رویکرد متفاوت ایران به مذاکره با طالبان

به گزارش خبرگزاری رسا، در طول یک سال اخیر و به خصوص در چند هفته گذشته شاهد فعال شدن بیش از پیش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال مسائل افغانستان، این همسایه شرقی هستیم. در طول ۱۸ سال گذشته ایران به این اندازه در حوزه مسائل امنیتی، جنگ و صلح افغانستان فعالانه برخورد نکرده است.

 

ضرورت هم ایجاب می‌کند جمهوری اسلامی ایران با توجه به چگونگی تحولات افغانستان، به خصوص پس از تغییر رویکرد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا در مورد جنگ و صلح این کشور و مذاکرات با طالبان، تحولات افغانستان را دقیق‌تر و نزدیک‌تر دنبال کند و جدای از همکاری‌های اقتصادی، حوزه مسائل سیاسی و امنیتی را آشکارا و بی‌پرده دنبال نماید.

 

سفر دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به کابل و آشکار ساختن گفتگو‌ها با گروه طالبان، البته با آگاهی دولت افغانستان و در مسیر صلح این کشور، همانند شوکی برای رسانه‌های منطقه‌ای و جهانی بود و به سرخط خبر‌های آن‌ها مبدل شد. این شوک حتی دولت امریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن به شمول دولت افغانستان را نیز تکان داده است.

 

این شوک یک هفته بعد و به دنبال اعلام سفر یک هیئت از گروه طالبان به تهران و مذاکرات گسترده با مقامات وزارت خارجه، کامل‌تر شد. به دنبال این سفر، در یک حرکت سنجیده شده دیگر که بیانگر حسن نیت جمهوری اسلامی ایران از گفتگو با طالبان برای تأمین صلح در افغانستان بود، عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه که گفت‌وگوکننده با طالبان در تهران بود، به کابل سفر کرد و گزارشی از مذاکرات خود با طالبان را به رهبران حکومت افغانستان به خصوص رئیس‌جمهور این کشور ارائه کرد.

 

وی در این سفر تأکید نمود که ایران از حکومت افغانستان و مذاکرات صلح به رهبری و مالکیت افغان‌ها حمایت و پشتیبانی می‌کند؛ موضوعی که با تقدیر و تشکر رهبران حکومت افغانستان همراه شد.

 

در نگاهی به این تحولات، چند نکته مهم برجسته است:

 

۱ ـ به دنبال پیروزی ائتلاف جمهوری اسلامی ایران علیه داعش در سوریه و عراق، کشور با توجه به تحولات منطقه‌ای فرصت و مجال بیشتری برای پرداختن به موضوع همسایگان در سیاست خارجی خود یافته است. در این بین، با توجه به ماهیت تحولات افغانستان، این کشور توانسته به خصوص در بعد سیاسی و امنیتی جایگاه خود را در سیاست خارجی جمهوری اسلامی پیدا کند.

 

۲ ـ تلاش‌هایی در یکی دو سال اخیر، چه از طریق امریکا و چه دولت افغانستان روی دست بود که جمهوری اسلامی ایران از دایره تحولات سیاسی و امنیتی افغانستان کنار زده شود و صرف به همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای اکتفا شود. نشانه‌هایی نیز دیده نمی‌شد که جمهوری اسلامی با سیاست خویشتندارانه خود در قبال همسایگان به خصوص افغانستان، تمایل داشته باشد در حوزه مسائل سیاسی و امنیتی افغانستان وارد شود.

 

این دو رویکرد در نهایت سبب شد که اسم ایران به عنوان یک بازیگر اساسی و تأثیرگذار در حوزه تحولات امنیتی و سیاسی افغانستان خط بخورد؛ مسئله‌ای که در نوع نگاه امریکا، دولت افغانستان و کشور‌های منطقه به وضوح دیده می‌شد. امریکا در مسئله گفتگو‌های صلح افغانستان، ابتدا پای کشور‌های عربی هم‌پیمان خود (عربستان و امارات) را به میدان باز کرد و سپس ناچار شد دوباره به پاکستان روی بیاورد، اما کشور هایی، چون ایران و روسیه، به‌رغم نقش تأثیرگذاری که می‌توانند داشته باشند، حتی در حاشیه این مذاکرات نیز حضور نداشتند.

