انقلاب اسلامی بر اساس اصل حکمت، موازنه قوا را به نفع خود برقرار کرده است

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن مهاجرنیا، استاد و پژوهشگر مسائل سیاسی در دوازدهمین نشست کرسی‌های آزاداندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، با بیان این‌که سن 40 سالگی برای انقلاب، سن برقراری تعادل آرمان ها و واقعیت¬هاست؛ گفت: ظهور اصل حکمت در طول چهل سال گذشتة انقلاب، در قالب نشانه هایی چون حسابگری، پختگی، تعادل، استحکام در منطق، تدبیر و اندیشه درست، هوشمندی و عقلانیت، مصلحت سنجی و مقاومت انقلابی، موازنه قوا را به نفع انقلاب اسلامی در دنیا برقرار کرده است.

وی در ادامه تبیین اصول بیانیه¬ی گام دوم گفت: بعد از تبیین اصل انقلابی¬گری و اصل مقاومت سومین اصلِ بیانیه، اصل حکمت است. واژه حکمت از زیباترین واژه¬ های قرآنی است و قوی¬ترین، متقن¬ترین، مستحکم-ترین منطق انبیا بوده است. در همه¬ی آیاتی که بحث می¬شود که خداوند انبیاء را فرستاد، با آنها کتاب فرستاد و وحی فرستاد، نقش انبیا این بود که بیایند این کتاب را آموزش بدهند. بلافاصله تعلیم حکمت هم با عبارت «یعلمهم الکتاب والحکمه» مطرح شده است. در بیانیه گام دوم ویژگی های حکمت به زیبایی تبیین شده است. همانند حسابگری، سنجش دقیق، استحکام در منطق و در بیان مطالب، تدبیر صحیح، اندیشه مستحکم، هوشمندی، عقلانیت، رعایت مصلحت و متانت، بصیرت و مشاهده حقایق، در مقابل حرف ها و اندیشه های سست، بی¬حساب و کتاب و بی سند و ¬استدلال، قرار دارد . حکمت یعنی مستحکم و خود مستحکم، یعنی عبارت توپر و با قوام و ثبات است.

این استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد : مقام معظم رهبری در تفسیر آیه¬ی «ادْعُ إِلى‏ سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ» در تبیین مفهوم حکمت خطاب به مبلغین در ششم اردیبهشت 1372 می فرماید: «‌ یعنی این ‌که صحبت، مبتنی بر مبانی صحیح، عقلانی، متقن و متّکی به مدارک باشد.حکمت این است: حرف درست، با ساختار تبیینیِ دارای اتقان. این حکمت است».

این پژوهش‎گر مسائل سیاسی با بیان این‌که یک تعریف دیگری از اصل حکمت در دیدار با فرمانده‌هان سپاه در سال 1369 دارند که می فرماید: « حکمت، بینشی است که می¬تواند حقایق را ماورای غشای مادی آن ببیند.» ببینید چه تعبیر قشنگی است. عرض کردم ما یک سری واقعیت¬ها داریم. یک سری فراتر از واقعیت¬ها داریم. می¬گوید بینش و آگاهی و بصیرت و فهمی است که می¬شود حقایق را بالای این پوسته و بالای این ظواهرِ مادی دید. آن، حکمت می¬شود. حکیم، کسی است که قدرت تشخیص حقایق را پیدا می کند.

وی با اشاره به این‌که تعریف دیگری که ایشان از حکمت ارائه می‌کند، حکمت در عرصۀ دیپلماسی است، گفت: ایشان در حوزۀ دیپلماسی می¬فرماید: حکمت این است که شما بتوانید مواضع طرف مقابل را حکیمانه به مواضع خودتان نزدیک کنید. وقتی که شما در حال مذاکره و دیپلماسی هستید، هنر این نیست که شما مدام طرف را هلش بدهی که آن طرف برود. یک جاهایی هنر این است که شما این را بکشانی بیاوری که با او بتوانی حرف بزنی، معامله کنی. چون شرایط شما طوری نیست که طرف را هلش بدهی. باید او را این طرف بیاوری. آن، حکمت است.

