حیواناتی که جای فرزندان را می گیرند

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، تسلط تکنولوژیک غرب و به تبع آن تبلیغ و ترویج مدرنیسم و فرهنگ و سبک و زندگی برخاسته از آن، پدیده ای است که در دهه های اخیر جهان را متأثر از خود ساخته است.

در کشور ما نیز در سال‌های اخیر با رشد سریع وسایل ارتباط جمعی و ورود تکنولوژی های نوین ارتباطی همچون ماهواره، تلفن همراه و... سبک زندگی غربی از روش های مختلف و با تکیه بر الگوپردازی و فرهنگ سازی تمدن غربی در حال ترویج است و در این میان حرکت مردم به سمت تقلید از سبک زندگی غربی به یک رویه عادی تبدیل شده است.

گستردگی تبلیغ انگاره های فرهنگی و تمدنی غرب در قالب سبک زندگی نوین و مدرن، سبب آسیب پذیری جامعه در برابر مسائلی شده است که شاید تا چند سال پیش در ذهن مردم ما جایگاهی نداشت؛ اما امروز به سبب تهاجم فرهنگی غرب در فضای سایبر و شبکه های مختلف اجتماعی و همچنین شبکه های ماهواره ای، به یک دغدغه فراگیر تبدیل شده است.

نگهداری از حیوانات در منزل، یکی از این مسائل است که به عنوان یکی از مظاهر سبک زندگی غربی در یک دهه اخیر به مرور وارد زندگی طبقه مرفه کشور شده و پس از آن به تمام لایه های اجتماعی کشور در شهرهای کوچک و بزرگ تسری یافت.

شاید تا یک دهه پیش نگهداری از سگ و گربه در خانه امری ناپسند تلقی می شد اما امروز دامنه این موضوع از این مسائل فراتر رفته و به نگهداری از کروکودیل، مار، خرس، سنجاب، میمون و... تبدیل شده است؛ موضوعی که از یک سو آسیبی فرهنگی و اجتماعی محسوب شده و از سویی نیز بستر ایجاد مشکلات فراوان بهداشتی و انتقال بیماری های مشترک میان انسان و حیوانات را فراهم می کند.

حیوان پروری به جای تربیت فرزند!

یکی از آسیب‌های جدی در سال‌های اخیر در جامعه، موضوع خلأهای عاطفی و تغییر ساختارهای خانوادگی و عدم علاقه زوج ها به فرزندآوری است.

این موضوع که با بهانه های مختلف در جامعه در حال تسری است، سبب شده تا خانواده ها علاقه ای به ورود فرزند به زندگی خود نداشته و در واقع با گسست هسته های خانوادگی و تبدیل زندگی سنتی به مدرن، مظاهر زندگی مدرن نیز به درون خانواده ها راه پیدا کرد و امروزه نیز با تبلیغ فراوان شبکه های ماهواره ای و جریان های ایجاد شده در فضای سایبر، تبدیل فرزند پروری به نگهداری از حیوانات به یک معضل جدی در جامعه ایرانی تبدیل شود.

این آسیب آنجا نمود بیشتری می یابد که برخی از خانواده ها برای سرگرمی تک فرزندان خود، به دنبال راه چاره ای می گردند تا با پرکردن اوقات تنهایی آنها، خود را از سختی های ارتباط با کودکان و ابراز محبت به آنها برهانند.

انتخاب همبازی از جنس حیوانات برای فرزندان یکی از راه هایی است که در این چندساله روبه فزونی نهاده و همین موضوع سبب می شود تا ارتباطی عاطفی میان فرزندان با حیوانات خانگی ایجاد شده و به عنوان یک فرهنگ غلط به نسل های آینده منتقل شود.

ژست اجتماعی با حیوانات خانگی!

انس با حیوانات خانگی و حضور افراد با آنها در مکان های عمومی در دوسه سال اخیر به یک رویه عادی در کلانشهرها تبدیل و دامنه آن به شهرهای کوچک تر نیز کشیده شده است.

