جامعه مدرسین؛ تاثیرگذارترین نهاد در حوزه و حاکمیت
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، برگزاری اجلاسیه علمای بلاد در تبریز فرصتی بود تا گفت وگویی با علما و فضلای برجسته حوزه های علمیه کشور داشته باشیم، در پنجمین بخش از سلسله گفت‌وگوهای صورت گرفته، سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیمی، رئیس دفتر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را می خوانیم.
لطفا در ابتدای مصاحبه پیرامون جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و چگونگی شکل‌گیری آن توضیحاتی ارائه بفرمایید.
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم یکی از باسابقه‌ترین مراکز حوزوی در کشور است که قدمتش تقریباً به 50 سال قبل بازمی‌گردد. این تشکل علمی فرهنگی از آغاز تشکیل تاکنون مراحل مختلفی را طی کرده است.
مرحله اول و تکوین اولیه آن به زمان مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی قدس الله نفسه الزکیه برمی‌گردد که ایشان از اساتید و فضلای آن زمان خواستند که سروسامانی به وضعیت حوزه ها داده شود. لذا جمعی از مدرسین شاخص گرد هم آمدند تا سازوکاری را برای حوزه‌های علمیه تبیین نمایند؛ و در نهایت هسته اولیه جامعه مدرسین در سال 1340 و با اهداف زير پایه‌گذاری شد:
۱- اصلاح و تكميل برنامه هاى درسى حوزههاى علوم اسلامى و پرورش طلاب.
۲- تحقيق در علوم و معارف اسلامى.
۳- تبليغ و گسترش اسلام در داخل ايران و كشورهاى خارج.
۴- سعى در اجراى احكام و قوانين سياسى، اجتماعى، قضائى، اقتصادى و فرهنگى اسلام.
۵- دفاع از اسلام و قرآن.
۶- مبارزه با طاغوت و ستمگران و دفاع از حقوق محرومين و مستضعفين.
همچنین با ورود حضرت امام ره به شهر مقدس قم در سال 42 و زده شدن جرقه انقلاب، جامعه مدرسین وارد فاز سیاسی فعالیت‌های خود شد.
جلسات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ابتدای شکل‌گیری به‌صورت مخفیانه و نوبتی در منازل اعضا تشکیل می‌شد. در سال 1342؛ با شروع مبارزات حضرت امام ره و مردم، این تشکل روحانی با دعوت امام وارد مبارزه با رژیم پهلوی شد و مجاهدت‌های زیادی را در این راه انجام داد. در خردادماه سال 42 که حضرت امام توسط رژیم پهلوی دستگیر شدند، مردم ایران به‌عنوان اعتراض قیام نمودند که جامعه مدرسین در تشویق مردم برای این قیام نقش مهمی را ایفا نمود.
از جمله مهم‌ترین آنها تلاش جمعی از اعضای جامعه مدرسین و فقها، جهت اعلام و تائید مرجعیت امام خمینی ره به عموم مردم بود. در همین راستا بسیاری از اعضای جامعه مدرسین همچون مرحوم آیت‌الله مشکینی دبیر فقید جامعه مدرسین و حضرت آیت‌الله یزدی که در حال حاضر ریاست شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را بر عهده‌دارند و عزیزان دیگری چون آیت‌الله جنتی، مرحوم آیت‌الله خزعلی و بسیاری دیگر دستگیر، زندانی و تبعید شدند. این مبارزات ادامه داشت تا مرحله‌ای که انقلاب به رهبری حضرت امام قدس سره به پیروزی رسید.