استاد مهاجرنیا ؛‌یکی از معانی حکمت را تعادل بین آرمان¬گرایی و واقع¬گرایی دانست و گفت: اصل و چارچوب حکمت در بیانیه گام دوم در پنج مورد خودش را نشان می¬دهد: یک مورد درباب دغدغۀ مسیر طی شده و سنجش گام هاست. ببینید، رهبری نصف بیانیه را به گام اول اختصاص دادند. که ما چی بودیم، کی شروع کردیم با چه شرایطی و با چه مشکلاتی شروع کردیم. در این‌جا، رهبری دقیقاً دره¬های مسیر طی شده را می¬گوید و میان گذشته و آینده آقا یک سنجشی انجام داده و می گوید: آن روزی که ما انقلاب کردیم مخصوصاً جنگ شروع شد، ما برای پیدا کردن یک گلوله، یک اسلحه¬ی سبک، یک تفنگ ژسه، یک اسلحه کلاش، در بازار سیاه می¬رفتیم و مخفیانه آن را تهیه می¬کردیم. بعد مقایسه می¬کند: اما امروز را ببینید. امروز می¬گوید استکبار جهانی دنبال این است که سلاح¬های پیشرفته¬ی ما دست انقلابیون دنیا نرسد. آن روز برای اینکه ما را منکوب کنند، با کودتا¬چی¬ها و با حمله¬ی نظامی به طبس با ما مقابله می¬کردند. اما امروز برای مقابله با ما دنبال راه اندازی ائتلاف های بین المللی هستند.این مقایسه بر اساس سنجش دقیق و حکیمانه صورت گرفته است.

این پژوهش‌گر مسائل سیاسی گفت: رویکرد بعدی تصویر جامعی از مسائل پیش روی گام دوم است. دربیانیه همان اموری که سبب موفقیت در گام اول بودند به عنوان توصیه¬های هفت گانه بازسازی شده برای گام دوم بیان شد اند. سومین رویکرد، شناخت دقیق¬ از ظرفیت¬ها و محدودیت¬های کشور است. رهبری در گام اول تصریح می¬کنند که ما علی‌رغم همۀ مشکلات، نظریۀ نظام انقلابی را به 40 سالگی رساندیم. موانع زیاد داشتیم، مشکلات زیادی داشتیم. خیلی جاها موفق بودیم، یک جاهایی هم موفقیت ما کم بود. نتوانستیم خوب عدالت را برقرار کنیم. نتوانستیم در حوزه¬ی اقتصاد آنطوری که می¬خواستیم شکوفا شویم. رفاه عمومی را خوب نتوانستیم فراهم کنیم؛ در بحث اخلاق و معنویت باز تلاش کردیم اما ایده آل نیست؛ بنابراین، وقتی آدم دقیق ارزیابی کند که ظرفیت¬های ما چقدر است، کجاها کمبود داریم، کجاها مشکل داریم و محدودیت-های ما چقدر است، این‌ها مطابق با معنای حکمت است.

وی با اشاره به واقع بینانه شدن امیدها به چشم اندازها در بیانیه گام دوم به عنوان رویکرد چهارم، افزود: وقتی رهبری در بیانیه گام دوم صحبت می کنند، طوری مطالب را بیان نمی کنند مثل برخی که گاهی طوری سخن می گویند که گویا همین فردا امام زمان ظهور می کند. متأسفانه، بعضی چندی قبل گویی سخنرانی کرده بودند که انسان گمان می برد امام زمان همان ایام ظهور می کند؛ اما رهبری همیشه می فرماید که باید کارها را با توکل و امید به آینده پیش برد؛ چراکه خداوند به هیچ کس برای هیچ کاری تضمین قطعی نداده است. ایشان درباره مطالب دیگر هم هیچ گاه امید کاذب نداده است؛ مثلا درباره عدالت فرمودند که ما به آن چیزی که می خواستیم نرسیدیم.

وی از کاهش هزینه های تصمیم و افزایش مقبولیت به عنوان پنجمین رویکرد نام برد و گفت: این رویکرد نیز در مواضع این بیانیه، بسیار پررنگ است. ایشان در تمام این بیانیه چنان متوازن، دقیق، عالمانه و حکیمانه سخن گفته اند که دقیقا همان چیزی را گفته باشند که باید گفته باشند؛ نه چیزی فراتر و نه چیزی کم تر.

وی در ادامه با اشاره به ویژگی های حکمی بیانیه گام دوم گفت: اولین ویژگی¬های جدی این بیانیه این است که کاملاً مبنایی است، افزود: وقتی گفتیم حکیمانه، یعنی مبتنی بر مبنا است. مبناگروی یک نگاه بسیار جدی¬ای به انقلاب است. بر اساس مبانی و متکی به مبانی هستی¬شناختی، انسان¬شناختی و خدا¬شناسی حرف زدن به معنای برخورداری از حکمت است.

مهاجرنیا گفت: ویژگی بعدی نقد¬پذیری است. این نکته، خیلی مهم است. وقتی شروع می¬کنیم راجع به یک چیزی مطلبی بنویسیم، آن‌قدر زیبایی¬ها و خوبی¬های آن را به رخ می¬کشیم که اصلاً جای نقادی نمی¬گذاریم. حکمت یعنی همه چیز را با هم دیدن؛ خوبی و بدی آن را با هم دیدن؛ نقص و کمال آن را با هم دیدن. این حکمت می¬شود. و الا شما همش دست بگذارید روی جنبه¬های مثبت و منفی¬ها را نبینی یا بالعکس منفی¬ها را فقط بگویی ،این کار حکیمانه نیست. حکمت یعنی در حقیقت نقد¬پذیری و جای نقادی گذاشتن است.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که اولویت‌سنجی ویژگی سوم حکمت است که در بیانیه آمده، ادامه داد: یک فعال معقول و خردمند و کنش¬گر خردمند دنیای واقعی اطراف خود را مجموعه¬ای در هم تنیده از محدودیت¬ها، امکان¬ها، فرصت¬ها و تهدیدها می¬بیند؛ اما باید بتواند بر اساس مبانی و شاخص¬های خود برای باز کردن کلاف¬های سردرگم و پیدا کردن راه برون¬رفت از معضلات و رسیدن به پیشرفت دست به انتخاب میان اولویت¬ها بزند. نمونۀ برجسته¬ی این امر در پیام گام دوم، تمرکز رهبر انقلاب بر جوانان است؛ چراکه هرگونه تداوم یا تغییر شایسته با محوریت جوانان بهتر به نتیجه می¬رسد و هر گونه آسیب در مورد آنان تبعات و مخاطرات بیشتری دارد. بنابراین، اولویت دادن به نسل جوان یک کار حکیمانه است.

دکتر مهاجرنیا افزود: چهارمین ویژگی در کار بیانیه حکیمانه، ظرفیت¬شناسی است که بالأخره بعد از 40 سال و در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی با غرب، راهبرد مقابله بر اساس شناخت درست از ظرفیت هاست . همین راهبرد موفق امروز امریکا و نوکرانش را در منطقه زمین¬گیر کرده است. چرا عربستانی که آمریکا را تشویق به جنگ با ایران می کرد و حاضر بود هزینه جنگ را پرداخت کند، امروز پشت سر هم پیام می¬فرستد بیایید مذاکره کنیم. ماجرای بمباران تأسیسات آرامکو و خبر اسارت بیش از دو هزار نفر عربستانی توسط یمینی های تحت محاصره، اینها مبتنی بر یک محاسبه دقیق و حکیمانه و استفاده درست از ظرفیت¬های سیاسی ، اقتصادی و نظامی، در شرایط بحرانی است.

وی گفت: ویژگی بعدی اصل حکمت در بیانیه گام دوم تفکیک¬اندیشی است. تفکیک میان زشت و زیبا، میان کارآمدی خوب و ناکارآمدی ، تفکیک میان دوست و دشمن، اینها ویژگی حکمت و از نشانه¬های پختگی و بلوغ عقلانی انقلاب اسلامی است؛ تفکیک بین آمریکا و اروپا در شرایط موجود یعنی رویکرد منطبق با حسابگری و موقعیت شناسی و بصیرت و هوشمندی متناسب با زمان است. که فرمودند: با آمریکا اصلاً مذاکره نمی¬کنیم؛ ولی در مورد اروپا حرف¬هایی دارم. با اروپا می¬توانیم مذاکره کنیم؛ اما این اروپایی¬ها با اینکه با آنها مذاکره می¬کنیم؛ اما این مشکلات را دارند؛ این موانع را دارند؛ قابل اعتماد نیستند ؛ دائماً، عقربه¬ی آن‌ها سمت منافع آمریکا است و خودشان را نا¬توان نشان می¬دهند. این تفکیک در سیاست خارجی و دشمن شناسی، رویکردی حکیمانه است که شما همۀ دشمنانت را یک دست نبینی.

مهاجرنیا در پایان افزود: ویژگی ششم حکمت، تعدیل¬گرایی است. تعدیل¬گرایی، یعنی ما سطح انتظارات¬مان را تعدیل کنیم. یک مقدار خودمان را با واقعیت¬ها منطبق کنیم. بر اساس مبانی، امکانات، محدودیت¬ها و همه-ی شرایط موجود گام به گام، دقیقاً منطبق با واقعیت¬ها حرکت کنیم. از کجا حرکت کردیم، به کجا داریم می-رویم و دقیقاً در این مسیر چه باید کرد. بر اساس همان رویکردها و امکانات و ظرفیت¬های خودمان، خودمان را تعدیل کنیم.