پاسخ های علامه طباطبایی به شبهه عدم فهم قرآن کریم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، همایش بزرگ «نقش علم اصول در تفسیر قرآن کریم» از ویژه برنامه های سی و هشتمین سالگرد ارتحال علامه طباطبایی(ره) شامگاه چهارشنبه در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) برگزار شد.

حجت الاسلام عباس کوثری عضو هیأت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این همایش با اشاره به بحث «حجیت ظواهر قرآن از منظر علامه طباطبایی(ره)» عنوان کرد: مسأله حجیت ظواهر از مسائل مهمی است که یک فقیه با آن بسیار کار دارد و همین طور هرکسی که می‌ خواهد در قرآن ورود کند باید این مسأله را بداند.

وی با اشاره به این که مسأله حجیت ظواهر با تقریری که مرحوم نائینی در فوائد الاصول دارد بر دو مقدمه استوار است، ابراز داشت: اولین موضوع از نظر علامه طباطبایی(ره) این است که آیا اساسا امکان فهم قرآن هست یا خیر؟ و اگر هست دلیل آن چیست؟ چون برخی می‌ گویند افراد بشر نمی توانند به مفاهیم قرآن دست پیدا کنند.

این استاد حوزه در ادامه یادآور شد: علامه طباطبایی(ره) می‌ فرماید ما دلائل مختلفی داریم که فهم قرآن ممکن است، اول این که قرآن عموم افراد بشر را به تفکر و تعقل دعوت کرده و حتی مشرکان و اهل کتاب را مخاطب قرار داده است بنابراین مشخص می‌ شود که قرآن قابل فهم است.

وی با اشاره به مسأله عدم اختلاف در قرآن اضافه کرد: این آیات نیز در مقام بیان تحدی و بیان اعجاز قرآن است چون اعجاز قرآن از منظر علامه طباطبایی(ره) منحصر به فصاحت و بلاغت و علم به غیب نیست، بنابراین درک عدم اختلاف و اشکال در قرآن نیز مقدمه ای نیاز دارد و آن هم ضرورت فهم قرآن است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: دلیل دوم علامه این است که اخبار متواتره ای از پیامبر و اهل بیت(ع) رسیده که امت را به اخذ قرآن توصیه فرموده اند که این توصیه ها وقتی معنا دارد که تمامی مضامین احادیث نبوی را بتوان از قرآن کریم استفاده کرد و الا دور لازم می‌ آید.

حجت الاسلام کوثری عنوان کرد: در بسیاری از روایات تفسیری استشهاد یک معنا توسط معنای دیگر لازم شمرده شده است و این وقتی است که ذهن وی بتواند آیه ای را درک کند و همچنین روایاتی دلالت صریح بر امکان فهم قرآن دلالت دارد.

وی با اشاره به شبهه متشابهات قرآن برای توجیه عدم فهم آیات قرآن از سوی انسان ها گفت: یکی از شبهات در قرآن وجود متشابهات در قرآن است چون در سوره آل عمران به وجود آیات متشابه تصریح می‌ کند، برخی می گویند پس نمی شود به ظواهر آیات قرآن تمسک کرد چون در ظواهر احتمال خلاف ظاهر است و با وجود احتمال خلاف ظاهر متشابه می‌ شود و ما مأموریم که به متشابه عمل نکنیم.

این پژوهشگر قرآنی در ادامه یادآور شد: علامه طباطبایی(ره) می فرمایند متشابه به معنای آیات مجمل نیست و بررسی مهمی در این جهت دارند از جمله این که همه آیات متشابه به قرینه آیات محکم دارای حجیت هستند و از این رو می‌ توان به ظواهر کتاب تمسک کرد.

وی اضافه کرد: ایشان بر این عقیده اند که آیات قرآنی یا بدون واسطه محکم هستند که محکمات باشند یا با واسطه محکم هستند که همان متشابهات است؛ علامه همچنین در مواضعی در بحث تفسیر قرآن به قرآن بر لزوم استفاده از روایات نیز استدلال های محکمی دارند از جمله این که ذوق تفسیری بدون فهم روایات ممکن نیست./1330/ج