با وقوع انقلاب اسلامی و با توجه به حضور افراد شاخص و اثرگذار در جامعه مدرسین، جامعه مدرسین چه تأثیری در نهادهای انقلابی داشته است؟
تأثیرگذاری جامعه مدرسین در نهادهای انقلابی و در دوره های مختلف قابل‌توجه است از جمله در دوره اول مجلس شورای اسلامی، حضور پررنگ اعضای جامعه مدرسین به‌عنوان نمایندگان مردم وزنه سنگینی را به مجلس اول و دوم داد. همچنین عضویت در شورای نگهبان، به‌طوری‌که بعد از انقلاب اکثریت فقهای شورای نگهبان از اعضای جامعه مدرسین انتخاب‌شده‌اند و در این چند دوره اخیر به‌خصوص در حال حاضر اعضای محترم این شورا، حضرات آیات جنتی، یزدی، هاشمی شاهرودی، محمد مؤمن، مدرسی یزدی و شب‌زنده‌دار، همگی از اعضای جامعه مدرسین هستند.
اعضای جامعه مدرسین همچنین در شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادهای تأثیرگذار مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام عضویت دارند.
یکی دیگر از نهادهای انقلابی که اعضای جامعه مدرسین به‌صورت چشمگیری در آن عضویت و فعالیت دارند؛ مجلس خبرگان رهبری است. به‌طوری‌که در همین انتخابات اخیر خبرگان می‌توان گفت 80% ایشان، از لیست جامعه مدرسین در سراسر کشور انتخاب شدند و در این میان تعداد زیادی از اعضای مجلس خبرگان از اعضای جامعه مدرسین می‌باشند که از شهر و دیار خود انتخاب‌شده‌اند.
ریاست قوه قضاییه طی چندین دوره گذشته از اعضای جامعه مدرسین بوده است. من‌جمله حضرت آیت‌الله یزدی که به مدت 10 سال ریاست قوه را به عهده داشتند و همچنین آیت‌الله هاشمی شاهرودی و آیت‌الله آملی لاریجانی. در واقع جامعه مدرسین یکی از تأثیرگذارترین نهادهای حوزوی در کشور است.
در ارتباط با انتخاب مقام معظم رهبری مدظله‌العالی به‌عنوان رهبری انقلاب و معرفی ایشان به‌عنوان یکی از مراجع عظام تقلید و همراهی جامعه مدرسین توضیحی ارائه بفرمایید؟
پس از انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مدظله‌العالی توسط خبرگان رهبری به‌عنوان رهبر معظم انقلاب که حقاً یک انتخاب شایسته و دقیق بود جامعه مدرسین همراهی و همکاری گسترده‌ای با معظم له داشته است و اجرای منویات مقام معظم رهبری همیشه مدنظر آنها بوده است.
بعد از رحلت حضرت امام قدس سره و حضرات آیات گلپایگانی و اراکی؛ در مورد معرفی مقام معظم رهبری دام‌ظله به‌عنوان مرجع تقلید، با توجه به درخواست‌های زیادی که اقشار مختلف از جامعه مدرسین داشتند مبنی بر اینکه مراجع تقلید را معرفی نمایند؛ طی جلسات متعددی چندین نفر از علمای طراز اول حوزه به همراه مقام معظم رهبری به‌عنوان مرجع تقلید به مردم معرفی شدند.
جایگاه و نقش جامعه مدرسین در ارتباط با طلاب و حوزه‌های علمیه چیست؟
نقش اصلی جامعه مدرسین در مسائل حوزه علمیه، به سیاست‌گذاری‌های کلان آن برمی‌گردد چراکه جامعه مدرسین اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه را انتخاب می کند و به مقام معظم رهبری و مراجع معظم دامت برکاتهم معرفی می‌نماید. پس از تایید این بزرگواران، حکم آنها توسط ریاست عالی جامعه مدرسین صادر می‌گردد؛ و همان‌طور که بزرگواران مستحضر هستند وظیفه شورای عالی حوزه‌های علمیه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری نسبت به مسائل کلان حوزه است.
لطفا جهت آشنایی بیشتر با تشکیلات و ساختار جامعه مدرسین و شرح وظایف مختصر هر یک از آنها توضیحاتی ارائه بفرمایید؟
جامعه مدرسین از چهار معاونت و دو دفتر و یک دبیرخانه علمی محتوایی تشکیل شده است و هر بخش بر اساس شرح وظایف خود عمل می‌کند.
معاونت های چهارگانه شامل؛
1. معاونت جامعه و نظام؛ این معاونت بیشتر به مباحث و مسائل نظام اسلامی می‌پردازد و یک سری تولیداتی نیز دارند که به‌صورت هفتگی و روزانه به اعضا و برخی مشترکین ارسال می‌شود و درصدد هستیم تا اخبار و مطالب غنی‌تری در آن به‌صورت روزانه گنجانده شود.
2. معاونت جامعه و مردم؛ که بیشتر توجه آن به مردم و نهادهای مردمی و انجمن‌های اسلامی و هیئت‌های مذهبی و... است و در طول سال جلسات خوبی را برگزار می‌کنند.
3. معاونت اداری مالی که امور مالی را عهده‌دار است.
4. معاونت جامعه و روحانیت که از جمله فعالیت‌های آن برگزاری اجلاسیه‌های سراسری و منطقه‌ای جامعه مدرسین با علمای بلاد است که یکی از فعال‌ترین و تأثیرگذارترین معاونت‌ها است.
دفتر جامعه مدرسین نیز امور مختلفی از جمله هماهنگی جلسات، دیدار با بزرگان حوزه، دریافت گزارش‌های مسؤولان حوزوی و دیگر مسئولین دولتی، تهیه اطلاعیه‌ها و بیانیه ها، مراسلات و مکاتبات و ... را بر عهده دارد.
یکی دیگر از بخش‌های جامعه مدرسین که به توصیه مقام معظم رهبری دامت برکاته راه‌اندازی شد دبیرخانه علمی و محتوایی است که به مسائل و طرح های علمی پژوهشی می‌پردازد.
از دیگر توصیه های مقام معظم رهبری این بود که جامعه مدرسین نباید در مسائل بین‌الملل بی‌تفاوت باشد. لذا یک دفتر بین‌الملل نیز در جامعه مدرسین تأسیس شد.
علاوه بر دفاتر و معاونت‌هایی که ذکر فرمودید آیا جامعه مدرسین با نهادها و مراکز دیگری نیز ارتباط تشکیلاتی دارد؟
بله علاوه بر ساختاری که ذکر شد جامعه مدرسین با بخش‌های دیگری نیز مرتبط است، ازجمله «مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم» است که بعد از فرمان حضرت امام ره؛ جامعه مدرسین تشکلی به نام «مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه» متشکل از منتخبین طلاب مقیم قم، متناسب با جمعیت طلاب هر شهرستان؛ راه‌اندازی کرد.
تشکل دیگر جامعه مدرسین «مجمع عمومی اساتید سطح عالی جامعه مدرسین» است که تأسیس آن به سفری که مقام معظم رهبری در سال 89 به قم داشتند مربوط می‌شود و معظم له از جامعه مدرسین خواستند مجمعی متشکل از اساتید شاخص حوزه قم، به‌عنوان بازویی برای کمک به شورای عالی جامعه مدرسین ایجاد نمایند. این مجمع بحمدالله تشکیل شده و اساتیدی که دارای بیش از هفت سال سابقه تدریس در مراتب بالای حوزوی که با بدنه طلاب در ارتباطند عضو این مجمع می‌شوند.
در حال حاضر بیش از 400 نفر عضو دارد و هر سال طبق اساس‌نامه، اساتید دیگری به آن افزوده می شود و در حال حاضر نیز حدود 200 نفر دیگر جهت عضویت معرفی شده‌اند.
از دیگر زیر مجموعه‌های جامعه مدرسین، «انتشارات اسلامی» است که قدمت زیادی دارد و یکی از پرتیراژترین و مؤثرترین ارائه‌کننده کتب حوزوی و غیر حوزوی است.
نهاد دیگری که زیر نظر جامعه مدرسین فعالیت دارد «دانشگاه قم» است که هیئت‌امنای آن از طرف جامعه مدرسین انتخاب می‌شود.
از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید، ممنونم.
بنده هم از شما عزیزان که در جهت معرفی و تبیین کارکرد نهادهای حوزوی تلاش می کنید، سپاسگزارم، موفق باشید./۹۳۵/ت۳۰۰/ج