یکی از علت های علاقه جوانان به نگهداری حیوانات خانگی، ناشی از چشم و هم چشمی با اطرافیان و همسایه و اقوام در ژست اجتماعی و به عبارتی کسب جایگاه اجتماعی است؛ موضوعی که از طریق شبکه های مختلف ماهواره ای و شبکه های اجتماعی با شدت فراوانی تبلیغ می شود و همین موضوع سبب شدت تا به نمایش گذاشتن حیوانات خانگی به ویژه سگ و گربه در مکان های عمومی به یک عادت روزمره تبدیل شود که این مسأله که می تواند نشان دهنده عمق نفوذ سبک زندگی غربی در جامعه باشد.

رسانه های فارسی زبان خارج از کشور به عنوان بازوهای کارآمد تهاجم فرهنگی غرب، در این میان نقش ویژه ای برعهده دارند و با روی آنتن بردن برنامه و گزارش هایی از مزایای نگهداری حیوانات در منزل، در تلاشند تا افرادی که از این نماد سبک زندگی غربی پیروی می کنند را انسان هایی روشنفکر، اجتماعی و دارای فهم و درکی بالاتر از دیگر افراد جامعه نشان دهند.

البته نباید از نظر دور داشت که نگهداری این قبیل حیوانات در منزل و به ویژه در مجتمع های مسکونی، به دلیل عدم همخوانی با فرهنگ ایرانی اسلامی، عموماً با نارضایتی همسایه ها و افراد حاضر در مکان های عمومی روبه‌رو می شود؛ اما کمتر چیزی که در این میان به آن توجه می شود، توجه به حقوق متقابل افراد در محل زندگی و مکان های عمومی است.

حیوانات خانگی؛ عامل انتقال بیماری

یکی دیگر از مشکلاتی که در نگهداری از حیوانات خانگی به وجود می آید و البته از آن غفلت می شود، موضوع انتقال بیماری بین حیوان و انسان است.

افرادی که به تقلید از فرهنگ غربی و به دلیل تبعیت از پدیده رواج یافته مدگرایی می پردازند، علاوه بر نقض حقوق دیگران، بستری را برای انتقال بیماری های مختلف به خود، خانواده و دیگر افراد پیرامون فراهم می کنند.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، از میان حدود ۱۷۰۰ عامل بیماریزا، ‌۸۳۲ عامل از طریق حیوانات به انسان منتقل می‌شود و ورود حیوانات به خانه و ارتباط نزدیک و تماس های مکرر انسان با آنها، یکی از عوامل مهم در انتقال بیماری ها به ویژه بیماری های مسری است.

به هر روی موضوع نگهداری از حیوانات خانگی در ابعاد گوناگون فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی و حقوقی قابل بررسی است و با توجه به عدم سنخیت نگهداری از حیوانات در مجتمع های مسکونی و مکان های عمومی با فرهنگ ایرانی اسلامی، نیاز است تا قوانین جدید پیرامون این موضوع وضع شده و با در نظر گرفتن خطرات بهداشتی نگهداری و تماس با این حیوانات برای خود فرد و دیگر افراد جامعه، از فراگیری بیشتر این موضوع در جامعه جلوگیری شود.

نجاست سگ و نهی از نگهداری آن

نهی از نگهداری و تماس با سگ به دلیل آلوده بودن و زمینه سازی این ارتباط برای انتقال برخی بیماری های مشترک میان انسان و حیوانات از یک سو و نجس بودن این حیوان در فقه از سوی دیگر موضوعی روشن است.

دین اسلام که برای حفظ نظافت و بهداشت فردی و محیط زندگی و پاکی و طهارت بدن، لباس، ظروف و ابزار زندگی اهمیت ویژه ای قائل است؛ سگ را موجودی نجس نامیده است و با نهی کردن از نگهداری و ارتباط با این حیوان، سعی در از بین بردن تبعات این موضوع داشته است.

