ضرورت پذیرش باورها و عقاید دینی با دلائل متقن و مستند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام مهدی عدالتیان، استاد برجسته حوزه علمیه خراسان، ظهر امروز در تالار نور مشهد در ادامه سلسله جلسات تفسیر موضوعی موسسه قرآنی راه روشن با اشاره به لزوم یقین در باورهای دینی گفت: وقتی انسان باوری برای خود قرار می دهد حتما باید در آن باور یقین داشته باشد.

عقاید و باورهای دینی در استحکام مراتب و درجاتی دارند

وی با بیان این که آنچه ما می پذیریم از نظر استحکام مراتبی دارد، تصریح کرد: اگر حقیقتی را 50 درصد درست می دانیم مرتبه «شک»، کمتر از 50 درصد «وهم»، بیش از 50 درصد «گمان»، نزدیک به صد اطمینان و صد درصد نیز یقین گفته می شود.

استاد حوزه علمیه خراسان ادامه داد: هنگامی که خورشید طلوع می کند یقین داریم که روز است و این مطلب یقینی است اما نسبت به بسیاری از چیزها به جای اطمینان ظن و گمان داریم اما وقتی مطلبی را می خواهیم در باورها و اعتقادات خود بدانیم باید حتما بر آن یقین داشته باشیم چراکه عقیده نمی تواند متزلزل و احتمالی باشد.

پذیرش باورهای دینی باید مبتنی بر علم، آگاهی و یقین باشد

حجت الاسلام عدالتیان با بیان این که عقل می گوید هیچ چیز را ندانسته نباید به عنوان حقیقت بپذیرید، بیان کرد: حقیقت آنچه که وجود دارد بدون علم و آگاهی پذیرفته نیست و نسبت به عقاید نیز به این می رسیم که باور باید بر علم و یقین استوار باشد.

وی با بیان این که استفاده ما از آیات قرآن به دو صورت تعبدی و یا ارشادی است، خاطر نشان کرد: در استفاده تعبدی چون قرآن آن مطلب را گفته می پذیریم و گاهی نیز ارشادی است یعنی قرآن ما را به حکم عقلی ارشاد می کند و از ارشادات قرآن و حدیث استفاده می کنیم؛ همچنین این حقیقت که باور و عقیده باید بر یقین استوار باشد حکم عقلی است.

پژوهشگر حوزوی با بیان این که خداوند متعال در آیه 36 سوره مبارکه اسرا این حکم عقلی و یقین را یادآوری می کند، ابراز کرد:  قرآن کریم اینطور می گوید که از آن چیزهایی که یقین نداری پیروی نکن چون همه مسوولند.

حجت الاسلام عدالتیان با بیان این که خداوند متعال همواره بر این تاکید کرده که آنچه را قبول ندارید پیروی و تبعیت نکنید، خاطرنشان کرد: خداوند متعال در روز قیامت سوال و بازخواست از سمع و شنیدنی ها می کند و همه رفتار ها مورد بازخواست قرار می گیرد به خصوص آنچه در دل به عنوان عقیده های دینی پذیرفته ایم.

ضرورت عدم پذیرش دلائل متزلزل و احتمالی دیگران در سندیت هر جریان

وی با بیان این که هر کس باید بر عقیده محکم باشد و متزلزل و احتمالی از چیزی تبعیت نکند، گفت: اگر در باور یقینی نباشد شایسته عقیده بودن را ندارد و بسیاری از چیزها را تا یقین نداریم نمی توانیم عقیده خودمان قرار دهیم و برخی چیزهایی که در عرف به عنوان عقیده و فکر قبول دارند، باید بررسی شود که آیا یقینی در آن وجود دارد که بتوان بر اساس آن رفتار کرد.

تقلید کورکورانه در اعتقادات پذیرفته نیست

استاد حوزه علمیه با بیان این که اگر عقیده ای بر پایه علم و یقین باشد پایدار است اما باورها اگر بر پایه های نادرست استوار باشند غلط و متزلزل هستند، خاطر نشان کرد: گاهی افراد در باورهای دینی و عقاید تقلید کورکورانه می کنند و تبعیت از آنان به دلیل عملکرد و رفتار دیگران بوده و این چنین مشخص می شود که این عقاید مستحکم نیستند.

حجت الاسلام عدالتیان ادامه داد: فقهای معتقدند که در عقیده و باور انسان باید بفهمد و درک کند و تقلید کورکورانه در عقاید جائز نیست بلکه تنها در احکام دینی باید از متخصص امر تقلید کرد.

وی با بیان این که مراجع تقلید متخصص دینی هستند و در احکام عملی باید به آنان مراجعه می کنیم اما عقیده تقلیدی نیست، تصریح کرد: برای حضور و ثبوت قیامت و روز برزخ باید با دلیل روشن بود و اعتقاد به امامت و یکتایی خدا با تقلید پذیرفته نیست؛ همچنین خداوند در قرآن برخی را توبیخ می کند که عقیده را بر پایه تقلید بنا می کنند.

پژوهشگر حوزوی با بیان این که پیامبران دلیلی بر مدعای خود داشتند که از سوی خدا آمدیم و این سخن را با معجزه اثبات می کردند، ابراز کرد: انبیا با دلائل روشن یعنی معجزه و بیان روشن آمدند و هنگامی که به مشرکین گفته شد از انبیا پیروی کنید آنان گفتند که ما از آنچه پدرانمان را بر آن یافتیم تبعیت می کنیم و قرآن در توبیخ این ادعا می گوید حتی اگر پدرانشان کاری انجام دادند که بهره ای از عقل ندارد آنان نباید به دنبال آنان از همان راه متزلزل می رفتند.

