یادداشت؛
سلفیه وهابی و نقل‌گرایی افراطی
دغدغه اساسی سلفیه افراطی وهابی ترویج قرائت بدعت‌گونه از محتوای دین و استفاده از هر ابزاری، هرچند با تکفیر مسلمانان، بوده است.
به گزارش خبرگزاری رسا، پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی در ۱۹۲۵، مهمترین دغدغه مسلمانان اهل سنت خلافت بود و شماری از متفکران آنان در مصر برای نخستین‌بار راهکار اصلی برون‌رفت از آن وضعیت اسفناک را بازگشت به سلف دانستند؛ هرچند وهابیان از این شعار سوءاستفاده کردند و خود را سلفی نامیدند و افکار ابن‌تیمیه را در جایگاه رهبری فکری سلفیه ترویج دادند.
سلفیه به دو گروه سلفیه وهابی و سنتی تقسیم می‌شود. دغدغه اساسی سلفیه افراطی وهابی ترویج قرائت بدعت‌گونه از محتوای دین و استفاده از هر ابزاری، هرچند با تکفیر مسلمانان، بوده است. حدیث‌محوری و نص‌گرایی، ظاهرگرایی افراطی، خردستیزی، مرجعیت بدون ضابطه سلف در تفسیر و بدعت‌انگاری اندیشه‌ها و مذاهب غیرسلفی مهمترین شاخصه‌های تفسیر سلفی با گرایش وهابی است.
خردستیز بودن جریان سلفی نتیجه نقل‌گرایی و ظاهرگرایی افراطی است. پیروی و تقلید از گفته‌های سلف در تفسیر و تقدّم اقوال سلف بر دیگران از مؤلفه‌های مهم تفسیر سلفیه است. سلفیه آراى صحابه و گفتار تابعان
را در ردیف سنّت پیامبر؟ ص؟ و هرگونه تخطّی و تخلّف از آن را بدعت می‌دانند؛ هرچند برخی از سلفیان با تقلید مخالفت کرده‌اند، در واقع بنیان سلفی‌گری تقلیدی است، زیرا چارچوب فکری و عملی آن‌ها را سلف تعیین می‌کند.
را در ردیف سنّت پیامبر؟ ص؟ و هرگونه تخطّی و تخلّف از آن را بدعت می‌دانند؛ هرچند برخی از سلفیان با تقلید مخالفت کرده‌اند، در واقع بنیان سلفی‌گری تقلیدی است، زیرا چارچوب فکری و عملی آن‌ها را سلف تعیین می‌کند.
بنا به گفته برخی از پژوهشگران، این نگرش تقلیدی نیز ناشی از زندگی قبیله‌ای عرب بوده است؛ از این رو رهبران سلفیه از این طبیعت عربی بهره گرفته‌اند و پیروان خود را به پیروی بی‌ضابطه از سلف دعوت می‌کنند.
مخالفت با دیدگاه‌های مذاهب غیرسلفی مانند معتزله، شیعه، اشاعره و صوفیه به ادعای مبارزه با بدعت‌ها و انحرافات شاخص دیگر تفسیر سلفیه است. کتمان یا توجیه روایات تفسیری مربوط به فضائل اهل‌بیت از دیگر شاخص‌های این جریان است؛ اکثر مفسران سلفیه به‌رغم مبنای نقل‌گرایی خود، روایات مربوط به آیات فضایل اهل‌بیت؟ عهم؟ را یا نقل نکرده یا آن را بی‌اهمیت و عمومی جلوه داده‌اند.
مخالفت با دیدگاه‌های مذاهب غیرسلفی مانند معتزله، شیعه، اشاعره و صوفیه به ادعای مبارزه با بدعت‌ها و انحرافات شاخص دیگر تفسیر سلفیه است. کتمان یا توجیه روایات تفسیری مربوط به فضائل اهل‌بیت از دیگر شاخص‌های این جریان است؛ اکثر مفسران سلفیه به‌رغم مبنای نقل‌گرایی خود، روایات مربوط به آیات فضایل اهل‌بیت؟ عهم؟ را یا نقل نکرده یا آن را بی‌اهمیت و عمومی جلوه داده‌اند.
سلفیه به دلیلِ مبنای ظاهرگرایی در تفسیر آیات قرآن بدون توجه به قرائن عقلی و نقلی مخالف به ظواهر آیات تمسک می‌کنند. سلفیه با به‌کارگیری این شیوه مجاز‌های قرآن را انکار و تأویل ضابطه‌مندِ آیات صفات خبری را نفی و همه آیات متشابه را بر ظاهرشان حمل کرده‌اند و از این رهگذر به دیدگاه‌های نادرستی ملتزم شده‌اند.
کمک گرفتن از قرائن عقلی در فهم آیات و روایات یک اصل عقلایی است که غیر از تحمیل پیش‌دانسته‌ها و پندار‌های خود بر آیات و روایات است. برای مثال؛ ابن‌تیمیه براساس برداشت نادرست از آیات و روایات، زنان را برده و خدمتکار مردان می‌شمارد و آن را به اسلام، قرآن و سنّت نبوی نسبت می‌دهد.
کمک گرفتن از قرائن عقلی در فهم آیات و روایات یک اصل عقلایی است که غیر از تحمیل پیش‌دانسته‌ها و پندار‌های خود بر آیات و روایات است. برای مثال؛ ابن‌تیمیه براساس برداشت نادرست از آیات و روایات، زنان را برده و خدمتکار مردان می‌شمارد و آن را به اسلام، قرآن و سنّت نبوی نسبت می‌دهد.
وی با طرح این مسأله که آیا کار و خدمت زن در خانه شوهر واجب است یا نه؟ می‌گوید: از نظر برخی واجب نیست و این قول ضعیفی است، بلکه نظر درست وجوب خدمت و کار زن در خانه شوهرش است، زیرا مطابق آیات قرآن، شوهر سید و آقای اوست و زن مطابق سنّت، کنیز و برده شوهر محسوب می‌شود و بدیهی است که بر برده و کنیز، خدمت و کار واجب است.
در زمینه سیاسی نیز نگرش قشری سلفیه با ارائه چهره نازیبا از آیین آسمانی اسلام موجب تضعیف جهان اسلام در مواجهه با چالش‌های جهانی، تقویت اهداف فرقه‌سازی غرب در جوامع اسلامی، گسترش نفوذ و دخالت دولت‌های استکباری در جهان اسلام و در نتیجه تضعیف ضریب امنیتی و اقتصادی بسیاری از کشور‌های اسلامی شده است. البته با توجه به تعامل غرب با جریان سلفیه، پیامد‌های نگرش سلفی‌گری دیر یا زود جامعه جهانی را نیز با چالش‌های جدی امنیتی مواجه خواهد کرد. /۱۰۱/۹۶۹/م
منبع: خبرگزاری ایکنا
ارسال نظرات