم به شمار می آید ؛ از این رو اینجانب از گذشته تا کنون، بهترین کتابهایم را برای جوانان نگاشته و بیشترین فعالیت فرهنگی را برای جوانان انجام داده ام، به عنوان نمونه رسالۀ ویژۀ جوانان را نگاشتم تا مسائل و مشکلات جوانان را در زمینه فقهی بر طرف ساخته و زمینه آشنایی هر چه بیشتر نسل جوان با احکام اسلامی را فراهم نمایم.[1]
هم چنین با زبان ساده و جوان فهم کتاب عقایدی تألیف نمودم که متناسب با نسل جوان و محصول ده ها سال مطالعه بنده است، لیکن هدفم این بوده که صرفاً به مسائل اعتقادی جوانان قناعت نکنم، از این رو ، با مطالعه و پژوهش های فراوان، در زمینه های مختلف تفسیری، فقهی، کلامی..کتاب تألیف نمودم که مخصوص جوانان است ؛الان نیز بر همان عقیده ام؛ ما در کنار حفظ اصول، باید با زبان جوانان با آنان صحبت کنیم.[2]
ضرورت جذب جوانان به مسجد
گفتنی است نخستین کار پیامبر اسلام(ص) در مدینه ایجاد یک مسجد ساده بود، همین مسجد و چهار دیواری ساده مرکز تشکیل حکومت اسلامی، مرکز ارتش، محل تعلیم و تربیت و محل قضاوت به شمار می رفت؛ لذا در دورانی که به برکت نظام اسلامی زمینه ها آماده است مساجد را باید به دوران پیامبر اسلام بازگرداند، مسجد باید محل تعلیم، تربیت مجاهد و مرکز تهذیب نفوس باشد و در برابر هجمه های فکری و شبهه افکنی های دشمن ایستادگی کرده و تطهیر قلوب کنند.[3]
لذا مسجدی مطلوب است که مرکز پاکسازی و نوسازی قلوب باشد، زیرا در جامعه آلودگی هایی وجود دارد که ممکن است انسان ها را آلوده کند، حال این وظیفه و کارکرد اصلی مساجد است که این افراد را از آلودگی ها پاک کنند.[4]
با این تفاسیر، برای جذب جوانان باید برنامه های گوناگونی همانند اردوهای زیارتی، اردوهای تفریحی و در نظر گرفتن جایی در کنار مساجد برای ورزش سالم  اجرا شود.[5]
هم چنین برای جذب جوانان به مساجد باید کتابخانه و کانونهای قرآن ایجاد کنیم و این مساله اهمیت دارد؛ چراکه جوانان پشتوانه نظام اسلامی هستند و اگر مساجد از جوانان خالی شود، خطرناک است.[6]
برخوردهای زننده ، منفی و نامناسب ؛ زمینه ساز دین گریزی جوانان
 از جمله صفات پرهيزگاران نرم سخنى آنها است؛ پرهيزگاران با آرامى و بدون غلظت و درشتى سخن مى گويند و اين از واجبات دعوت و هدايت است.[7] لذا مسائل عاطفی بیش از استدلال در جوانان تاثیر گذار است، اخلاق و برخورد مناسب با جوانان خیلی موثر تر از مباحث استدلالی هستند.[8]
بسيارى را ديده ايم كه هدايت كردن و راهنمائى كردن آنها چون با شدت و تندى بوده نه اثر مطلوب گذاشته، بلكه عكس نتيجه منفى داده است؛ آنهائى كه ادعاى علم و تدين مى كنند، بارها ديده شده در مواجهه با جوانى که برخی از نکات استحبابى وضو و نماز را رعايت نمى كند به شدت اعتراض مى كنند و با تندى مى خواهند اين مطلب را به او آموزش دهند در حالى كه خودشان هنوز نفهميده اند که اين عمل مستحب است، حتى اگر واجب هم بود، اين طرز ارشاد نيست!.[9]
يكى از خانمها روزى مى گفت : زن جوانى كه تازه ازدواج كرده بود، در ماه رمضان به مسجد آمده بود و احكام نماز جماعت را درست نمى دانست، و اشتباهى كرد و خودش گفته بود پس از مدتى طولانى، براى اولين بار به مسجد آمده، بعد از نماز، پيرزنى كه بى سواد بود و ادعاى تدين مى كرد، به او پرخاش كرد و گفت: چگونه زنى به سن و سال تو نبايد نمازش را درست بخواند و همين گونه صحبت كردن پيرزن با او موجب شد كه از مسجد برود و ديگر در آن مسجد ديده نشد.[10]