صرف عمل دیگران، دلیلی بر پیروی و تبعیت ما از منش و روش آنان نیست

حجت الاسلام عدالتیان با بیان این که امروز در مسائل اجتماعی مهریه های سنگین عامل تاخیر در ازدواج ها و یکی از نشانه های همین تقلید کورکورانه است، اظهار کرد: برخی ها اینطور می گویند که چون دیگران کاری را انجام دادند ما نیز دنباله آنان برویم در حالی که صرف عمل دیگران دلیلی بر ما پیروی و تبعیت ما از این راه و منش نیست.

وی با بیان این که اگر انسان چیزی را بخواهد باور خود قرار دهد صرف احتمال کافی و پذیرفته شده نیست، خاطر نشان کرد: این که بگوییم احتمال دارد یهودیان و یا زرتشتیان درست بگویند و هر آنچه می خواهیم عقیده خود قرار دهیم باید دلائل محکم داشته باشید در غیر اینصورت پایه سست دارد که استحکام و سندیتی ندارد.

پژوهشگر حوزوی با بیان این که خداوند متعال در آیه 36 سوره مبارکه یونس از مطلبی انتقاد می کند که خیلی ها برای باور به دنبال یقین نیستند که به صرف احتمال به دنبال راهی می روند و اکثر مردم حتی کسانیکه که حق را بر اساس باورها پذیرفتند کم بوده و بیش تر به دنبال ظن و گمان هستند، یادآور شد: در این آیه گفته شده که پندار و خیال انسان را از حق بی نیاز نمی کند.

حجت الاسلام عدالتیان افزود: بنابراین هر جا مطلبی را به عنوان باور موتور حرکت انسان می خواهیم بپذیریم باید به آن یقین داشته و با دلائل محکم آن عقیده و موتور حرکت را ایجاد کرد و اگر کسی به دنبال احتمال باشد عقیده شان مستحکم نیست.

ضرورت پرهیز از پیروی هوا و هوس و رد عقل در باورهای دینی

وی سومین پایه بی اساس در باورها را پیروی انسان از هوا و هوس و آنچه عقل او تایید نمی کند دانست و گفت: یک سری گرایش ها بر اساس عقل و دیگری بر اساس هوس است حتی اگر عقل تایید نکند؛ اگر انسان بر اساس هوا و هوس باور برای خود درست کند پایه محکمی ندارد و این رفتارها مورد تایید عقل و تفکر انسان نیست.

استاد حوزه علمیه با بیان این که در آیه 23 سوره مبارکه نجم خداوند می فرماید مشرکین و بت پرست ها برخی بت ها را رب النوع پیروزی در جنگ، پر محصول شدن کشاورزی و مظهر برکت در کاری می دانستند، بیان کرد: بدین سبب قرآن می فرماید اینان اسمهایی است که شما و پدرانتان بر آنان نهاده اید و دلیلی از ناحیه خداوند مستند بر این نیامده است.

تبعیت مشرکین از گمان و باورهای احتمالی است/ تبعیت دلبخواهی نیست

وی ادامه داد: در حقیقت خداوند متعال رب العالمین است که هرگز عزت را دست این بت ها نداده و دلیلی بر برآوردن حاجات از سوی بت ها ها ندارید اما متاسفانه این ها تبعیت نمی کنند مگر از گمان صرف احتمالی که شاید درست و شاید غلط باشد.

حجت الاسلام عدالتیان با بیان این که وقتی چیزی را به عنوان باور و عقیده می خواهیم قرار دهیم نمی شود آن را دلبخواهی و بر معنای خواست و تمایل درونی تلقی کنیم چراکه تبعیت دلبخواهی نیست، خاطر نشان کرد بدون شک اگر انسان دلبخواهی رفتار کند دلایلش مستند و مستحکم نیست و به پشیمانی منجر می شود.

ندانسته نگوییم و انکار نکنیم

استاد حوزه علمیه با بیان این که همه چیز باید با دلایل روشن باشد، گفت: اگر چیزی را نمی دانید ندانسته حرفی نزنید و چیزی را انکار نکنید؛ نه چیزی را بپذیرید و نه چیزی را انکار کنید مگر آن زمانی که دلایل روشنی داشته باشید؛ همچنین در فرمایشی امام صادق(ع) فرمود خداوند بندگانش را به این دو ویژگی در آیات قرآن بشارت داده است.

وی با بیان این که خداوند تعهد کرده تا بندگان ندانسته چیزی را نگویند، بیان کرد: تعهد در کتب آسمانی گرفته شده که بر خداوند متعال جز حق نگویند و تا یقین ندارید نیز چیزی را ارائه ندهید چون برای آن حرف و سخن مسئولید.

حجت الاسلام عدالتیان ادامه داد: در روایتی امیر مومنان(ع) این چنین می گویند که در دروغگویی تو همین بس که هر آنچه شنیدی را نقل کنی اما اگر کسی مقید باشد که تا اطمینان به چیزی ندارد آن را انتقال ندهد همه چیز متقن بر پایه دلائل مستند و مستحکم ارائه می شود و در آیه 39 سوره مبارکه اسرا نیز نسبت به این قضیه نکاتی ارائه شده است./۸۶۴/پ201/ب1