قرآن بر معاد جسمانی عنصری اصرار دارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حضرت آیت الله سبحانی در پنجمین جلسه از دوره اندیشه اسلامی مدرسه علمیه عالی نواب، مبحث رفض و قبول در باب طرح شبهه و بیان پاسخ آن، به تکمیل بحث پیرامون شبهه ششم پرداخت که روز گذشته طرح شد.

دعوت قرآن به تعقل

حضرت آیت‌الله سبحانی به شبهه ششم که روز گذشته به نقل نظر از ابوالحسن ندوی از علمای هند طرح شد بیان داشت: برخی معتقدند نباید مباحث عقلانی را بحث کرد، زیرا مبادی این مباحث دست ما نیست، همینکه قرآن این مسائل را مطرح کرده و زحمت را از دوش ما برداشته کافی است و ما فقط اجازه بحث از حسیات را داریم.

وی ضمن تاکید بر ارائه این مباحث به قرآن و تکیه بر آیات نورانی آن گفت: ما در پاسخ می گوییم چطور بیان می کنید که نباید در مباحث عقلی بحث کرد در حالی که قرآن بشر را به تعقل دعوت کرده و برهان‌های عقلی می‌آورد؟ به عنوان مثال در آیه 11 سوره شوری در بحث توحید ذاتی می فرماید: «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ».

توحید ربوبی

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم بیان داشت: قرآن در آیه 91 سوره مومنون پیرامون توحید در خالقیت و اینکه خالقی جز خدا در جهان وجود ندارد می‌فرماید: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَه»؛ باید توجه کرد که در اینجا «اله» به ‌معنای معبود نیست و این از لغزش‌های مترجمان قرآن است که «اله» را به خداوند ترجمه نمی‌کنند.

وی با قرآئت ادامه آیه 91 مومنون«إِذًا لَذَهَبَ كُلُّ إِلَٰهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ » گفت: اگر این جهان دو خدا داشت، دو خدا متباین خواهند بود و دو مخلوق و اثر خواهند داشت، بنابراین مخلوق یکی بر دیگری برتری می‌داشت و انسجام کنونی وجود نداشت.

این مرجع تقلید با اشاره به برهان قرآنی درباره توحید ربوبی، بیان کرد: توحید در خالقیت، توحید آفریدگار است اما توحید ربوبی توحید در تربیت و مدبر است که قرآن می‌فرماید همان کسی که خالق است همان هم، مدبر است: شاهد آن آیه 22 سوره انبیاِ است در اینجا هم اگر دو مدبر بود مسلما تدبیرشان با هم مباین بود و باعث فساد می‌شد.

دعوت قرآن به تفکر

حضرت آیت الله سبحانی گفت: سوره‌های مکی مثل رعد بعد از بحث از خالقیت، مدبریت را هم مطرح می‌ کنند، در آیه 35 سوره طور که روز گذشته هم اشاره شد «أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْ ءٍ أَمْ هُمُ الْخالِقُونَ» دو مسئله عقلی مطرح می‌شود، اول مخلوق بدون خالق! و دوم آنکه خالقیت انسان مربوط به خودش باشد.

وی ادامه داد: برخی در دانشگاه می گویند که ماوراء طبیعت به درد ما نمی‌خورد و فقط چیزهایی باید بررسی شود که در آزمایشگاه بتوان آن را مورد بررسی و آزمایش قرار داد که مسلما بحث حسیات است اما باید توجه داشت که همان اسلامی که ما را به محسوسات دعوت می‌کند به تفکر در آسمان‌ها و زمین هم دعوت می‌کند و در ایه 191 سوره آل عمران می فرماید «وَ يَتَفَکَّرُونَ في خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ».

شبهه هفتم/ معاد روحانی و جسمانی

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم به بیان شبهه هفتم پرداخت و گفت: شبهه بعدی در امامیه بیشتر مطرح می‌شود و آن اینکه در حکمت، معاد را روحانی می‌دانند در حالی که قرآن کریم اصرار بر معاد جسمانی دارد آن‌هم معاد جسمانی عنصری نه برزخی! چنانکه در آیه 79 سوره یاسین می فرماید «قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ هُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ»، مثال‌های دیگری نظیر داستان عُزَیر هم در قرآن وجود دارد.

وی در ادامه تبیین شبهه به قول برخی از فلاسفه در باب معاد اشاره کرد و گفت بعضی از آنها  مثل شیخ‌الرئیس که در کتاب اشارات در بحث معاد می‌گوید معاد روحانی را با برهان ثابت می‌کنم اما جسمانی را برهان نداریم و چون شریعت مقدس گفته، آن را می‌پذیریم.

حضرت آیت الله سبحانی از صدرالمتألهین نام برد که در کتاب شرح هدایه اثیریه، همان حرف شیخ‌الرئیس را زده اما در کتاب دیگرش خلاف آن را گفته که روشن نیست کدام کلام را اول گفته و آیا کدام نظر او بعدا بیان شده است.

وی پاسخ به این شبهه را به جلسه بعد موکول کرده و گفت: حکیم سبزواری نیز قائل به جمع بین هر دو معاد جسمانی و روحانی است چون انسان را مرکب از بدن و نفس می‌داند بنابراین هر کدام کمال و مجازات خود را دارد، بر این اساس دقت کنید که نباید تهمت بی‌جا زد که همه فلاسفه معاد جسمانی را قبول ندارند./933/پ202/ب1