يك بار خودم شاهد بودم كه جوانى دعائى مى خواند و اشتباه کوچکی در نحوۀ خواندن آن دعا مرتکب شد، در این حین فردی به ظاهر متدین به آن جوان اعتراض نمود و گفت اگر غريبه اى بيايد و بشنود اين گونه مى خوانى، مى گويد افرادى كه در اين مسجد مى آيند سواد ندارند، امام جماعت مسجد سواد ندارد كه به تو تذكر دهد، تو كه دقيق دعا را نمى توانى بخوانى نخوان!، لذا آن فرد معترض آن قدر بد برخورد كرد كه خدا مى داند، من شرمنده شدم و گفتم اين جوان كه شايد 15 سال، هم نداشت به جای اینکه از او تقدير شود، اين گونه با او برخود مى شود در حالى كه اگر هم اشتباه كرده بود بايد درست تذكر به او داده مى شد.[11]
اما به راستی چقدر بايد زحمت كشيده شود تا جوانى به مسجد كشيده شود و ما اين گونه به راحتى آنها را از دست مى دهيم، بسيارى از مسجد راندگان و كسانى كه به مكتبهاى الحادى روى آوردند، به واسطه همين برخوردها و اين به اصطلاح مسلمانهائى بوده كه اين چنين سخن گفتند، آنهائى كه شروط دعوت را نمى دانستند.[12]
از این رو ما اگر خود را پيرو ائمه (عليهم السلام) مى دانيم چرا به چگونگى دعوت به حق و كيفيت برخورد و سخن آنها توجه و اقتدا نمى كنيم،در حالی که نرم سخنى مايه جذب و انعطاف افراد است و اين روش در برخورد ائمه (عليهم السلام) نيز بسيار مشاهده شد که تاريخ نمايانگر آن است.
بدین ترتیب بايد سعى كنيم نرم گفتار و خوش برخورد باشیم وبرخورد نرم را در امر به معروف و نهى از منكر مراعات كنيم كه تندگوئى و تندخوئى چيزى جز لجاجت طرف مقابل به همراه ندارد؛[13]ما واقعا مسؤوليم و بايد در آخرت جوابگو باشيم، اگر از ما روز قيامت بپرسند چه كسى به شما گفته بود اين گونه امر به معروف كنيد چه داريم بگوئيم.[14]
جهاد علمی؛ شاخصۀ جوان مؤمن انقلابی
بدیهی است بر فرهيختگان علم و دانش لازم است تا تاريخ و آثار دانشمندان اسلامى، اعترافات دانشمندان غربى به پيشرفتهاى مسلمانان در علم، اختراعات و ابتكارات علمى مسلمانان قبل از نهضت اروپا و ... را مورد توجه قرار داده، با تدريس اين گونه مطالب در دانشگاهها و مراكز علمى، نسل جوان را براى فعاليت هر چه بيشتر، با نسل پيشين پيوند دهند.[15]
بی تردید جوانى كه آرزو دارد به مقامات عاليه علمى برسد باید تلاش و كوشش را در فراگيرى علم افزايش مى دهد؛[16]این مسألۀ کلیدی در حالی است که گروهی می گفتند دین ضد علم است و علم ضد دین، حال آنکه وقتی می بینیم از متن یک جامعه عده ای از جوانان در مقولۀ علمی درخشان ظاهر می شوند،[17] و یاهنگامى كه دانشمندان جوان ما به اكتشاف جديد و اختراع تازه اى دست مى يابند، غرق در شادى و سرور مى شويم.[18]
جای بسی خوشحالی است که جوانان در مسائل علمی در سطح بالا و درجه یک هستند، این پیروزی علمی جوانان و درجه یک شدن آنها در میان همه کشورهای دنیا به نوبۀ خود یک تبلیغ اسلامی است.[19]
از این رو جوانان باید درس بخوانند و سرمایه ی علمی خود را ارتقا بخشند؛[20] زیرا جوان گريزپايى كه مدرسه و دانشگاه را ترك گفته و از علم و دانش فرار كرده و در آغوش فساد افتاده، جای او در زندان است؛ حال آيا زندان بهتر است يا رسيدن به مقامات عالى؟!.[21]
جوانان و پیامدهای مخاطره آمیز فضای مجازی
بی تردید قلب جوان همچون زمين خالى است هر بذرى در آن پاشيده شود مى پذيرد[22]، از سوی دیگر در زمانه ای به سر می بریم که نسل جوان بیش از همه احاد جامعه، هدف بمباران تبلیغات و تهاجمات فرهنگی دشمنان قرار گرفته است.[23]در این بین باید به تأثیرگذاری فضای مجازی بر جوانان اشاره کرد؛ که عقاید و اخلاق جوانان را تحت تأثیر قرار داده است.[24]
