نمادشناسی تمدنی اربعین

به گزارش خبرگزاری رسا، عباس خسروانی نوشت: بسیاری بر این اعتقادند که راهپیمائی عظیم اربعین حسینی به نمادی برای تمدن نوین اسلامی تبدیل شده است. برخی هم این فرضیه را نمی پذیرند و آن را مورد نقد و البته همراه با تمسخر قرار می دهند.اینکه ادعا می‌شود اربعین نمادی از نمادهای تمدن نوین اسلامی است قابل اثبات است و می توان با ارائه ادله، شواهد و قرائن این ادعا را اثبات کرد.

به هر حال هر تمدنی برای شناخته شدن و متمایز شدن از غیر خود نیازمند نمادهائی است که بتواند این کار ویژه را به نحو احسن و در بهترین حالت اجرائی کند.تمدنی که قابلیت شناسائی نداشته باشد و امکان شناسانده شدن ندارد اساسا امکان تمدنی شدن هم ندارد و تصور متمدن بودن، یک وهم و خیال است.هر تمدنی باید برای دیگران قابل شناسائی و شناخته شدن باشد و برای این امر نیازمند نمودها و نمادهای خاص خود است که در خصوص تمدن نوین اسلامی یکی از این نمادها، اربعین است.

به نظر می رسد اربعین با ویژگی هائی که دارد ظرفیت و توان معرفی تمدن نوین اسلامی را دارد و ما باید از این ظرفیت عظیم تمدنی نهایت بهره مندی را ببریم.تمدن نوین اسلامی برای آنکه بتواند خود را به جهان معرفی کند و حتی خود را در معرض نقد و ارزیابی ها قرار دهد باید از نمادهای خود استفاده کند و یکی از این نمادها ،اربعین حسینی است.

لذا اربعین و قرائت زیارت‌نامه اربعین تنها یک مراسم دینی نیست، بلکه رسانه‌ای است که گفتمان شیعه را بازتولید می‌کند. نصراوی معتقد است معنای خوانده شدن زیارت‌نامه اربعین به عنوان یکی از نشانه‌های شیعیان در حدیث امام حسن‌عسکری(ع) همین هویت‌یابی شیعه در این زیارت‌نامه است.اینکه نمادها ظرفیت و توانمندی معرفی کردن تمدن نوین اسلامی را دارند یا ندارند مستلزم بررسی و تحلیل این سؤال است که اربعین واجد شاخص های نماد بودن هست یا نیست؟آیا می توان عنوان نماد را به این مراسم و مناسک بزرگ شیعی اسلامی به کار برد؟یکی از مهمترین ویژگی های نمادها این است که نمادها حاوی معنا هستند.

نمادها انتقال دهنده معانی هستند.به عبارتی نمادها معنادار اند.آیا اربعین حسینی حاوی معنا هست یا نیست؟به نظر می رسد که راهپیمائی عظیم اربعین حسینی حاوی معانی بلند و عمیق عرفانی، اخلاقی،فرهنگی و اجتماعی است و می توان این معانی را از دل آن استخراج کرد.رهبر انقلاب اسلامی در دیداری که با موکب داران عراقی داشتند،با تأکید بر اینکه منطق و پیام امام حسین(ع) نجات‌بخش دنیا از حاکمیت جبهه کفر و استکبار خواهد بود، می فرمایند:«منطق امام حسین(ع)، منطق دفاع از حق و ایستادگی در مقابل ظلم و طغیان و گمراهی و استکبار است و جوانان دنیا و ملتهای بی غرض، امروز تشنه و نیازمند این منطق هستند و حرکت عظیم راهپیمایی اربعین می تواند معرفت و منطق حسینی را به دنیا معرفی کند».

