فقیه والا مقام

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری رسا، آیت‌الله‌ سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی در سال‌ ۱۳۲۷ هجری شمسی در شهر نجف‌ و در خانواده‌ مذهبی و از سادات‌ منسوب‌ به‌ امام‌ حسین‌(ع‌) چشم‌ به‌ جهان‌ گشود.

پدرش‌ مرحوم‌ آیت‌الله‌ سیدعلی حسینی شاهرودی، از شاگردان برجسته مرحوم آیت‌الله خویی (ره) بود که بحث‌های اصول و فقه استاد خود را به رشته تحریر درآورد.

دوران تحصیل

آیت‌‌الله‌ سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی تحصیلات‌ ابتدایی را در مدرسه‌ علوی نجف‌ به‌ پایان‌ رسانید و سپس‌ به‌ تحصیلات‌ حوزوی روی آورد. او با توجه‌ به‌ موقعیت‌ علمی خانوادگی و نیز با توجه‌ به‌ هوش‌ و استعداد سرشار و کوشش‌ فراوان‌ خود، در مدتی اندک توانست‌ دروس‌ دوره‌ سطح‌ را به‌ پایان‌ رساند.

پس‌ از آن‌ به‌ حلقه‌ درس‌ آیت‌‌الله‌ شهید سیدمحمد باقر صدر (اعلی‌الله مقامه‌الشریف) پیوست‌ و سال‌ها در خدمت‌ استاد خود، مبانی اجتهاد در اصول‌ و فقه‌ را به‌ خوبی آموخت‌ و در درس‌ دیگر مراجع‌ آن‌ روز نجف‌ ـ از جمله‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌) و آیت‌الله خویی (ره) ـ نیز با جدیت‌ شرکت‌ جست‌ و بهره‌های فراوان‌ برد.

استادان

آیت‌الله‌ سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی در سال‌های تحصیل‌ خود از محضر استادان‌ بسیاری بهره‌ برد. مهم‌ترین‌ و اصلی‌ترین‌ استاد او در درس‌ خارج‌ آیت‌‌الله‌ شهید سیدمحمد باقر صدر بود. آن‌ شهید سعید که‌ از افتخارات‌ شیعه‌ و مرجعیت‌ به‌ شمار می‌آید شاگردان‌ بسیاری را به‌ عالم‌ اسلام‌، تقدیم‌ داشته‌ است‌. شهید صدر که‌ از حافظه‌ و استعدادی سرشار برخوردار بود، توانست‌ با نوآوری‌های فراوان‌ در فقه‌ و اصول‌ و دیگر علوم‌ اسلامی و به‌ روز ساختن‌ مباحث‌ علوم‌ دینی و نیز نگاشتن‌ کتب‌ درسی در زمینه‌های یاد شده‌، گام‌ مهمی برای تعالی اسلام‌ و تشیع‌ بردارد و از این‌ رهگذر، شاگردان‌ او، همچون‌ آیت‌الله‌ سید محمود هاشمی‌شاهرودی، این‌ خدمات‌ و اندیشه‌ها را پی گرفتند.

از دیگر استادان‌ آیت‌‌الله‌ هاشمی‌شاهرودی، حضرت‌ امام‌ خمینی‌(ره) و حضرت‌ آیت‌‌الله‌ خویی‌(ره‌) را می‌توان‌ نام‌ برد.

فعالیت‌های علمی و فرهنگی

آیت‌الله‌ هاشمی‌شاهرودی فعالیت‌های بسیاری را در زمینه‌های علمی و فرهنگی انجام‌ داد. در یکی از دیدارهای اعضای مجلس‌ اعلای عراق‌، امام‌ خمینی‌ (ره‌) با توجه‌ به‌ شناخت‌ خود، از ایشان‌ می‌خواهد که‌ تدریس‌ در حوزه‌ علمیه‌ قم‌ را بر هر کاری ترجیح‌ دهد و به‌ تربیت‌ طلاب‌ مستعد در زمینه‌های علمی و اخلاقی بپردازد.

وی نیز با ورود به‌ ایران‌ ـ در فروردین‌ 1358 ـ به‌ تدریس‌ درس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ مى‌پردازد که طلاب‌ بسیارى از محضر ایشان‌ بهره‌مند شده‌اند. ویژگى درس‌ ایشان‌ دقت‌ فراوان‌، تسلط‌ بر مباحث‌ و نوآورى در زمینه‌های متعدد و مختلف علمی بوده است.

آیت‌‌الله‌ هاشمی‌شاهرودی ریاست‌ دو کنگره مهم‌ «نقش‌ زمان‌ و مکان‌ در اندیشه‌ امام‌ خمینی‌(ره‌)» و نخستین‌ کنگره‌ «دایرة‌المعارف‌ فقه‌ اسلامی» را بر عهده‌ داشت‌ که‌ هر دو کنگره‌ با استقبال‌ بزرگان‌ و فضلاء حوزه‌ و دانشگاه‌ و اندیشمندان‌ خارجی و داخلی مواجه‌ شده بود.

از خدمات‌ دیگر ایشان‌، ریاست‌ مؤسسه‌ دایرة‌المعارف‌ فقه‌ اسلامی با حکم‌ مقام‌ معظم‌ رهبری بود؛ مقام‌ معظم‌ رهبری در حکم‌ خود، خطاب‌ به‌ ایشان‌ آورده بودند: «جناب‌ عالی را که‌ چهره درخشانی در علم‌ و عمل‌ بوده‌ و بحمدالله‌ از مقام‌ والایی در فقه‌ و علوم‌ مرتبط‌ با آن‌ برخوردارید، برای انجام‌ این‌ اقدام‌ بزرگ‌، شایسته‌ دانسته‌ و مسؤولیت‌ ایجاد و اداره مؤسسه‌‌ای برای تهیه‌ این‌ دایرة‌المعارف‌ را به‌ جناب‌ عالی محول‌ می‌کنم.»
همچنین از آیت‌الله‌ هاشمی‌شاهرودی مقالات‌ فراوانی در فصلنامه فقه‌ اهل‌ بیت‌ (علیهم‌السلام) به‌ چاپ‌ رسیده است. همچنین‌ وى در زمینه‌هاى گوناگون‌ کتابهایى منتشر کرده‌ است‌ که‌ برخى از آنها به‌ این شرح‌ است‌: «بحوث‌ فی‌ علم‌ الاصول؛ تقریرات‌ درس‌های‌ اصول‌ شهید صدر در ۷ جلد»، «الخمس، ۲ جلد»، «مقالات‌ فقهیه‌»، «قاعده‌ فراغ‌ و تجاوز»، «حکومت‌ اسلامی»، «جهان‌ بینی‌ اسلامی»، «تفسیر موضوعی‌ بخشی‌ از نهج‌البلاغه»، «تفسیر آیه‌ مودت‌ ذی‌ القربی»، «بحوث‌ فی‌ الفقه‌»، «محاضرات‌ فی‌ الثورة الحسینیه»، «الصوم، تربیة‌ و هدایة»، «الاجارة، ۲ جلد»، «قراءات‌ فقهیة‌ معاصرة، ۲ جلد»، «بحوث فی الفقه الزراعی» و...

فعالیت‌های سیاسی

آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی در سال‌های تحصیل‌ و تدریس‌، فعالیت‌های سیاسی بسیاری را پدید آورد. در پی یورش‌ مزدوران‌ رژیم‌ صدام‌ به‌ علما و اندیشمندان‌ در سال‌ ۱۹۷۴ میلادی، آیت‌الله‌ هاشمی‌شاهرودی به‌ زندان‌ افتاد و شکنجه‌های فراوان‌ بدنی و روحی را به‌ جان‌ خرید. او در پی تظاهرات‌ مردم‌ عراق‌ پس‌ از پیروزی انقلاب‌ اسلامی ایران‌ به‌ رهبری امام‌(ره‌)، به ویژه‌ در نجف‌ و در گرامیداشت‌ این‌ پیروزی، تحت‌ پیگرد رژیم‌ بعث‌ قرار گرفت‌ و به‌ سفارش‌ شهید صدر(ره‌) به‌ وطن‌ خود بازگشت‌ تا وکالت‌ عام‌ شهید صدر و نمایندگی او را نزد امام‌ خمینی(ره‌) بر عهده‌ گیرد.

آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی با ورود به‌ ایران‌ به‌ خدمت‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) مشرف‌ شد و با موافقت‌ ایشان‌، رابط‌ امام‌(ره‌) و شهید صدر(ره) شد و پیام‌های علمی نجف‌ را به‌ سمع‌ امام‌(ره‌) می‌رساند. وی با دستور آیت‌الله‌ خامنه‌ای که‌ در آن‌ زمان‌ با حکم‌ امام‌(ره‌) مسؤولیت‌ نهضت‌های اسلامی را بر عهده‌ داشت‌، تشکیلات جامعه روحانیت‌ مبارز و مجلس‌ اعلای عراق‌ را به‌ راه‌ انداخت‌ و آن‌ را مدیریت‌ و سازماندهی کرد.

او که‌ به‌ دستور امام‌(ره‌) تدریس‌ و بررسی مسائل‌ فقهی، بویژه‌ احیای فقه‌ حکومتی استوار بر ادله استنباط‌ جواهری را بر عهده‌ داشت‌، در طول‌ سالیان‌ انقلاب‌ از هیچ‌ کوششی در جهت‌ اعتلای انقلاب‌ اسلامی ایران، دریغ‌ نورزید.

آیت‌‌الله‌ هاشمی‌شاهرودی در 11 اسفند 1373 به جای آیت‌الله محمدی‌گیلانی که از شورای نگهبان استعفاء کرده بود، از سوی مقام معظم رهبری به عضویت این شورا منصوب شد؛ تا اینکه در تاریخ 23 مرداد 1378 مقام‌ معظم‌ رهبری وی را به‌ ریاست‌ قوه‌ قضائیه‌ منصوب‌ کردند.

آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی در طول‌ مسؤولیت‌ خود در قوه‌ قضائیه‌، خدمات‌ بسیاری انجام‌ داد که‌ توسعه قضایی، تسریع‌ در رسیدگی به‌ پرونده‌ها و ایجاد ارتباط‌ مردمی از جمله‌ آنهاست‌. پس از اتمام مسئولیت آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی در قوه قضائیه، مقام معظم رهبری مجدداً او را با حکم مورخ 26 مرداد 1388 به عضویت شورای نگهبان منصوب کردند که ایشان تا پایان عمر با برکت خود عضو این شورا بود.

آیت‌‌الله‌ هاشمی‌شاهرودی همچنین در سال 1388 و پس از  پایان مسئولیتش در قوه قضائیه، مجدداً درس‌های فقه و اصول خود را در شهر مقدس قم شروع می‌کند و در کنار فعالیت‌های مؤثر سیاسی و استمرار خدمات شایان خود به نظام مقدس اسلامی، مسئولیت خطیر مرجعیت دینی را نیز بر عهده می‌گیرد.

مهم‌ترین مناصب سیاسی و اجتماعی آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی به این شرح است: «عضو مجمع جهانی اهل بیت(علیهمالسلام)»، «عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی»، «رئیس و مؤسس مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(علیهمالسلام)»، «عضو و نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری»، «رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام»، «عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم»، «عضو فقهای شورای نگهبان»، «رئیس قوه قضائیه»، «رئیس هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه».

سرانجام آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی پس از تحمل یک دوره بیماری، ساعت 22 دوشنبه سوم دی 1397 در سن 70 سالگی دعوت حق را لبیک گفت.