روش‌های رسیدن به «جهش تولید» بر اساس ادعیه امام سجاد(ع)

به گزارش خبرگزاري رسا، با توجه به نیاز و دغدغه‌های مختلف کشور و همچنین فشار و تحریم‌های بی‌رحمانه بین المللی، مقام معظم رهبری چند سالی است که شعارهای اقتصادی را رمز عبور از چالش‌های فقر، بیکاری و رکود معرفی کرده‌اند؛ انتخاب هوشمندانه‌ای که اگر هر یک از آحاد جامعه در هر مسند و موقعیتی به آن توجه و اهتمام جدی داشته باشند، بسیاری از مشکلات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی برطرف خواهد شد.

چرا که هرگونه ضعف و سستی در مباحث اقتصادی می‌تواند تبعات بسیار خطرناک و جبران ناپذیری را برای جامعه اسلامی به دنبال داشته باشد. در این بین مسئولیت دولتمردان و متولیان اجرایی صد چندان است. به همین منظور سعی داریم با تکیه بر رهنمودهای امام سجاد (ع) فاکتور و تکنیک‌های اخلاقی حاکمان در رونق و جهش تولید را مورد بررسی و واکاوی قرار دهیم.

امام سجاد (ع) و تکنیک‌های اخلاقی کارگزاران

به طور قطع و یقین، اگر حاکمان و دولتمردان ایران اسلامی خواهان تأثیرگذاری شعار سال «جهش تولید» در جامعه اسلامی هستند، باید فاکتورهای اخلاقی را در بدنه اجرایی و قانون‌گذاری مورد توجه و رعایت قرار دهند و توجه داشته باشند که هر گونه سستی و اهمال کاری در فاکتورهایی که ارائه می‌شود، می‌تواند شعار اقتصادی سال را با ضعف و چالش مواجه کند.

۱ـ فاکتور قاطعیت و عزم جدی

اولین فاکتور اخلاقی برای دستیابی به موفقیت و اهداف کوتاه و بلندمدت اقتصادی، تقویت عزم و اراده و داشتن قاطعیت به معنای واقعی است. برخی افراد در مواجهه با شعارهای اقتصادی، انگیزه و عزم جدی از خود نشان نمی‌دهند. این موضوع یا نشأت گرفته از ناباوری و نداشتن ایمان به شعارهای اقتصادی است یا ریشه در سستی و عدم عزم جدی و قاطعیت برخی از متصدیان قانون‌گذاری و یا متصدیان امور اجرایی دارد.

به هر حال نمی‌توان انکار کرد که اولین و مهم‌ترین پله برای دستیابی به موفقیت در تمام عرصه‌های حکومت‌داری به خصوص مسائل اقتصادی و رونق تولید، داشتن عزم جدی و قاطعیت است. امام سجاد (ع) در یکی از نیایش‌های بسیار ارزشمند خود از آفت‌های خطرناکی همچون سستی و تنبلی، این چنین به خدای متعال پناه می‌برند: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ»؛(۱) بار خدایا، من از غم و اندوه و ناتوانی و تنبلی به تو پناه می‌برم.

اگر هر یک از آحاد مردم به خصوص کارگزاران دولتی در مقابله با قاچاق و واردات کالا به کشور سستی و تنبلی به خرج دهند، قاعدتاً ثمره‌ این موضوع فلج شدن کارگاه‌های تولید کشور خواهد بود.

۲ـ دلسوزی، مهربانی و سعه صدر

یکی دیگر از فاکتورهای مهم برای احیای اقتصاد اسلامی و کمک به رونق و جهش تولید در بازار اسلامی، تقویت دلسوزی، مهربانی و سعه صدر است. در تبیین این فاکتور باید دانست هر یک از ارگان‌ها و یا نهادهای مرتبط و تأثیرگذار در رونق تولید، اعم از کارگزاران دولتی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، بانک‌ها و مؤسسات پولی و مالی، می‌بایست از فلج شدن کارگاه‌های تولید، احساس ناراحتی و غم داشته باشند.

وقتی هزاران کارگر بر اثر افت تولید متضرر شده و خانواده‌های آن‌ها درگیر مباحث مختلف فرهنگی می‌شوند، باید برای آن‌ها نگران‌کننده باشد و نه تنها از این موضوع ناخرسند باشند، بلکه با مهربانی، شفقت و سعه صدر از امکاناتی که در اختیار دارند، به فریاد کارگاه‌های تعطیل و نیمه تعطیل بشتابند. چه بسیار کارخانه‌هایی که با حل مشکل نقدینگی و یا بخشش جرایم بانکی به راحتی می‌توانند به چرخه تولید بازگردند. این موضوع تنها با دلسوزی مسؤولان ذیربط و مدیران و حاکمان قابل حل و فصل است.

