آیا زمان آن نرسیده است که انقلابی در فضای مجازی به پا کنیم؟

اشاره: انقلاب اسلامی مهمترین ظهور و بروزش، اراده استقلال مردم ایران بود. امام خمینی مهمترین مسئله‌ای که بر رویش تاکید داشتند و همواره از مسئولین و مردم می‌خواستند تا بدان اهتمام داشته باشند، مسئله استقلال بود. وقتی اراده ملی خدشه‌دار شود یا افرادی با بازی سیاسی بخواهند آن را به چالش بکشانند، دیر یا زود مشت‌شان باز می‌شود و چهره‌ سیاه‌شان از نقاب صورت لبخندین‌شان بیرون خواهد آمد.

از این رو خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا در گفت‌وگو با مهندس مهدی صرامی، متخصص و کارشناس حوزه فضای مجازی پیرامون نقش فضای مجازی مستقل را در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی مورد بحث و بررسی قرار بدهیم.

رسا ـ انقلاب اسلامی بعد از چهل سال امروز در حوزه فضای مجازی کجای کار قرار دارد؟

اگر برای فضای مجازی بخواهیم نقشه‌ای را ترسیم کنیم، در سطح دنیا کشورها به دو دسته تقسیم می‌شوند، کشورهایی که می‌خواهند پیشرو باشند و کشورهایی که وابسته هستند و به همین وضعیت رضایت دادند. متاسفانه مسئولین مربوطه در کشور ما تاکنون در حوزه فضای مجازی مدل دوم را انتخاب کرده است. در حقیقت کشور زیر ساخت‌های اصلی سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و خدمات فضای مجازی وابسته است.

این رویکرد توسط مسئولین ما صورت گرفته است و ما در این بیست سال راهی را انتخاب کردیم که به استقلال نمی‌انجامد. طبیعتا در لایه‌های زیرساخت، سخت افزار، نرم افزار، شبکه، خدمات و ... وابسته هستیم. معنی‌اش این است که محتوای خارجی و تمام زیرساخت‌های وابسته را به خورد مردم می‌دهیم و فضای مجازی ما شبکه‌ای است که زیرساخت‌های ما به آن وابسته است.

امروز در فضای مجازی انقلاب نکردیم

وضعیت امروز فضای مجازی به پیش از وقوع انقلاب اسلامی می‌ماند و دیگران برای ما تعیین تکلیف می‌کنند. زیر ساخت‌ها دست خارج از کشور است و عمدتا دشمنان ما زیرساخت‌ها و نرم افزارهای پایه مربوطه را اداره می‌کنند و تیم مدیریتی موجود در فضای مجازی نزدیک بیست سال است که صحنه را مدیریت می‌کند و رضایت از این وابستگی در تداوم وابستگی‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.

در فضای موجود به جای اینکه از مزایا و مواهب فضای مجازی بهره‌مند باشیم؛ با مشکلات، مضرات و آسیب‌های آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، چرا که سیاست‌گذاری‌ها غلط است و نتایج آن روز به روز برای مردم مشخص‌تر و واضح‌تر می‌شود. به عنوان مثال در عرصه‌های عمرانی و زیربنایی کشور مثل راه‌ سازی، تونل‌ سازی و سد سازی و حتی دانش‌های زیست فناوری مثل هواوفضا پروژه‌های بزرگ انجام دادیم و تا حدی خدمات را صادر می‌کنیم و پروژه‌های بزرگ در خارج از کشور هم انجام می‌دهیم.

رسا ـ این به عنوان نقطه رشد و پیشرفت ما به حساب می‌آید که در چهل سالگی انقلاب اسلامی بدان رسیدیم، ولی دقیقا گره داستان فضای مجازی چه چیزی است که ما را به سرانجام نمی‌رساند؟

مسئله اینجاست که کسی را نمی‌شناسید که در حوزه فضای مجازی و عرصه مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات شبکه مخابرات یا زیرساخت‌های نرم‌افزاری مهم، پروژه‌ای صورت گرفته باشد که ما در خارج انجام داده باشیم یا صادرات خدمات کرده باشیم.

دریغ از یک پروژه که نمی‌توان در این عرصه دید و این سیاست‌گذاری تیمی است که حدود 20 سال هست که عرصه اجرایی را در حوزه فناوری اطلاعات و مخابرات در دست دارد، ناکارآمد است. پیشرفت‌هایی که در حوزه‌های مختلف انجام می‌دهند ولی در حوزه فضای مجازی عقب‌ افتاده‌ایم و حتی یک پروژه بین‌المللی صادرات خدمات مهندسی نداریم.

رسا ـ پس با این وجود فضای مجازی توانسته است تا تاثیرات زیادی در ذهن و دل مردم ایجاد کند. این تاثیرات تا چه اندازه است؟

وقتی شبکه ما محلی برای پمپاژ محتوای خارج از کشور به داخل شده است، طبیعتا اثرسنجی این اتفاق را بایستی با پژوهش‌های دقیق‌تر سنجید ولی به صورت کلی می‌توان گفت که بسیاری از مشکلات ما ضعف در تولید محتوا یا رسانش محتوا به مخاطب یا مدیریت افکار عمومی ناشی از ضعف در زیرساخت‌ها و وابستگی زیر ساخت‌ها به خارج از کشور است و کسی دیگری از فضای مجازی بهره فرهنگی را می‌برد.

