درسی از مکتب تشیع برای اقتصاد ایران

به گزارش خبرگزاری رسا، امام جواد (ع) در سن کودکی به امامت رسیدند و مخالفان و معاندان ایشان همواره در صدد بودند که رهبری جامعه توسط امام را زیر سوال ببرند و به این منظور مناظره هایی ترتیب دادند که یکی از معروف ترین آنها با یحیی بن اکثم بود که از دانشمندان زمان به شمار می رفت.

در مناظره یحیی گفت: درباره شخصی که مُحْرِم بوده و در آن حال حیوانی را شکار کرده است، چه می گویید؟ (یکی از اعمالی که برای اشخاص در حال احرام، در جریان اعمال حج یا عمره حرام است شکار کردن است. در میان احکام فقهی، احکام حج، پیچیدگی خاصی دارد، ازینرو افرادی مثل یحیی بن اکثم، از میان مسائل مختلف، احکام حج را مطرح می کردند تا به پندار خود، امام را در بن بست علمی قرار دهند!)

امام جواد (ع) فرمود: آیا این شخص، شکار را در حِلّ (خارج از محدوده حرم) کشته است یا در حرم؟ عالم به حکم حرمت شکار در حال احرام بوده یا جاهل؟ عمدا کشته یا بخطا؟ آزاد بوده یا برده؟ برای اوّلین بار چنین کاری کرده یا برای چندمین بار؟ شکار او از پرندگان بوده یا غیر پرنده؟ از حیوانات کوچک بوده یا بزرگ؟ باز هم از انجام چنین کاری اِبا ندارد یا از کرده خود پشیمان است؟ در شب شکار کرده یا در روز؟ در احرام عمره بوده یا احرام حج؟! یحیی بن اکثم از این همه فروع که امام برای این مسئله مطرح نمود، متحیّر شد و آثار ناتوانی در چهره اش آشکار گردید و زبانش به لُکنت افتاد، به طوری که حضّار مجلس ناتوانی او را در مقابل آن حضرت نیک دریافتند.

 درسی که از امام جواد می توان آموخت نگاه چند وجهی، جامع و عمیق به یک مسئله فقهی بود. به همین ترتیب موضوعات اجتماعی و اقتصادی کلان یک جامعه نیز دارای ابعاد و جوانب متعددی هستند و نگاه تک وجهی و سطحی غیرسازنده و گمراه کننده است.

رویکرد اقتصاددانان نئولیبرال دولتی سه دهه اخیر برای حل مشکلات کشور همواره بر دستکاری تک متغیره (به عنوان مثال افزایش هزینه زندگی و کسب و کار مردم از طریق بالا بردن بهای اقلام کلیدی مانند نرخ ارز) استوار بوده،‌ بی آن که ریشه ها و اصلاحات ساختاری و نهادی مد نظر قرار گیرد. در این راستا سه دهه نسخه برداری از آن چه در اقتصاد آمریکا (یا سایر اقتصادهای توسعه یافته) می گذرد،‌ بدون توجه به اقتضائات و مناسبت های ایران رایج بوده است. معضل دیگر نسخه برداری های همواره تک وجهی، ابزاری و هدفمند است که به زیان مردم و در جهت استمرار منافع خصولتی ها-رانتی ها-دولتی ها ارائه می شود. نسخه های نئولیبرالی مانند تعدیل ساختاری، افزایش مستمر نرخ ارز، توسعه بانکهای خصوصی، خصوصی سازی، افزایش نرخ اقلام کلیدی، آزادسازی نرخ بهره و سیاست های مالیاتی  هیچ نتیجه مثمری جز وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی کشور و رسیدن به بن بست کنونی به دنبال نداشته است.

 راه نجات اقتصاد ایران در برخورد «علمی، غیرسیاسی، جامع، چند وجهی، ساختاری و نهادی» با در نظر گرفتن کلیه اقتضائات اقتصادی و اجتماعی ایران است و گام نخست و کلیدی مقابله با فساد و رانت (کلیه رانتها) و ایجاد فرصتهای برابر رشد برای حضور مردم در عرصه اقتصاد کشور می باشد./۸۲۹/د۱۰۱/س

 احسان سلطانی