چه کسی پیشنهاد هجرت امام راحل از عراق به پاریس را مطرح کرد؟

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، به دنبال  محدودیت هایی که از اول مهر ماه برای امام و یاران ایشان از طرف رژیم بعثی عراق فراهم آمده بود، روز دوازدهم مهر امام خمینی(ره) نجف را به ابتدا به مقصد کویت و سپس در 13 مهر به پاریس ترک کرد.

ابراهیم یزدی و نهضت آزادی همواره ادعا می‌کنند سفر ایشان به پاریس ابتکار آنها بوده است.

امام خمینی 13 آبان سال 43 و پس از سخنرانی معروف خود علیه لایحه کاپیتولاسیون، به شهر بورسای ترکیه تبعید شدند. پس از حدود 11 ماه اقامت در این کشور، 12 مهرماه سال 44 و پس از عدم تمایل دولت ترکیه به ادامه حضور امام، رژیم پهلوی در  مذاکره‌ای سری با دولت عراق در قبال این تعهد که دولت ایران دخالتی در سرنوشت، آزادی و مدت اقامت ایشان در عراق نداشته باشد، با تبعید به عراق موافقت کرد.

هجرت امام از عراق به سوی کویت به سبب فشارهای رژیم عراق

به دنبال فشارهای که از اول مهر ماه برای امام و یاران ایشان از طرف رژیم بعثی عراق آمده بود، روز دوازدهم مهر امام خمینی(ره) نجف را به مقصد مرز کویت ترک گفت، اما دولت کویت با اشاره رژیم ایران از ورود امام به این کشور ممانعت کرد.

حضرت امام خود در این باره می فرماید:

«حرکت کردیم طرف کویت و به سرحد کویت که رسیدیم بعد از یک چند دقیقه‌ای که مثل اینکه حالا روابط با ایران بود، چه بود نمی‌دانم -گمانم این است که رابطه با ایران بود- آمد آن مأمور و گفت که نه، شما نمی‌توانید بروید کویت. من گفتم که به او بگوئید که خوب، ما می‌رویم از اینجا به فرودگاه، از آنجا می‌رویم. گفت خیر شما از همین جا که آمدید از همین جا باید برگردید. از همانجا ما بر گشتیم به عراق.»(صحیفه امام، ج10، ص 196)

ورود امام خمینی(ره) به عراق فصل تازه‌ای از ساماندهی مبارزات را رقم زد چراکه جو مذهبی نجف و هماهنگی مراجعی همچون حضرت آیت‌الله خوی با ایشان موجب شد تا نجف به کانونی علیه شاه تبدیل شده و مبارزان بسیاری برای کسب تکلیف و هماهنگی در پیشبرد نهضت به عراق مسافرت کنند.

با گسترش فعالیت‌های امام در نجف، رژیم پهلوی در مذاکره با رژیم بعث عراق تصمیم به محدود کردن فعالیت‌های ایشان می‌کنند.

دوم مهر 1357 خانه امام در نجف توسط نیروهای امنیتی عراق محاصره شد و رفت‌و‌آمدهای ایشان تحت کنترل قرار گرفت و  رژیم بعث ایشان را از فعالیت‏های سیاسی و مذهبی بر ضد شاه منع کرد.

این شرایط موجب شد تا امام 12 مهرماه سال 57، تصمیم به هجرت به کویت بگیرند اما دولت کویت با فشار سیاسی  رژیـم پهلوی از ورود ایشان بـه ایـن کـشور جلوگیری کرد.

یکی دیگر از گزینه‌های امام، سفر به «سوریه» بود که دولت این کشور نیز روابط خوبی با مبارزان انقلابی داشت اما در اوج ناباوری ناگهان مقصد نهایی فرانسه اعلام شد و روز 14 مهرماه وارد پاریس شدند.

 چه کسی پیشنهاد هجرت امام به پاریس را داد؟

درباره اینکه چه کسی پیشنهاد هجرت امام به پاریس را داد، همواره ادعاهایی از سوی برخی اطرافیان ایشان در نوفل لوشاتو مطرح می‌شد. ابراهیم یزدی وزیر خارجه دولت موقت و دبیرکل سابق نهضت آزادی از جمله افرادی است که ادعا می‌کرد رفتن امام به پاریس به پیشنهاد وی بوده است و با همکاری صادق قطب زاده خانه‌ای در نوفل لوشاتو برای امام راحل تهیه می‌کنند.