آنها در شبکه ما فعالانه وارد شدند و مدیریت کلان شبکه‎های ما در لایه‌های زیرساختی، سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، خدمات پایه شبکه و اپلیکیشن‌های تحت شبکه و خدماتی که مردم از آن استفاده می‌کنند، کسی که اینها را ارائه می‌کند، بهره برداری فرهنگی خودش را می‌کند.

حقیقتی که باید به آن محکم و اصولی نگاه کرد

این حقیقت را باید دید و متاسفانه باید به آن اعتراف کرد که که دولت هنوز فضای مجازی و شبکه ارتباطی را در بهترین حالت به چشم یک قلک و گاوشیرده می‌بیند. صرفا منافع مادی و بهره‌برداری خویش را می‌کند و از محل درآمد آن ارتزاق می‌کند، بدون اینکه برای فرهنگ و محتوای فضای مجازی سهمی در نظر گرفته باشد یا برنامه ریزی در این عرص داشته باشد.

از نشانه‌های ادبار و عقب افتادگی جامعه این است که اراذل مقدم شده‌اند و افاضل عقب ایستاده‌اند و به همین خاطر این اراذل هستند که دور پیدا می‌کنند، مرجعیت می‌یابند و کسانی که فضل و برتری فکری، علمی و تخصصی دارند، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند و عقب رانده می‌شوند.

رسا ـ دشمن فضای مجازی ما را هدایت می‌کند، از این هدایت چه منافع و سودهایی را برده است؟

جریان‌سازی‌ها و موج‌ها از چه طریقی کنترل و جهت‌دهی می‌شود؟ شبکه اینستاگرام را ببینید و کاملا مشهود است که جریان خبری ما و افکار عمومی‌مان را از طریقی کنترل می‌کنند. نام تلگرام و توئیتر را ببینید، جریان به اصطلاح هنری ما آسیب‌هایی ناشی از آنچه به آن سلبریتی می‌گویند، امروزه در مرجعیت افرادی به نام هنرمند است ولی در واقع پوشش ظاهری و پوسته‌ای بیش نیستند و اینها در واقع هنر را بهانه کردند و به نوعی گروگان گرفتند و برای افکار سطحی خودشان مرجعیت بخشی از جامعه را بر عهده گرفتند.

در جامعه این نشانه‌ها دیده می‌شود، هر کسی می‌تواند در این رابطه قضاوت شفافی داشته باشد و بخش بسیار مهمی از این اتفاق و فرآیند بسیار نامناسب و نامطلوب از طریق همین شبکه‌هایی جلو می‌رود که عرض کردم، یعنی شبکه مدسازی و مرجعیت سازی اینستاگرام با تحریک هوش تصویری صورت می‌گیرد تا به جامعه با القای محتوای تصویری مورد نظر مدیریت شبکه که در خارج از کشور است، برنامه‌های خود را جلو ببرند.

رسا ـ یعنی قدرت انتشار آنها به واسطه حمایت شرکت‌های اصلی سازنده اپلیکیشن بالا می‌رود؟

اخبار به صورت مویرگی از طریق توئیتر کنترل می‌شود و با تلگرام تا اقشار جوان ما در روستاها وارد می‌شود که تحت تاثیر این شبکه‌ها هستند. یعنی کارکرد مرجعیت‌‎سازی از طریق اینستاگرام و کارکرد خبرسازی و تولید خبر از طریق توئیتر و کارکرد رسانش مویرگی و محتوای تصویری و خبری مورد نظر از طریق تلگرام تا اقصی نقاط کشور می‌رود و ضریب نفوذ آنها افزایش می‌یابد.

این علامت‌ها نشان می‌دهد که عملا فضای نامطلوب فرهنگی را شاهد هستیم و از طریق این شبکه‌ها دنبال می‌شود و با برخی از مسئولین انتظامی، قضایی، روانشانسان و متخصصین اجتماعی مصاحبه‌هایی داشته باشید و آمارها را به صورت دقیق از خود آنها بپرسید که مشکلات اخلاقی، خانوادگی، پرونده‌های جنایی و اختلالات شخصیتی و روانی بر اثر این شبکه‌ها با تناسب افزایش نفوذ این شبکه‌ها در جامعه پدید آمده است.

از وقتی فضای مجازی آمد فرهنگ ما درگیر تغییرات زیادی شد و این تغییرات نسبت به قبل از اینکه فضای مجازی در کشور ما کمی مقبولیت داشت و مردم در آن شرکت داشتند، متفاوت بود. چه تغییراتی با قبل از وجود فضای مجازی بر فرهنگ مردم داشته است؟ به هیچ وجه این دوگانه را نباید باور کرد که در دوره‌ای از زمان فضای مجازی محدودیت داشت و الان محدودیتی ندارد.

رسا ـ با تشکر از اینکه وقتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید. /882/گ402/س

خبرنگار: محمدحسین کتابی