در واقع در مباحث مختلف کشور داری اعم از اقتصادی و ... مدیر و کارگزار شایسته علاوه برداشتن قاطعیت نیازمند به داشتن شاخص رحمت، رأفت و مهربانی است و در این خصوص تنها کسی می‌تواند در عین قاطعیت، نرمش از خود نشان دهد که از شرح صدر و ظرفیت فکری و مدیریتی برخوردار باشد. (۲)

امام سجاد (ع) در یکی از نیایش‌های اخلاقی و درس‌آموز خود خصوصیت مهربانی و شفقت ولی و امام را این چنین معرفی می‌فرماید: «وَ أَلِنْ جَانِبَهُ لِأَوْلِیَائِکَ، وَ ابْسُطْ یَدَهُ عَلَى أَعْدَائِکَ، وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ، وَ رَحْمَتَهُ وَ تَعَطُّفَهُ وَ تَحَنُّنَهُ»؛ (۳) اى خداوند، ولىّ و امام خود را براى دوستانت قلبى مهربان و نرم عطا کن و دست قدرت او بر دشمنانت گشوده گردان و رأفت و رحمت و عطوفت و محبتش را نصیب ما گردان و ما را از نوشندگان و فرمانبرداران امر او قرار ده.

۳ـ فقرستیزی و تقویت عدالت اقتصادی

یکی از مهم‌ترین ارکان و آرمان‌های انقلاب اسلامی و تمدن نوین اسلامی فراگیر کردن عدالت با تمام انواع آن است، اعم از عدالت اقتصادی، فرهنگی، علمی، بهداشتی، امنیتی و قضایی، در واقع تلاش و کوشش کارگزاران دولتی و مدیران مسئول باید در جهت دست‌یابی به این مهم و ریشه‌کن کردن فقر، تبعیض و بی‌عدالتی باشد، هرگونه رانت و ویژه‌خواری در تضاد جدی با این آرمان مقدس و اخلاقی است.

هرگونه توسعه و رونق اقتصادی باید در چارچوب عدالت باشد، چرا که فراموش کردن عدالت حتی اگر همراه با رونق تولید باشد، می‌تواند منجر به ایجاد فاصله طبقاتی در جامعه شود، متولیان امر باید سعی کنند ثروت و منابع مختلف اقتصادی به طور اصولی و در چارچوب اخلاق‌مدارانه در کشور توزیع شود و این امر تنها با رعایت فاکتورهای عدالت محورانه امکان‌پذیر است.

فرازهای تربیتی و اخلاقی صحیفه سجادیه به خوبی ما را به ضرورت و اهمیت این فاکتور اخلاقی رهنمون کرده است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِی بِحِلْیَةِ الصَّالِحِینَ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ» (۴) بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست، اى خداوند، مرا سیماى صالحان ده و جامه پرهیزکاران: در گستردن عدل.

۴ـ مقهور نشدن به وعده و وعیدهای دشمن

یکی از موضوعات بسیار مهمی که در سال‌های اخیر ضربات بسیار مهلک و ویرانگری بر پیکره‌ بازار و اقتصاد جامعه اسلامی زد، معطل ماندن کشور به وعده‌ها و تهدیدهای تو خالی و پوچ غربی و آمریکایی بود. وعده‌های بی‌اساس و توهمی که نه تنها هیچ ثمره‌ای برای بازار و جامعه اسلامی نداشت، بلکه بسیاری از ظرفیت‌های اقتصادی و نخبه کشور را به نوعی حیران خود کرده بود.

در فرهنگ صحیفه سجادیه شاهد هستیم امام سجاد (ع) در برابر مکر و نقشه‌هایی که معاندان و دشمنان می‌کشند این چنین به خدای متعال پناه می‌برد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ لِی یَداً عَلَى مَنْ ظَلَمَنِی، وَ لِسَاناً عَلَى مَنْ خَاصَمَنِی، وَ ظَفَراً بِمَنْ عَانَدَنِی، وَ هَبْ لِی مَکْراً عَلَى مَنْ کَایَدَنِی، وَ قُدْرَةً عَلَى مَنِ اضْطَهَدَنِی، وَ تَکْذِیباً لِمَنْ قَصَبَنِی، وَ سَلَامَةً مِمَّنْ تَوَعَّدَنِی، وَ وَفِّقْنِی»؛ (۵) بار خدایا! بر محمّد و آل او درود فرست و براى من بر کسی که به من ستم کند دستى (توانایی جلوگیرى از ستم) و بر آنکه زد و خورد و گفت و شنود نماید زبانى (حجت و برهانى) و بر آنکه دشمنى کند فیروزى قرار ده و به من بر آن که درباره‌‏ام حیله کند (در برابر آن) مکر و فریبى و بر آن که بر من مسلّط شود توانایى و بر آن که مرا دشنام دهد، تکذیبى (گفتن به اینکه دروغ گفتى) و از آن که مرا می‌ترساند سلامتى ببخش.

پی‌نوشت‌ها
 ۱ـ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج‏ ۱، ص ۲۰۵.
۲ـ حمیدرضا حق شناس، اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، ص ۹۳.
۳ـ الصحیفة السجادیة، ص ۲۲۰.
۴ـ الصحیفة السجادیة، ص ۹۶.
۵ـ همان، ص۹۴.

/1360/