حضرت امیرمؤمنان(ع) درباره سگ و تماس با این حیوان می فرمایند: «از نزدیک شدن به سگ ها بپرهیزید؛ و کسی که سگ مرطوبی را لمس کرد، لباسش را بشوید و چنانچه سگ خشک بود، بر لباسش آب بپاشد.»( وسائل الشیعه، جلد۳، صفحه۴۱۷)

عذافر می گوید: از امام صادق(ع) درباره نوشیدن و وضو گرفتن با پس مانده آبی که بعضی از حیوانات (گوسفند، گاو، شتر ، الاغ، اسب، استر و درندگان) نوشیده اند، سؤال کردم، امام فرمودند: بنوش و وضو بگیر. سپس از سگ سؤال کردم؛ امام فرمود: نه. پرسیدم: آیا او یک درنده (مثل دیگر درندگان) نیست؟ فرمود: نه به خدا، او نجس است(وسائل الشیعه، جلد۱، صفحه۲۲۶)

مراجع شیعه نیز در جواب استفتائی پیرامون نگهداری سگ در خانه، سگ را نجس دانسته و تماس با این حیوان را منشأ ضررها و مفاسد گوناگونی می دانند.

حضرت آیت الله خامنه‌ای دراین باره می فرمایند:«سگ نیز به عنوان یكی از مخلوقات الهی در جهت انتفاع انسان خلق شده و خداوند متعال نحوه و كیفیت این انتفاع را برای انسانها بیان نموده، تا ضمن استفاده از منافع آن از ضررها و مفاسد معنوی و مادی كه به مقتضای خلقت در سگ وجود دارد مصون باشند. با وجود نجاست سگ، اصل اولی در مورد انواع انتفاعات از این حیوان بنا به مقتضای اصاله الصحه و اصل حلیت، جواز است لکن باید این نکته را مد نظر داشت که انتفاع باید عقلایی باشد نه توهمی»( دفتر آیة الله خامنه ای)

نظر آیت الله مکارم شیرازی در این باره اینگونه است: «سگ براى مقاصد مختلف از قبیل: پاسبانى خانه و گله و براى شكار و همچنین مقاصد پلیسى مى تواند مورد استفاده قرار بگیرد. ولى از آنجا كه موجود آلوده اى است و ممكن است بیمارى هاى مختلفى را به انسان منتقل سازد از آنچه به صورت فرهنگ سگ بازى غربى دیده مى شود جلوگیرى كرده است. در عین حال اسلام اجازه نمى دهد حتى سگ هاى ولگرد را آزار كنند مگر این كه به صورت خطرى در آیند. غذا دادن به آنها نیز كار خوبى است. نگهداری از سگ شایسته مسلمانان با شخصیت نیست، و از جهات شرعى مشكلات زیادى ایجاد مى كند .البته اگر پاکی و نجاست رعایت شود و بودن آن حیوان در خانه فایده ای داشته باشد مانعی ندارد.»(دفتر آیت الله مکارم شیرازی)

اشارات صریح اهل بیت(ع) و نظرات مراجع شیعه در نهی از نگهداری سگ مگر در مواردی که از آن برای اهدافی مانند: نگهبانی مزرعه، کارخانه و گله یا در شکار و جست و جوی اجناس قاچاق استفاده می شود، در صورتی که نظافت، طهارت و بهداشت درباره آن مراعات شود و محیط نگهداری آن با ابزار و وسایل زندگی آمیخته نباشد، نشان دهنده آن است که نگهداری این حیوان در منزل دارای مفاسد فراوانی است از این جهت باید یک عزم جدی در جامعه برای اجتناب از نگهداری این حیوان که یکی از مظاهر سبک زندگی غربی محسوب می شود به وجود بیاید و قوانین مناسبی برای این موضوع وضع شود.

به هر روی آنچه امروز در جامعه دیده می شود و متأسفانه در حال تبدیل شدن به یک رویه عمومی است، تقلید کورکورانه از مظاهر سبک زندگی غربی است که یکی از آنها نگهداری حیواناتی مانند سگ در خانه است که جا دارد مسؤولان فرهنگی و همچنین نهادهای قانون گذار چاره ای برای این آسیب فرهنگی بیندیشند تا این همزیستی ناهمگون با فرهنگ ایرانی اسلامی به یک فرهنگ عمومی تبدیل نشود و ارتباط و انس با سگ ها و دیگر حیوانات خانگی جایگزین مراودات اجتماعی در جامعه نگردد./872/ی۷۰۲/س

وحید کوچک زاده