فیسبوک، در خدمت تبهکاران و دیکتاتورها
به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، به گفته یکی از کارمندان اخراجی فیسبوک، این شرکت شواهدی مبنی بر اینکه حسابهای جعلی در بستر این شبکه اجتماعی باعث تضعیف انتخابات و امور سیاسی در سراسر جهان شده، نادیده گرفته و یا در مقابله با آن ضعیف عمل کرده است.
برای فیسبوک، دنیای خارج از غرب، غرب وحشی است
براساس یادداشت «سوفی ژانگ»، متخصص سابق تحلیل داده فیسبوک، سران دولتها و احزاب سیاسی در کشورهای آذربایجان و هندوراس با استفاده از حسابهای جعلی یا معرفی غیرواقعی خود سعی کردهاند تا افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهند. سوفی ژانگ در کشورهایی نظیر هند، اوکراین، اسپانیا، برزیل، بولیوی و اکوادور نیز شواهدی از کمپین‌های هماهنگ در ابعاد مختلف برای تقویت یا ممانعت از نامزدهای سیاسی یا نتایج انتخابات یافته است. فیسبوک همچنان از پذیرش مسئولیت در قبال فعالیت‌های مخرب در بستر شبکه خود شانه خالی می کند. فعالیت‌هایی که میتواند بر سرنوشت سیاسی ملت‌های خارج از ایالات متحده یا اروپای غربی تأثیر بگذارد.
ژانگ در یادداشت خود گفته است «من فکر میکنم خودم را در یک موقعیت حساسی قرار داده‌ام - در بین وفاداری به شرکت و وفاداری به کل جهان گرفتار شده‌ام». از نظر او، فیسبوک برای انتخابات ایالات متحده برنامه دارد و تلاش برای تأثیرگذاری بر انتخابات آینده ایالات متحده «در داخل شرکت انجام خواهد شد». او می‌گوید «اینقدر رفتار توهین‌آمیز [بر بستر فیسبوک] در سراسر جهان وجود داشت که تصمیم در زمینه مواردی که نیاز به بررسی و تحقیق بیشتر دارد، و سپس تشکیل پرونده ها و اولویت‌بندی آنها به ارزیابی شخصی من از آن رفتار واگذار شده بود».
به نظر می‌رسد وجود چنین اختیارات و قدرتی ناشی از عدم تمایل مدیران ارشد در حمایت از فرآیندهای دموکراتیک در کشورهای کوچکتر باشد. ژانگ معتقد است فیسبوک مناطقی از جمله ایالات متحده و اروپای غربی را در اولویت قرار میدهد، و اغلب فقط وقتی که او بارها و بارها موضوع را به صورت علنی به شرکت گوشزد میکرد، فیسبوک اقدام لازم را انجام می داد.
یکی از مدیران واکنش استراتژیک شرکت به ژانگ گفته بود دنیای خارج از غرب عملاً غرب وحشی محسوب میشود. از نظر ژانگ، عدم حمایت سازمانی و سهام ارزشمند شرکت فیسبوک نمی‌تواند دلیلی بر چشم‌پوشی از این مسائل گردد و آنها را نادیده انگارد. او معمولاً هنگام ناآرامی‌های مدنی در مکان‌هایی که برای تحقیق، بررسی و اقدام لازم در اولویت شرکت فیسبوک نبود، احساس مسئولیت میکرد: «من در این زمینه تصمیمات بیشماری گرفته‌ام - از عراق تا اندونزی، از ایتالیا تا السالوادور... جهان خیلی بزرگ است.» از نظر او، فیسبوک تصویری از قدرت، شایستگی و صلاحیت از خود برای دنیای خارج ارائه میدهد که چنین تصاویری میتواند برای فیسبوک سودمند باشد، اما واقعیت این است که بسیاری از اقدامات فیسبوک همراه با شتاب، بی دقتی و کاملاً اتفاقی است.
از هندوراس تا آذربایجان، از اوکراین تا برزیل
ژانگ نوشت که تنها پس از گذشت شش ماه از کار در شرکت فیسبوک متوجه رفتار غیراصولی هماهنگ و جهت‌دار (اصطلاح داخلی فیسبوک برای استفاده از چندین حساب جعلی برای افزایش تعامل یا گسترش محتوا) به نفع رئیس جمهور هندوراس، «خوان اورلاندو هرناندز» شده است.
ژانگ به عنوان متخصص تحلیل داده این عملیات را که شامل هزاران حساب جعلی بوده، به تیم‌های امنیت اطلاعات و سیاستگذاری فیسبوک گزارش داد که در هر دو مورد ماهها طول کشید تا آنها اقدامی انجام دهند: «تیم‌های سیاست محلی تأیید کردند که تیم بازاریابی رئیس جمهور هندوراس صریحاً به سازماندهی فعالیت از طرف وی اعتراف کرده است.. با این وجود و علیرغم اینکه ماهیت چنین فعالیت‌هایی نقض آشکار قانون است، تقریباً یک سال طول کشید تا فعالیت آنها حذف شود». این حذف توسط فیسبوک در جولای ۲۰۱۹ اعلام شد، اما بی‌فایده بود. زیرا خیلی سریع، این عملیات مجدداً حمایت و اجرا شد، واقعیتی که فیسبوک هرگز آن را فاش نکرده است. ژانگ می‌گوید: «آنها ظرف دو هفته پس از حذف ما با تعداد کاربران مشابه نسبت به قبل بازگشتند.»