معظم له اربعین را آیت عظمای پیروزی نهایی جبهه حرکت حسینی می دانند می فرمایند:«در شرایطی که دشمنان اسلام از همه ابزارها و وسایل و از تمام امکانات مالی و مادی خود برای مقابله با امت اسلامی استفاده می کنند، خداوند متعال راهپیمایی اربعین را ناگهان اینگونه عظمت و جلوه می دهد و در واقع آن را به عنوان یک آیت عظما و نشانه ای بزرگ از پیروزی نهایی جبهه حرکت حسینی بر جبهه کفر و استکبار به نمایش می‌گذارد.»

اربعین یک حرکت تهی از محتوا نیست.آنچه که این جمعیت میلیونی را به سوی یک نقظه خاص می کشاند و بر آنها رنج سفر و خطر راه را آسان می کند فاقد معنا نیست.این معانی نهفته در اربعین و زیارت ابا عبدالله الحسین(ع) است که آنها را به سوی خود می خواند و این جمعیت برای درک این معناست که رنج سفر را به تن می خرند و در این اجتماع بزرگ بشری حضور می یابند.اربعین حاوی معنای حرکت به سوی انسان کامل است،به معنای پیوستن به انسانیت و ظهور شعور است.

به معنای احیاء ارزش های والای انسانی است،به معنای حراست از غیرت و شجاعت و حریت است.اربعین به معنای مبارزه با نفس و اهریمن درون است.به معنای پیوستن به ولایت است.اربعین به معنای چنگ زدن به حبل الله است.از سوی دیگر نمادها ظهور و بروز عینی دارند.اگر چه حاوی معنا هستند اما نمود بیرونی هم دارند و قابل مشاهده اند.به عبارتی نمادها بعد عینی دارند.کنگره عظیم اربعین حسینی و حضور چندین میلیون انسان های عاشق و آزاده،صحنه های شگرفی را خلق کرده است که جهان را به حیرت واداشته و نام و نشان اربعین را در افکار عمومی جهان به واژه ای شناخته شده تبدیل کرده است.خاصیت نمادها همین است که با ظهور و بروز خود توجهات را به خود جلب می کنند.اربعین بدون راهپیمائی میلیونی و عظیم انسانهائی از ملتها و نژادها و زبانها و مذاهب مختلف،خاصیت نمادین بودن نخواهد داشت.

اگر چه می توان دلایل دیگری هم برای اثبات نماد بودن اربعین برای تمدن نوین اسلامی نام برد اما به نظر می رسد همین دلایل کفایت کند.آنچه مهمتر است بهره گیری از این نمادها در مسیر ساخت و برپائی تمدن نوین اسلامی است.برای تحقق این مهم اربعین باید به عنوان زبان نمادین گفت‌وگوی ما با سایر تمدن ها و با جهان باشد.دنیا باید بداند در تمدن اسلامی ظلم جایگاهی ندارد و عدالت سرلوحه عمل تمدنی ماست.در تمدن نوین اسلامی ارزش های والای انسانی حاکمیت دارند نه ارزش های مادی که امروز بال حاکمیت آنها در تمدن غرب ،انسانها را به مصائب بزرک دچار کرده اند و انسانیت را به مسلخ برده اند.در تمدن نوین اسلامی آزادگی یک اصل است حتی اگر مردمان، مسلمان یا شیعه نباشند.

در این تمدن، مظلوم مورد حمایت است حتی اگر مسلمان و شیعه نباشد.ظلم در امان نیست.حتی اگر کسی به ظاهر مسلما ن‌باشد.اربعین الگو و نماد مناسبی برای استخراج شاخص های تمدن نوین اسلامی است. به فرموده رهبر معظم انقلاب،راهپیمایی اربعین می تواند زمینه ساز تحقق هدف نهایی امت اسلامی یعنی «تشکیل تمدن عظیم و نوین اسلامی» باشد.امروز اربعین به نماد معرفت حسینی که همان معرفت آزادگی و انسانیت است تبدیل شده و آمده است تا انسان گرفتار شده در ظلم و فساد و پَستی را نجات دهد.این فرصت بزرگ تمدن سازی را باید مغتنم شمرد./1360/د101/ب1