 

اما سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی به کابل و افشای گفتگو‌ها با طالبان، سفر هیئت گفت‌وگوکننده طالبان در شرایط بسیار حساس پس از مذاکرات صلح ابوظبی به تهران و سفر عراقچی به کابل، همه حساب و کتاب‌ها را به هم ریخت و جمهوری اسلامی ایران نشان داد که کسی نمی‌تواند این کشور و نقش آن را در عرصه تحولات افغانستان به حاشیه براند.

 

۳ ـ نسبت به سیاست‌ها و رویکرد‌های کشور‌های مختلف در قبال افغانستان و طالبان، جمهوری اسلامی ایران، مثبت‌ترین و شفاف‌ترین رویکرد را دنبال کرده و بر این اساس می‌تواند تأثیرگذاری لازم را نیز داشته باشد. به باور آگاهان، جمهوری اسلامی ایران مسیری تازه و کاملاً متفاوت را در روند صلح افغانستان باز کرده است.

 

در این مسیر، ایران برخلاف دیگر رژیم‌های منطقه و فرامنطقه، به دنبال استقرار یک صلح واقعی و پایدار در افغانستان است، زیرا آن را هم به لحاظ سیاسی و امنیتی و هم به جهت اقتصادی و توسعه‌ای، کاملاً به نفع خود می‌داند.

 

در حالی که کشور‌های دیگر به دنبال بهره‌برداری‌های ابزاری در گفتگو با طالبان، همواره پنهانی و با آجندای مبهم با این گروه مذاکره کرده و خواست‌های غیرشفافی را مطرح نموده‌اند، ایران آشکارا هدف از مذاکرات خود با طالبان را با اطلاع دولت افغانستان، یافتن راهکار و زمینه‌های تسهیل‌کننده گفت‌وگوی گروه‌های افغان، به خصوص طالبان و دولت افغانستان اعلام کرده است.

 

این در حالی است که مذاکرات ابوظبی نشان داد که امریکا و اعراب به دنبال مذاکرات پیرامون مواردی با طالبان بوده‌اند که تصمیم‌گیری در مورد آن، از صلاحیت‌های دولت افغانستان است؛ نه هیچ کشوری دیگر.

 

۴ ـ نوع نگاه گروه طالبان به ایران نیز جایگاه و تأثیرگذاری این کشور را به نیابت از دولت افغانستان در ادامه مذاکرات با این گروه برجسته می‌کند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان به دنبال مذاکرات تهران، در گفتگو با خبرنگار ایلنا خاطرنشان کرده که «ایران کشور همسایه و برادر ما به حساب می‌آید. ما ایران را خانه دوم ملت افغانستان می‌دانیم و به ملت و دولت ایران اطمینان می‌دهیم که هیچ اقدامی از ناحیه ما متوجه آن‌ها نخواهد بود.»

 

او در بخشی دیگر گفته است: «جمهوری اسلامی همسایه قدرتمند افغانستان به حساب می‌آید و از این منظر ما باید نظرات خود را در مورد آینده کشورمان با تهران در میان بگذاریم تا بتوانیم در راستای تحکیم دوستی و صلح و آرامش هر دو طرف گام مثبت برداریم.»

 

بر این اساس، ایران با ادامه گفتگو‌ها با طالبان، می‌تواند میان این گروه و طرف‌های افغانی به خصوص دولت افغانستان اعتمادسازی کند و زمینه مذاکرات مستقیم آن‌ها را فراهم کند؛ مسئله مهمی که دیگر کشور‌ها کمتر به دنبال آن بوده‌اند. /۱۰۱/۹۶۹/م