در آذربایجان، او شبکه بزرگی از حسابهای غیر معتبر را کشف کرد که برای حمله به مخالفان الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان و حزب حاکم وی «آذربایجان جدید» استفاده میشود. به گفته ژانگ، فیسبوک هنوز وجود کمپین نفوذ در کشور آذربایجان را فاش نکرده است: «چندین حساب کاربری رسمی در سطح تقسیمات منطقه‌ای حزب سیاسی حاکم (YAP)، به طور مستقیم بسیاری از این حسابهای جعلی را بدون هیچگونه ابائی و در کمال گستاخی کنترل میکردند. شاید آنها فکر میکردند که زیرک هستند. حقیقت این بود که ما به اندازه کافی برای توقف فعالیت آنها اهمیتی قائل نبودیم».
کیتی پیرس، دانشیار دانشگاه واشنگتن که در زمینه رسانه‌های اجتماعی و فنآوری ارتباطات در آذربایجان تحقیق میکند، می‌گوید حسابهای جعلی فیسبوک سال‌هاست برای تضعیف مخالفان دولت و رسانه‌های مستقل در این کشور استفاده میشود: «یکی از ابزارهای بزرگ رژیم‌های استبدادی، تحقیر مخالفان در اذهان عمومی است تا از آنها به عنوان گزینه جایگزین معتبر و قانونی یاد نشود...»
از نظر پیرس، فیسبوک به اندازه کافی به متوقف کردن حسابهای جعلی اهمیتی نداده و فیسبوک، موضوعات و مباحث مهمتری برای بررسی و رسیدگی دارند. شخصی که حسابهای رسانه‌های اجتماعی را برای سازمانهای خبری در آذربایجان مدیریت میکند، گفته است که صفحات آنها مملو از نظرات غیرواقعی است. از سویی دیگر، فیسبوک با حذف حساب‌ها یا صفحات فعالان حقوق بشری و سایر افراد پس از گزارش ترول‌ها، بعضی اوقات اوضاع را بدتر کرده است: «ما سعی کردیم به فیسبوک بگوییم که این یک فرد واقعی است که فعالیت‌های مهمی انجام میدهد«، اما هفته‌ها طول می‌کشید تا صفحه بازیابی شود.
در موارد دیگر، ژانگ اطلاعات جدیدی را در مورد شبکه حساب جعلی در مقیاس وسیع برای مبالغه و دستکاری اطلاعات مربوط به کووید۱۹ و همچنین یک عملیات نفوذ سیاسی که از حسابهای جعلی برای تأثیرگذاری در انتخابات ۲۰۱۸ ایالات متحده و برزیل استفاده کرده، برملا نمود. برخی از این جزئیات قبلاً توسط فیسبوک فاش نشده بود. این موضوع نشان میدهد هشدارهای منظم حذف حساب کاربری توسط شرکت فیسبوک همچنان انتخابی و ناقص است.
دستکاری و فریب افکار عمومی، از انتخابات تا کرونا
فیسبوک ۶۷۲،۰۰۰ «حساب کاربری جعلی بی‌کیفیت» را پس از گزارش مطبوعات در ماه آوریل مبنی بر اینکه برخی از حساب‌ها با محتوای کرونا در صفحه وزارت بهداشت اسپانیا همکاری میکردند، حذف کرد. حسابهای موجود در آن شبکه با محتوای صفحات ایالات متحده نیز همکاری میکردند. فیسبوک اعلام نکرد که چه تعداد حساب کاربری را حذف کرده است، یا اینکه آن حساب‌ها با محتوای سایر کشورها از جمله ایالات متحده نیز همکاری نمودهاند.
ژانگ همچنین جزئیات جدیدی در مورد ابعاد فعالیت غیرواقعی و جعلی در جریان انتخابات میان دورهای ۲۰۱۸ در ایالات متحده و در مورد سیاستمداران برزیلی در همان سال به اشتراک گذاشت: «ما در انتخابات ۲۰۱۸ مجموعاً ۱۰.۵ میلیون واکنش و هوادار جعلی را از صفحات سیاستمداران برجسته برزیل و ایالات متحده شامل سیاستمداران بزرگ تمامی گرایش‌ها در برزیل و تعدادی از سیاستمداران سطح پایین ایالات متحده، حذف کردیم». مقاله توجیهی سپتامبر ۲۰۱۸ در مورد فعالیت انتخاباتی فیسبوک در ایالات متحده و برزیل نشان داد که فیسبوک علیه شبکه‌ای در برزیل که از حسابهای جعلی برای تفرقه‌افکنی و به اشتراک گذاشتن اطلاعات غیرقانونی استفاده میکرد و همچنین علیه مجموعه‌ای از گروه‌ها، صفحات و حسابهای کاربری«که به طور ساختگی میزان تعاملات را برای سود مالی افزایش میدادند» اقدام کرده است. این گزارش به یافته‌های ژانگ هیچ اشاره‌ای نکرد.
ابعاد این فعالیت - ۶۷۲،۰۰۰ حساب جعلی در یک شبکه، ۱۰.۵ میلیون تعامل و طرفدار جعلی در شبکه‌های دیگر - نشان میدهد که حسابهای جعلی فعال یک مشکل جهانی است و برای دستکاری در انتخابات و بحث‌های عمومی در سراسر جهان استفاده میشود. ژانگ می‌گوید: «ما بر مناطق اولویت‌دار مانند ایالات متحده و اروپای غربی متمرکز هستیم. خواندن اخبار و پیگیری رویدادهای سایر مناطق دنیا بدون احساس سنگینی مسئولیت و وظیفه خودم غیرممکن است.».
مثلاً در بولیوی فعالیت غیرواقعی و ساختگی حمایت از کاندیدای ریاست جمهوری مخالف در سال ