صنایع فرهنگی سازنده رفتار فرهنگی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، فرهنگ و مقولات فرهنگی از موضوعات بسیار مهمی هستند که نقش بی بدیلی در شکل دهی شخصیت و هویت یک جامعه ایفا می کنند.

گستردگی و تنوع حوزه های فرهنگی از یک سو و اهمیت بالای آن در شکل دهی هویت فردی و اجتماعی جوامع از سوی دیگر، شرایطی را فراهم آورده است که فرهنگ و عرصه های مرتبط با آن را به یکی از حیاتی ترین موضوعات مبدل ساخته است.

تولیدات اقتصادی در حوزه فرهنگ و محصولات فرهنگی و به عبارت دقیق تر «صنعت فرهنگ» از موضوعاتی است که در کشور ما کمتر به آن پرداخته می شود، این درحالی است که فعالیت در این عرصه و تولیدات مبتنی بر آن باید از قوانین و مقررات خاصی تبعیت کرده و به همین سبب، لزوم تدوین سیاست های متناسب با تولیدات و صنعت فرهنگ در کشور احساس می شود.

صنعت فرهنگ و شناختی که وجود ندارد!

یکی از دغدغه های اصلی تولید کنندگان حوزه فرهنگ؛ عدم شناخت و تعریف دقیق از فرهنگ و صنعت مرتبط با آن در جامعه است.

عدم تدوین سیاست های فرهنگی در این عرصه و الزام تولیدات فرهنگی متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی شرایطی را به وجود آورده است که فعالان این عرصه با مشکلات جدی در ارائه و فروش تولیدات خود مواجهند.

در حالی که در کشور ما تعریف جامع و دقیقی از فرهنگ و حوزه های مرتبط با آن وجود ندارد؛ انتظار سامان یافتن صنعت فرهنگ در کشور انتظاری فراتر از واقعیت است و گام ابتدایی در میان، تعریف دقیق و جامع از فرهنگ و حوزه های مرتبط و ساختارهای واسطه ای فرهنگ و صنعت و اقتصاد است که این مسأله می تواند این مشکل را تا حدود زیادی مرتفع کند.

مفهوم سازی، هماهنگ سازی، ارتقای تولیدات فرهنگی و ایجاد ارتباطات واسطه ای میان تولیدکننده، بازار و مصرف کننده از مهم‌ترین وظایفی است که به صورت دوسویه بر عهده سیاست گذاران عرصه فرهنگ و تولیدات فرهنگی و صنعتگران عرصه فرهنگ است که نیازمند دقت جدی است.

اگر بپذیریم که صنایع فرهنگی را می توان به صنایعی اطلاق کرد که به تولید محصولاتی مبتنی بر درون مایه های فرهنگی و معنوی با هدف غنی سازی فرهنگ و روح معنویت در جامعه مبادرت می ورزند؛ در این صورت می توان به تدوین راهبردهای مقتضی با تولیدات این عرصه پرداخت که این موضوع مستلزم شناخت دقیق از مبانی فرهنگی و معنوی و اعتقادی جامعه و از سویی نیز شناخت صحیحی از تکنولوژی های روزآمد درعرصه تولیدات فرهنگی و همچنین ذائقه های فرهنگی جامعه است.

صنایع ضد فرهنگی و آسیب به صنعت فرهنگ

یکی از مهم‌ترین آسیب های جدی در حوزه صنایع فرهنگی، عرضه محصولات نامتجانس و بعضاً ضد فرهنگی با عنوان محصولات و صنایع فرهنگی است به گونه ای که ورود همین تولیدات آسیب‌رسان در حوزه فرهنگ موجب تغییر ذائقه فرهنگی مردم به ویژه نسل کودک و نوجوان و سپس جوانان شده است.

ذکر این نکته ضروری است که یک تولید فرهنگی را نباید با ارزش فیزیکی و سخت افزاری آن سنجید بلکه آنچه در یک تولید فرهنگی حائز اهمیت است؛ درون مایه فرهنگی و معنوی و نقش آن در هدایت فرهنگی جامعه هدف است؛ موضوعی که در سنجش تولیدات فرهنگی کمتر به آن پرداخته می شود و یک آسیب جدی در این زمینه محسوب می شود.

از سویی ورود بی رویه محصولات مبتنی بر فرهنگ غربی که نبض بازار صنایع فرهنگی کشور در حوزه های مختلف را در دست گرفته موجب شده است تا تولیدکنندگان فرهنگی در کشور با مشکلات جدی در زمینه عرضه و فروش محصولات خود مواجه باشند و همین موضوع نیز ضربه های جدی به فرهنگ جامعه وارد کرده است.

/

سالیان زیادی است که بازار پویانمایی و برنامه های کودک و نرم افزارهای بازی و سرگرمی و برنامه های ارتباط جمعی در اختیار محصولات فرهنگی غربی قرار دارد و تولیدکنندگان داخلی انگشت شمار در این عرصه ها نیز به دلیل عدم حمایت از سوی دولت و نهادهای ذی ربط، یا با حداقل توان در حال کار هستند و یا با مشکلات متعدد اقتصادی مواجهند.

همان گونه که فرهنگ استفاده از کالای تولید داخل به منظور حمایت از صنعت و اقتصاد کشور لازم و ضروری است؛ حمایت و مصرف کالاهای فرهنگی مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی و عدم استفاده از محصولاتی که به دنبال القای فرهنگ بیگانه و تربیت نسل جدید براساس انگاره های غربی هستند نیز از الزامات سبک زندگی ایرانی اسلامی مورد تأکید رهبر انقلاب است که البته عرصه دوم از اهمیت بالاتری برخوردار است.

صنعت فرهنگ و پدیده جهانی شدن

پدیده جهانی شدن یا جهانی سازی از موضوعاتی است که بر اساس دکترین فرهنگی ایالات متحده در جهان در حال اجرا شدن است تا به وسیله آن جوامع مختلف با جداشدن از ساخت های فرهنگی خود، به سمت فرهنگ واحد جهانی که بر پایه مبانی فکری و اعتقادی لیبرال استوار است حرکت کنند و در این میان ایران اسلامی نیز در مرکز توجهات این فرهنگ اشاعه ای قرار گرفته است که حجم روز افزون تولیدات فرهنگی غربی و ورود آنها به بازار فرهنگی کشور ما با هزینه های گزاف تولید اما با قیمت فروش بسیار پایین، حاکی از برنامه دامنه دار غرب برای به ثمر نشاندن پروژه مسخ فرهنگ ایرانی اسلامی و جایگزین کردن فرهنگ اشاعه ای لیبرال دارد.

از آنجا که تولیدات فرهنگی و صنایع مرتبط با آن در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار می گیرند و نقش چشمگیری در دستیابی آحاد جامعه به اطلاعات، آموزش و فرهنگ دارند؛ از این رو بی‌توجهی و غفلت از این عرصه می تواند ضربات جبران ناپذیری به حوزه فرهنگ، تربیت و معنویت جامعه وارد کند.

امروزه تولیدات فرهنگی تنها در یک یا دو عرصه خلاصه نمی شود بلکه تابعی گسترده و بازه ای وسیع از تولیدات رسانه ای، فرهنگی، نرم افزاری، آموزشی و غیره را شامل می شود که از رادیو و تلویزیون و ماهواره تا کتاب، نرم افزار، بازی های رایانه ای و اسباب بازی های کودکان را در بر می گیرد و گردشگری، لباس، مد و حوزه آموزش را نیز زیر چتر خود قرار می دهد که نشان دهنده گستردگی عرصه های این صنعت و اهمیت بالای آن در فرآیند فرهنگ سازی و تربیت جامعه به ویژه نسل جدید است.

صنعت فرهنگ و شخصیت دهی به جامعه

فرهنگ و صنایع مرتبط با آن نقش ویژه ای در شکل دهی به شخصیت فردی و اجتماعی ایفا می کند و می توان گفت آگاهی و ذهنیت افراد یک جامعه بر اساس فرهنگ پذیرفته شده در آن جامعه شکل می گیرد که بر این اساس، افراد یک جامعه با پذیرفتن یک فرهنگ، به مواجهه با مبانی فکری، فرهنگی و معنوی فرهنگ های مخالف برخواهند خاست و ذائقه ها، ذهنیات، ترجیحات فرهنگی و ابزار و لوازم و سبک زندگی خود را نیز براساس همان فرهنگ شکل خواهند داد.