این ادعا نیز در زمان حیات امام راحل مطرح شده بود؛ از این رو بنیانگذار انقلاب در وصیت‌نامه خود در زمینه رفتن به پاریس چنین آورده است:

از قرار مذکور، بعضی‌ها ادعا کرده‌اند که رفتن من به پاریس به وسیله‌ آنان بوده؛ این دروغ است. من پس از برگرداندنم از کویت، با مشورت احمد پاریس را انتخاب نمودم، زیرا در کشورهای اسلامی احتمال راه ندادن بود؛ آنان تحت نفوذ ‌شاه بودند ولی پاریس این احتمال نبود.

در حالی که این ادعای ابراهیم یزدی در هیچ کدام از پیام‌های امام خمینی(ره) در ایام ورود به پاریس ذکر نشده است. امام راحل به محض ورود به فرانسه در اعلامیه‌ای به تاریخ 15 مهر57 نحوه سفر خود را تشریح کرده و می‌نویسند:

«مقامات عراق به من هشدار دادند که به دلیل روابطی که با رژیم ایران دارند، نمی‌توانند فعالیت‌های مرا تحمل کنند. من به آنها پاسخ دادم که اگر شما مسؤولیت‌هایی نسبت به حکومت ایران داشته باشید، من هم در برابر اسلام و ملت ایران مسؤولم و باید به وظیفه‌ی الهی و معنوی خود عمل کنم.»

امام در نامه‌ای که 11 بهمن‌ماه و یک روز پیش از عزیمت به تهران در تقدیر از زحمات دکتر یزدی نوشتند، به ادعای وی در هجرت به پاریس اشاره‌ای نداشتند.

امام خمینی(ره) در زمان بر سر کار بودن دولت موقت نیز دوبار درباره کیفیت هجرتشان به پاریس مطالبی گفتند که یک‌بار آن در حضور دولت موقت و ابراهیم یزدی بود که در آنجا نیز هیچ اشاره‌ای به نقش احتمالی ابراهیم یزدی در این سفر نمی‌کنند.

ایشان در تاریخ 1358/07/10 در دیدار هیأت دولت درباره نحوه رفتن به کویت فرمودند:

 «حرکت کردیم طرف کویت و به سرحد کویت که رسیدیم، بعد از یک چند دقیقه‌ای... آن مأمور و گفت که نه، شما نمی‌توانید بروید کویت. من گفتم به او بگویید که خوب، ما می‌رویم از اینجا به فرودگاه، از آنجا می‌رویم. گفت خیر، شما از همین جا که آمدید از همین جا باید برگردید. از همان‌جا برگشتیم ما به عراق و شب بصره بودیم، و فردایش به بغداد.

من در بصره بنابراین گذاشتم که نروم به سایر بلاد اسلامی، برای اینکه احتمال همین معنا را در آنجاها می‌دادم. بنا گذاشتیم برویم فرانسه و بعد، در همان‌جا هم ــ حالا بصره بود یا بغداد یادم نیست ــ که یک اعلامیه‌ای باز من نوشتم خطاب به ملت ایران، و وضع رفتنمان، کیفیت رفتنمان را برایشان گفتم. ما هیچ بنا نداشتیم که به پاریس برویم. مسائلی بود که هیچ ارادۀ ما در آن دخالت نداشت. هرچه بود، و تا حالا هرچه هست و از اول هرچه بود با ارادۀ خدا بود.»

حاج احمد خمینی در مطلبی که در روزنامه اطلاعات منتشر شده است، از جلسه خود با امام برای بررسی کشورهای مختلف جهت عزیمت از عراق اشاره می‌کند و می‌گوید پیشنهاد رفتن به پاریس را او به امام راحل داده است.

ابراهیم یزدی در دوران حضور امام در نوفل‌لوشاتو کار ترجمه مصاحبه‌های ایشان به انگلیسی را انجام می‌داد اما نقشی در رفتن امام راحل به پاریس نداشت.

در نتیجه می توان گفت که براساس گفته‌های امام راحل و همچنین یادداشت حاج احمدآقا در روزنامه اطلاعات مشخص می‌شود ادعای ابراهیم یزدی درباره پیشنهاد وی مبنی بر رفتن پاریس از اساس اشتباه است و وی نقشی در این مهاجرت نداشته است./998/