مصائب عرصه تبلیغ

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا،‌ یک درس خوانده حوزه علمیه،‌ هنگامی که قصد هجرت برای تبلیغ دین می کند، راه های مختلفی به رویش گشوده می شود. در قدیم الایام رسم بر این بود که روحانی را برای ایام تبلیغی دعوت می کردند و هم محل اسکان و هم هزینه رفت و آمد و حق التبلیغ را خودشان تقبل می کردند.

این منش هنوز هم بین خیلی از مساجد مرسوم است. هستند طلابی که فارغ از سازمان های رسمی و غیررسمی اعزام مبلغ، با هماهنگی و دعوت میزبان، کوله بار تبلیغ بر دوش کشیده و هجرت می کنند.

اما با پیروزی انقلاب اسلامی، گونه ای جدید از اعزام مبلغ پا به عرصه گذاشت. نهادها و سازمان هایی که به صورت سیستمی و در قالب های مختلف تبلیغی و حتی در ایام متنوع، اقدام به اعزام مبلغ را در دستور کار خود قرار دادند.

حال با وجود تعدد سازمان های اعزام مبلغ هنوز شاهد کاستی ها و حتی افت هایی در عرصه مهم تبلیغ دین هستیم. چه بسیار طلابی که از برنامه های اعزام نهادها گلایه دارند و چه نهادهایی که هم اکنون به دلیل مشکلات مالی عملا تعطیل شده اند.

امروزه عده ای از روحانیون و حتی مدعوین، فارغ از وجود اعزام رسمی مبلغ، کار سنتی خود را ادامه داده و خودشان دست به کار می شوند. میزبانی و خانه عالم و هیات امنا، واژگان نام آشنایی هستند که از گذشته تا به امروز هنوز سرزنده و پرتکاپو در حال حرکت اند. لازم به ذکر است که نوع سنتی اعزام هم در خودش دارای مشکلات و معایبی است که در این نوشتار قصد بیانش نیست.

دفتر تبلیغات اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت تبلیغ حوزه های علمیه، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش و ناجا، نمایندگی ولی فقیه در سپاه و نهاد دانشگاه ها، سازمان اوقاف و امور خیریه و بسیاری از نهادهای کوچک و بزرگی که امروزِ روز، قسمتی از وظایف خود را وقف کارهای تبلیغی کردند اما چقدر در این امر توانستند موفق عمل کنند؟

وقتی حرف از عملکرد سیستمی و تشکیلاتی می زنیم قطع و یقین باید بایسته های آن را هم رعایت کنیم. مسائلی نظیر مشکلات و خواسته های منطقه اعزام، جغرافیای فرهنگی و قومیتی، تخصص تبلیغی مبلغ، مخاطب شناسی منطقه تبلیغی و زمان اعزامی آن، از اولیات اعزام مبلغ سازمانی است.

بگذریم از اینکه بسیاری از نهادهای اعزام مبلغ در موارد فوق موفقیت چشمگیری نداشتند و متاسفانه برخی از آنان با مشکل اعزام مواجه شده و تقریبا تعطیل شده اند.

طبق برخی آمارها، به ازای هر 1000 نفر یک روحانی برای تبلیغ دین مورد نیاز است اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.

عدم میل به تبلیغ عده ای از طلاب به دلایل مختلف، نقص در سیستم اعزام مبلغ سازمان های اعزام کننده و در نهایت عدم آمادگی و آشنایی میزبان ها به مشکلات و موارد مورد نیاز برای تبلیغ دین، از علل شایع کمرنگ شدن تبلیغ در طول سال است.

پای درد و دل برخی از مبلغین که می نشینی ناگفته هایی دارند که شاید کمتر به گوش مسئولین رسیده باشد. از نحوه جذب و مصاحبه گرفته تا نحوه تسویه حق التبلیغ، پستی و بلندی های اعزام مبلغ را حکایت می کند.

برخی از سازمان ها در نحوه جذب روحانی برای تبلیغ، سختگیری های خاصی را لحاظ می کنند. البته ناگفته نماند چون برخی نهادها به صورت تخصصی و در مکان های از پیش تعیین شده اقدام به جذب می کنند لذا این حساسیت ها طبیعی است اما در سطح کلان که نگاه کنیم، بعضی از حساسیت ها به صورت صحیح اعمال نمی شود.

یا برخی نهادهای دیگر، جذب آسانی دارند اما در اعزام با شرایط اختصاصی همراه هست که این نوع جذب نیز مشکلاتی در پی دارد مثلا محدودیت اعزام و یا محدودیت تخصص که خود دارای مشکلاتی است. البته نهادهای تبلیغی آموزش های بدوی و تخصصی تبلیغ را برگزار می کنند اما همگونی میان آموزش، اعزام و پیشتیبانی آنگونه که باید، نیست.

عده ای دیگر که هم جذب و هم اعزام آسانی دارند اما هنگام تسویه حق التبلیغ، دارای اسلوب های موزونی نیستند و همین امر ممکن است شرایط تسویه خوبی را فراهم نیاورد.

از همه اینها بگذریم، یکی از اشکالاتی که گریبانگیر عده معدودی از نهادهای اعزام کننده است، عدم هماهنگی مکان تبلیغی و جامعه هدف تبلیغی برای مبلغ است. یعنی مبلغ هم حکم تبلیغ دریافت کرده و هم اعزام شده است اما هنگام استقرار با مشکلاتی مواجه است که اگر درست رسیدگی نشود ممکن است چند روز از ایام محدود تبلیغی وی عملا از بین رفته و آن هدف غایی برای تبلیغ حاصل نشود.

شاید بتوان گفت یکی از بزرگ ترین مشکلات و دغدغه های مبلغین، همین تعدد سازمان های اعزام کننده است. متاسفانه جامعه تبلیغی کشور از یک ثبات و هماهنگی کامل در آموزش، رصد، اعزام و پشتیبانی در امر تبلیغ رنج می برد.

چه بسیار مبلغینی که در گرایش خاصی تخصص دارند اما محل اعزام تبلیغ چیز دیگری را طلب می کند، که اینگونه هر دو متضرر می شوند.

حدود ده سال پیش ما با نگاه سنتی صرف، با تبلیغ مواجه بودیم و سازمان ها نگاه شان به تبلیغ، فقط مساجد و تکایا بوده و منبر و خطابه را ابزار تبلیغی می دانستند.

خیلی از مبلغینی که در زمینه هایی نظیر، کودک و نوجوان، جوانان، آسیب های اجتماعی، تبلیغ نوین و مانند اینها فعال بودند از اعزام رسمی محروم بوده و یا در کنار منبر و خطابه شان به صورت خودجوش، اقدام به فعالیت تبلیغی تخصصی خود می کردند اما بحمدالله امروزه کارکردهای زیادی از تبلیغ نوین ، پیش روی سازمان های اعزام کننده قرار داده شده و در زمینه های مختلف و حتی در ایام غیرمرسوم تبلیغی نیز، امر اعزام مبلغ انجام می شود.

به راستی حوزه علمیه متولی مهم ترین کار خود یعنی تبلیغ دین خداست. همان طور که امام خمینی(ره) فرمودند که تحصیل مقدمه تبلیغ است، این حوزه است که باید ساماندهی خوب و تخصص محوری را برای مبلغین داشته باشد تا وظیفه خطیر هدایت جامعه به شکل صحیح و کامل آن اتفاق بیفتد./829/ی۷۰۳/ج

محمدمهدی مرادی طلبه حوزه علمیه قم