صنعت فرهنگ از طریق تولیدات خود به جامعه هدف«هویت» بخشیده و رفتار و کردار آنها را جهت می دهد و ناگفته پیداست که اگر ریل‌گذاری صحیحی در زمینه صنعت فرهنگ مبتنی بر آموزه ها و مبانی فرهنگی ایرانی اسلامی شکل نگیرد، مشکل جدی در حوزه رفتاری و فرهنگی در جامعه بروز می یابد.

البته نباید از نظر دور داشت که فعالان صنایع فرهنگی در کشور ما نیز تمام تلاش خود را مصروف به تولید محصولات فاخر مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی کرده اند و مصداق واقعی آتش به اختیار در حوزه صنعت فرهنگ هستند، اما موضوعی که باید بر روی آن تأکید شود، لزوم تدوین راهبردهای صحیح و رویکردهای حمایتی از فعالان این بخش است که این مسأله می تواند زمینه را برای ورود هرچه بهتر و فعالانه تر افراد توانمند به این عرصه فراهم آورد.

وابستگی فرهنگی در نتیجه مرگ صنایع فرهنگی

وابستگی فرهنگی یکی از اهداف اصلی پدیده جهانی سازی فرهنگ است و غرب با تمام توان خود به دنبال این است تا کشورهای مختلف را از فرهنگ های بومی و تمدنی خود جداساخته و آنها را به جوامع وابسته در حوزه فرهنگی تبدیل کند.

اگر صنایع فرهنگی یک جامعه براساس نیازهای فکری، فرهنگی و تمدنی آن جامعه رشد نکرده و توان تأمین نیازهای فرهنگی و هویت ساز جامعه را نداشته باشد، در واقع این صنایع در برابر فرهنگ مهاجم و صنایع وابسته به آن دچار ضعف و شکست می شود و سرانجام به مرگ فرهنگی دچار می شود.

مرگ صنایع فرهنگی و به تبع آن وابستگی فرهنگی یک جامعه به فرهنگ های بیگانه موضوعی است که در کشورهای جهان سوم به وضوح دیده می شود و دکترین فرهنگی غرب و در رأس آن ایالات متحده نیز بر همین اساس استوار است و امروزه بسیاری از کشورها در حوزه فرهنگ به عنوان برده فرهنگی در اختیار فرهنگ لیبرال غربی قرار دارند.

ایران اسلامی نیز به عنوان یکی از اهداف اصلی تهاجمات فرهنگی در مرکز کانونی این مواجهات قرار دارد و غرب نیز با تمام توان به دنبال به نتیجه رساندن پروژه مسخ فرهنگ ایرانی اسلامی و جایگزین کردن فرهنگ لیبرال غربی به جای آموزه های دینی است و در این مسیر از هیچ کوششی فروگذار نیست.

ساخت سریال های ماهواره ای متعدد با هدف تضعیف و فروپاشی جایگاه خانواده، تولید پویانمایی برای کودکان و نوجوانان با هدف القای فرهنگ مصرف گرایی غربی و نیز اشاعه فرهنگ منحط ارتباطات عادی میان دختر و پسر در جامعه که در لابلای این برنامه ها به وضوح مشاهده می شود، ارائه بازی های رایانه ای مختلف، راه اندازی شبکه های ارتباط جمعی گوناگون و در اختیار گذاشتن کتب و مجلات و سایت های مختلف آموزشی، برخی از روش های دشمن برای تربیت نسل آینده کشور ما براساس انگاره های غربی است که متأسفانه در فضای نخبگانی و عمومی جامعه کمتر به آن پرداخته می شود.

به هر حال آنچه به عنوان نکته پایانی می توان گفت این است که غفلت متولیان فرهنگی از حوزه صنعت فرهنگ و بسترهای مختلف تولیدات فرهنگی، در آینده ای نه چندان دور معضلات جدی را برای کشورمان به وجود خواهد آورد و اگر فکری اساسی برای این موضوع نشود و راهبردهای صحیح در جهت تدوین سیاست های تولیدات فرهنگی و همچنین ممانعت از ورود بی رویه محصولات فرهنگی غربی طراحی نگردد، هویت و رفتارهای فرهنگی جامعه دچار آسیب جدی شده و چالش هایی فراوان فرهنگی در آینده ای نزدیک در جامعه به وجود خواهد آمد./872/ی۷۰۱/س