خطیرترین مرتبۀ اجرای عدالت، معیار عدالت پس از کسب قدرت سیاسی است

به گزارش خبرگزاری رسا، کرسی علمی- ترویجی “جایگاه معیار برابری در عدالت اجتماعی” چهارشنبه 17 بهمن ماه توسط حلقه تخصصی عدالت و الگوی اسلامی پیشرفت مرکز مطالعات بینارشته‌ای پژوهشگاه و با حضور اساتید و صاحبنظران این حوزه در قم برگزار شد.

حجت‌الاسلام دکتر سیدکاظم سیدباقری مدیر و عضو هیات علمی گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی به عنوان ارائه‌دهنده بحث با طرح این سوال که معیارهای عدالت در عرصه سیاسی از دیدگاه اسلام کدامند گفت: در راستای این دغدغه، این فرضیه طرح شده است که برای فهم و دستیابی به معیارهای عدالت سیاسی، می توان آنها را در سه گانۀ عدالت «پیش از کسب قدرت»، در «فرآیند رقابت سیاسی برای کسب قدرت» و مرحلۀ «پس از کسب قدرت»، رصد و پی جویی کرد که ناظر به هر کدام از مراحل، به ترتیب معیارهای «برابری»، «کارآمدی» و «بیشینه کردن حقوق شهروندان به ویژه مخالفان و منتقدین» معرفی شده است.

وی گفت: در فرایند عدالت سیاسی، بسترهای لازم برای مشارکت فعالانه و آزادانه افراد در امور سیاسی فراهم می شود و آزادی های گوناگون برای تحقق حق بیان، حق انتقاد، تشکیل اجتماعات، حق انتخاب شدن و حق انتخاب کردن، به وجود می آید و شهروندان در اظهار دیدگاه خود، دارای مصونیت سیاسی هستند. در این نوشته، منظور از عدالت سیاسی ارزشی است که با فراگیر شدن آن، امور جامعه، در پیوند با قدرت، به تناسب در جای خود، قرار می گیرد و حقوق شهروندان به شایستگی ادا می‌شود؛ با عدالت سیاسی، بستر «انتخاب شهروندان» و «محدودیت قدرت»، فراهم و مسیر جامعه برای رسیدن به «حقوق سیاسی» گشوده می شود.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه در بیان معیار عدالت پیش از کسب قدرت سیاسی گفت: یکی از عرصه‌هایی که می‌توان معیار عدالت سیاسی را در آن رصد کرد، عرصۀ پیش از کسب قدرت و ورود به رقابت سیاسی است، جایی که فرض بر آن است که هنوز قدرت همانند بسته‌ای است که به کسی واگذار نشده است و همگان در رسیدن به آن، دارای حق هستند و کسی نمی‌تواند، شهروندان را از رسیدن به آن باز دارد، به نظر می‌رسد که در این مرحله، همۀ مسلمانان در جامعۀ اسلامی در جهت برخورداری از این مزیت برابر هستند و لذا می‌توان معیار برابری را برای این مرحله پیشنهاد کرد. در این مضمون به دلیل این که همه افراد واجد شرایط دارای استحقاق برابر برای ورود به مرحله فرآیند رقابت هستند، هر گونه برخورداری تبعیض‌آمیز و امتیاز دوگانه به منزله ناعدالتی و نابرابری، مذموم است. شرکت‌کنندگان در جامعۀ اسلامی، همگی به حکم این که برابر آفریده شده‌اند و حقوق یکسان دارند، پس حق شرکت در فرآیندهای رقابت سیاسی برای کسب قدرت و منصب سیاسی را خواهند داشت. در اثبات معیار برابری در این مرحله، از این واقعیت که خداوند انسان را مختار و مسلط به تعیین سرنوشت خود آفریده است، استفاده می‌شود که فرمود «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّى یُغَیِّروا ما بِأَنفُسِهِم» (رعد: 11) آن سان که همگی در خلقت برابر هستند؛ در نتیجه همه، دارای حقوق یکسان برای کسب مناصب سیاسی، جایگاهها، حق حکمرانی و تعیین سرنوشت هستند.

سیدباقری معیار عدالت در فرآیند کسب قدرت را عرصۀ کاروزار و رقابت سیاسی دانست و تصریح داشت: در این مرحله همۀ آنان که صلاحیت و شایستگی و تمایل دارند، وارد عرصۀ رقابت برای کسب قدرت و امتیاز سیاسی می‌شوند، طبیعی است که در این مرحله، هر کس که تلاش بیشتر کند، تکاپویی منسجم‌تر، سنجیده‌تر و برنامه‌ای عملیاتی و کاربردی‌تر داشته باشد، مورد اقبال جامعه قرار خواهد گرفت. پس در این فرآیند که در حین رقابت سیاسی انجام می‌پذیرد، معیار «کارآمدی» مطرح می‌شود.

وی در پایان این کرسی افزود: سومین مرحله، معیار عدالت پس از کسب قدرت سیاسی است. این مرحله، زمانی است که رقابت سیاسی در فرایندی سنجیده و اخلاقی به پایان رسیده باشد، طبیعی است که خطیرترین مرتبۀ اجرای عدالت و دستیابی به معیار عادلانه، همین مرحله است، زیرا که برندۀ رقابت، توان می‌یابد تا قدرت و ثروتی فراوان را در اختیار گیرد که هر آینه ممکن است از آنها سوءاستفاده کرده و از مسیر عدالت، دور افتد و طیف و جریان بازندۀ رقابت، مورد بی‌عدالتی قرار گیرد، لذا در این مرحله و پس از تخصیص امتیازات و مناصب، معیار «رعایت بیشینۀ حقوق سیاسی» مطرح می‌شود و این معیار بیشتر شامل رعایت حقوق اقلیت سیاسی، مخالفین، منتقدین، اقلیت‌های دینی، حتی گروه‌های معارض می‌شود.

در ادامه این کرسی علمی، حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی سوادی و دکتر حسین رمضانی به عنوان ناقدان حاضر در این جلسه، به نقد مطالب ارائه شده پرداختند./829/د101/ج