ضرورت استنباط احکام فقه الاجتماع

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام شمس الله مریجی، رییس دانشگاه باقرالعلوم(ع) پیش از ظهر امروز در دومین سمینار علمی فقه مضاف با موضوع فقه الاجتماع، با بیان اینکه برخی درفضای حوزه علمیه تلاش کردند تا احکام پیامبر اکرم(ص) و حتی رفتار و فعالیت‌های اجتماعی ایشان را هم تکه تکه کنند، گفت: آیا امروز کتاب اطعمه و اشربه در حوزه علمیه تدریس می‌شود؟ آیا به مستحبات زندگی و دستورات مطرح شده در روایات پیرامون مسائل مختلف زندگی توجهی می‌شود؟

جامعه علمی به دنبال قطعه قطعه کردن دین است

وی در ادامه افزود: سرمایه‌های بسیاری در دین اسلام وجود دارد اما هنوز از این حیث فقیر هستیم، متأسفانه جامعه علمی ما دین را قدح قرار داده و اجازه ورود کامل به مسائل دینی به صورت کامل را نمی‌دهند و قطعه قطعه از دین استفاده می‌کنند. خوشبختانه در اصفهان با آغاز کردن کرسی‌های علمی فقه مضاف موضوع استفاده کامل از مبانی دین شکل گرفته است.

معاون آموزشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با اشاره به نظر برخی علما پیرامون لزوم تغییر و تجدید نظر در برخی احکام شرعی با توجه به اقتضائات جامعه کنونی و عصر حاضر، اظهار کرد: یکی از مسائلی که عامل بازدارنده برای مبارزه با جرائم و مفاسد است کنترل غیر رسمی است، در کشورهای پیشرفته کنترل‌ها همه رسمی است و اینکه یک قطعی برق برای آنها لطمات و صدمات و جرائم بسیاری به دنبال دارد به همین دلیل است.

حجت الاسلام مریجی با بیان اینکه فقیه باید مسأله را بشناسد تا بتواند حکم فقهی صادر کند، خاطرنشان کرد: باید طلاب و روحانیون در کنار فراگیری دروس حوزوی به علوم روز بپردازند تا بتوانند تولید علم داشته و وارد استنباط‌های فقهی و شرعی مسائل مختلف بشوند و پاسخگوی عالم امروز باشند. اسلام مدعی است من برای همه عالم و همه زمان‌ها هستم و محدود به زمان خاص یا مکان و افراد خاصی نیستم.

عمده استنباط‌های فقهی در حوزه فردی بوده است

وی یکی از توطئه‌های دشمن را تقلیل گرایی در فضای دینی با ایجاد وابستگی به تکنولوژی دانست و تصریح کرد: انس داشتن و مراجعه کردن به قران و ختم مداوم آن یکی از وظایف طلبگی است، روحانیون و طلاب باید با روایات و کتب روایی أنس داشته باشند، بخشی از احکام فردی است و بخشی مربوط به حکم اجتماعی فرد و بخشی از آن اجتماعی است و نیازمند این است که انسان در میان جامعه و در اجتماع باشد تا بتواند به آن احکام بپردازد، در طول تاریخ فقه ما متأسفانه عمدتا احکام فردی استنباط شده است و حتی در رساله‌ها نیز 90 درصد احکام فردی و متوجه احکام اجتماعی فرد است و این با احکام اجتماعی تفاوت دارد.

رییس دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تأکید بر ضرورت توجه به ابعاد اجتماعی زندگی و مسائل اجتماعی جامعه اسلامی، عنوان کرد: متأسفانه برای اجتماع انسانی استنباطی صورت نگرفته است اگرچه منابع آن در دین اسلام موجود است، کدام رساله و استنباط فقهی به احکام اجتماعی پرداخته است؟ نمی‌توان به زور چادر سر مردم کرد یا با زور چادر از سر مردم برداشت. بلکه باید به قوانین و حقایق اجتماع توجه کرد و این نیازمند استنباط فقهی است.

