رابطه اخلاق و فن‌آوری اطلاعات
به گزارش خبرنگار خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری در گفتار دوم از کتاب «نگاهی بنیادین به نسبت اخلاق و فن‌آوری اطلاعات» که عنوان «آثار تکامل الهی در فن‌آوری اطلاعات» را به خود اختصاص داده است می‌نویسد:
تبیین منزلت «اخلاق» در «فن‌آوری اطلاعات»
اکنون سخن این است که آیا بین اخلاق‌ها یا ارزش‌ها، با فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، تعاملی برقرار می‌شود یا خیر؟ اساساً این تعامل یک‌سویه است یا دوسویه؟ همچنین این تعامل در چه لایه‌ای باید برقرار شود؟
نسبت«اخلاق» و «فن‌آوری اطلاعات» در دو دیدگاه
برخی صاحب‌نظران به ویژه در نگاه‌های فلسقه تاریخی، فرایندهای پیچیده تاریخی را ساده سازی می‌کنند و تحولات پیچیده جوامع بشری را به عامل تحول در روابط تولیدی به ویژه فن‌آوری ها نسبت می دهند و تحولات صنعتی و تکنولوژیک را مبدأ همه تحولات می پندارند.
اگر از این زاویه بیاندیشیم، فن آوری، پایگاه اصلی اخلاق است و تحول فن آوری ها به تحول اخلاق، عواطف، گرایش‌ها، حساسیت‌ها و ارزش‌های اجتماعی می‌انجامد. به زبان دیگر، پایگاه تکامل اخلاق، تکامل فن‌آوری‌ها است و فن‌آور، مبدأ زایش ارزش است و نمی توان آن را به «ارزش» مقید کرد.
نگاه سوسیالیست‌هاو مارکسیست ها بیش‌تر، به این جهت منعطف است. آن‌ها اگر هم، راهکارهایی را برای کنترل اخلاقی توسعه فن‌آوری پیشنهاد کرده‌اند، ولی نگاهشان نوعی تلقی جبرگرایانه تاریخی است که عامل اصلی تحول تاریخ را به روابط تولیدی و به دنبال آن، به ابزار و فن‌آوری‌ها باز می‌گرداند.
نگاه دوم این است که در تعامل میان فن‌آوری و اخلاق، گرچه اخلاق تحت تأثیر فن‌آوری ها قرار می‌گیرد و داده های فن آوری، موجب تحول در بینش ها، گرایش‌ها، تحولات عمومی و حساسیت‌های اجتماعی می‌شود، اما در این فرایند، عوامل متغیر و متعددی روی هم اثر می‌گذارند و اخلاق انسانی هم در جهت‌گیری توسعه فن آوری اثرگذار است.
اینگونه نیست که این تأثیر، یک‌سویه باشد یا متغیر اصلی همان فن‌آوری باشد، بلکه متغیر اصلی را باید اراده های انسانی دانست؛ بر همین اساس، توسعه فن‌آوری از منظر اخلاق، قابل مدیریت است و نه تنها می‌توان مدیریت اخلاقی بر توسعه فن آوری اعمال کرد، بلکه این امر، یک ضرورت است؛ چون توسعه فن‌آوری همانگونه که فرصت‌های فراوانی را در اختایر بشر قرار می‌دهد، تهدیدهای فراوانی را هم متوجه بشر می سازد که با اخلاقی کردن توسعه فن‌آوری می توان آن تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد و از فرصت ها بهترین بهره را برد.
این گروه معتقدند که هم می توان توسعه فن‌آوری را تحت تأثیر اخلاق قرار داد و هم باید این امر اتفاق بیافتد. در جامعه جهانی نیز ابتدا یک نظام تعاریف ایجاد می‌کنند و به دنبال آن، تکالیف و نظام دستورها می‌سازند و در نهایت، به تطبیق می‌پردازند.
در شکل گیری اعلامیه حقوق بشر، تعاریفی از حقوق ارائه شد و به نبال آن، تکالیفی ایجاد شد، سپس تطبیق و در پایان، احکامی از طریق مجامع تصمیم گیرنده بین‌المللی صادر شد./841/ت۳۰۳/س
منبع: کتاب «نگاهی بنیادین به نسبت اخلاق و فن‌آوری اطلاعات» نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد مهدی میرباقری