به عنوان نمونه برخی در فضای مجازی در راستای زدودن اسلامیت نظام فعالیت می‌کنند[25]، هم چنین بسیاری از مشکلات خانوادگی و طلاق ها ناشی از فضای مجازی است، ارتباط های نامشروع، متهم ساختن خانواده ها و پاشیدن تخم بدبینی و کینه‌ها در موارد بسیاری از همین فضا نشأت می گیرد.[26]محور اساس این فعالیت‌ها نیز جوانان هستند و دشمن هم جوانان را نشانه گرفته است.[27]
با این اوصاف تعجب می‌کنم که برخی می‌گویند درصد کمی از فضای مجازی آلوده است![28] حال آنکه در حال حاضر فضای مجازی خوب کم است.[29]
بهترین راه برون رفت از این چالش ، راه‌اندازی شبکه ملی و تقویت دسترسی مردم به دریافت اطلاعات خود از این شبکه است،[30] لذا اگر می خواهیم از فضای مجازی استفاده کنیم باید از نوع خوب آن باشد.[31]
لیکن نمی دانیم چرا خیلی ها برای این مطلب دل نمی سوزانند، در حالی که سرنوشت جامعه به ویژه نسل جوان با فضای مجازی گره خورده است؛ این که چرا نسبت به این مساله بی تفاوت هستند برای ما جای سوال است.[32]
بی شک هر کشوری که جوانانش به ورطۀ آلودگی افتند و از نظر اخلاقی و عقیدتی منحرف شوند کشور هم به سقوط کشیده می شود؛ لذا باید سعی کنیم ضمن تبیین چالش ها و تهدیدهای پیش روی نسل جوان، در راستای ارائۀ برنامه ها سالم و مناسب برای جوانان اهتمام ورزیم.[33]
سیاستگری جوانان در سایۀ اجتناب از سیاست زدگی
گفتنی است جوان باید در مسائل سیاسی و اجتماعی وارد شود، جوانان از حالا باید فکر سیاسی داشته باشند لیکن مبادا در چنگال سیاست های انحرافی دشمنان گرفتار شوند..[34]
اینچنین است که وظيفه همه جوانان بايد حفظ نظام ارزشى اسلام به ویژه در عرصۀ سیاسی باشد، اين وظيفه، رسالتى است بر عهده نسل جوان در حوزه ها و دانشگاه ها ، لذا اولين پاسدار اين آرمان هاى اصيل، طلاب و دانشجویان جوان هستند كه تشكيل دهنده دو قشر فعال و متفكر جامعه اند، آنها بايد در اين مسئله دقيق باشند و نگذارند وزن شخصيت را با وزن ثروت ها بسنجند.[35]
ضرورت برنامه ریزی صحیح در حوزۀ جوانان
برای آنکه به چنان جامعه اى برسيم که جنگ طبقاتى برچيده شود، و پيشرفت علوم و صنايع و حفظ سلامت مردم ، حفظ نظم و آزادى و تأمين مواد غذايى و مسكن و ساير نيازمنديها به ویژه برای جوانان حاصل شود باید برنامه ريزى و مديريت کرد.[36]
حال آنکه اگر برنامه ریزی صحیح برای جوانان نداشته باشیم نباید انتظار داشت تا به اهدافی در آینده هم چون گسترش اسلام و آموزه های انقلاب اسلامی نایل آمد.[37]
جوانان نیز بايد بطور حتم براى تمام شبانه روز خود برنامه تنظيم كنند به طورى كه يك ساعت وقت بيكار و بدون برنامه نداشته باشند.[38]
جوانان بايد بدانند بزرگ ترين بدبختى براى يك جوان اين است كه وقت هاى خالى از هر گونه برنامه داشته باشد.[39]
بی شک  اگر جوانان بتوانند برنامه روزانه خود را كمى بيش از مقدار وقتشان تنظيم كنند به طورى كه فكر آنها حتى يك لحظه بيكار به معناى واقعى نباشد بهتر است، زيرا اشتغالات فراوان فكرى، اثر عميقى در انصراف فكر از عادات ناپسند می شود.[40]
نباید فراموش کرد انقلاب اسلامی ایران به واسطۀ جوانان به نتیجه رسید، فراموش نکنیم امام بیشترین سرمایه گذاری را روی جوانان کرد، جنگ را جوانان به نتیجه رساندند، لذا باید بزرگترین برنامه ریزی ها در حوزۀ جوانان صورت گیرد، تنها آزادی کاذب را به جوان نشان ندهیم.[41]
سخن آخر
در خاتمه باید باید گفت اگر می خواهیم اسلام حفظ بشود باید در حوزه جوانان فعالیت بیشتری انجام دهیم، علما نیز باید به مسایل جوانان توجه بیشتری داشته باشند.[42]
علت تهاجم فرهنگی گسترده علیه جوانان، این است که جوانان بودند که راهپیمایی های پور شور را تشکیل دادند، حکومت طاغوت را ساقط کردند، دفاع مقدس را رقم زدند و در آینده هم در مقابل بیگانگان و استکبار خواهند ایستاد.[43]

[1] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛ نخستین کنگرۀ جهانی امام رضا(ع)؛18/5/1363.
[2] همان.
[3] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد کشور و جمعی از مدیران این مرکز؛7/3/1394.
[4] همان.
[5] همان.
[6] همان.
[7] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ؛ ج 2 ؛ ص473.
[8] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار مسئول دبیرخانه و فعالان کانون های فرهنگی و هنری مساجد استان تهران؛27/3/1393.
[9] همان ؛ ص474.
[10] همان؛ص475.
[11] همان.
[12] همان.
[13] همان؛ص476.
[14] همان؛ص474.
[15] مثالهاى زيباى قرآن ؛ ج 1 ؛ ص193.
[16] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج 12 ؛ ص241.
[17] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛ نخستین کنگرۀ جهانی امام رضا(ع)؛18/5/1363.
[18] سوگندهاى پر بار قرآن ؛ ص438.
[19] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛ نخستین کنگرۀ جهانی امام رضا(ع)؛18/5/1363.
[20] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/2/1391.
[21] تفسير نمونه ؛ ج 15 ؛ ص39.
[22] ترجمه گويا و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه ؛ ترجمه ج 3 ؛ ص63.
[23] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار مسئول دبیرخانه و فعالان کانون های فرهنگی و هنری مساجد استان تهران؛27/3/1393.
[24] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار جمعی از علمای اهل تسنن؛1/12/1395.
[25] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار اعضا کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس؛11/11/1395.
[26] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛1/10/1395.
[27] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار اعضا کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس؛11/11/1395.
[28] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛1/10/1395.
[29] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی؛18/10/1395.
[30] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار اعضا کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس؛11/11/1395.
[31] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی؛18/10/1395.
[32] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛1/10/1395.
[33] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛ نخستین کنگرۀ جهانی امام رضا(ع)؛18/5/1363.
[34] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛ نخستین کنگرۀ جهانی امام رضا(ع)؛18/5/1363.
[35] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ؛ ج 1 ؛ ص87.
[36] پيام قرآن ؛ ج 10 ؛ ص18.
[37] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛ نخستین کنگرۀ جهانی امام رضا(ع)؛18/5/1363.
[38] مشكلات جنسى جوانان ؛ ص165.
[39] همان.
[40] همان ؛ ص166.
[41] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛ نخستین کنگرۀ جهانی امام رضا(ع)؛18/5/1363.
[42] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/2/1391.
[43] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار مسئول دبیرخانه و فعالان کانون های فرهنگی و هنری مساجد استان تهران؛27/3/1393.

/۱۳۲۳/د۱۰۲/ج۱