حجت الاسلام مریجی با اشاره به ضعف‌های حوزه علمیه در موضوع شناسی و تفکیک موضوعات و استنباط احکام اجتماعی علیرغم توانمندی در زمینه استنباط احکام فردی، تصریح کرد: امروز جامعه اسلامی نداریم، اینکه رهبری توانسته است کشور را محفوظ بدارد این است که ایشان نگاه اجتماعی دارند، ایشان جلوتر از مذاکره کنندگان همه مسائل را پیش بینی می‌کردند و همین است که از مدتها قبل شرایط امروز مذاکره با دشمن را پیش بینی کردند.

تقویت فقه الاجتماع موجب برطرف شدن مشکلات جامعه می‌شود

وی تقویت فقه الاجتماع را یکی از راهبردهای برطرف کردن مشکلات امروز جامعه قلمداد کرد و گفت: توانمندی‌هایی که در حوزه فقه فردی به کار گرفته شده است باید به سمت فقه الاجتماع برده شود و بتوانیم به خوبی و به درستی مبانی فقه شیعه را در جامعه خود تبیین و تشریح کنیم، در فضای فردی در گذشته قوت امروز را در حوزه استنباط احکام نداشتیم اما امروز به قدرت در این زمینه رسیده‌ایم، فقه الاجتماع نیز همینطور است و می‌تواند برای ما جامعه آرمانی را شکل دهد.

معاون آموزش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، خاطرنشان کرد: فقه اجتماعی به صورت عام و خاص است، در فقه اجتماعی عام همه جوامع در نظر گرفته می‌شوند و احکامی نظیر قصاص، قاعده فقهی حرمت فساد در زمین، کرامت بنی آدم، احترام به ادیان، لزوم حفظ سلامت بشری و مسائلی از این دست از مباحث فقه عام است که باید در آن استنباط فقهی باشد.

وی در ادامه افزود: موضوعاتی نظیر اقامه فریضه امر به معروف و نهی از منکر مربوط به فقه اجتماعی خاص یعنی مربوط به جامع اسلامی است و باید استنباط‌های آن را در نظر داشت، مسائل اخلاقی که در اسلام مطرح می‌شود ابعاد بسیار زیادی در حوزه اجتماعی دارد و می‌تواند بسیار سازنده باشد، ما همه احکام اجتماعی را در فقه داریم و حتی معتقد هستم بسیاری از احکامی که فردی تلقی می‌شود اجتماعی است و در حوزه فقه الاجتماع خاص باید به آن نگاه کرد.

لزوم ورود به احکام فقه ارتباطات

حجت الاسلام مریجی با بیان اینکه احکام در حوزه‌های مختلف فقهی از جمله فقه ارتباطات مشخص نیست، اظهار کرد: احکام فقه اجتماعی و تعاریف آن را در زمینه فقه اقتصادی، ارتباطات و دیگر ابواب فقهی توسعه داد، موضوع فقه اجتماعی جامعه است، فقه اجتماعی یعنی احکامی که جامعه دارد، برخی از تکالیف نظیر جهاد و امر به معروف و نهی از منکر جزئی از احکام جامعه محسوب می‌شود.

وی مبارزه با بدحجابی و منع پوشش بد را یک حکم اجتماعی عنوان کرد و گفت: این حکم با هدف اینکه جلوگیری از رواج فساد در جامعه است، احکامی که شامل فرد می‌شود از این حیث که او عضوی از جامعه است فقه الاجتماع نامیده می‌شود و فقها باید در زمینه استنباط احکام به موضوعات و مصادیق مختلف آن بپردازند.

رییس دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه هم دروس خارج فعلی باید به مباحث فقه الاجتماع بپردازند و هم اینکه باید کرسی‌های تخصصی در زمینه فقه الاجتماع شکل بگیرد، تصریح کرد: مباحث مختلف و تخصصی فقهی باید در میان عالمان و اهل علم و فضل به خوبی بررسی و شناخته شود تا بتوانند آن را در جامعه ترویج دهند و در سطح عموم مطرح کنند./1304/پ203/ب1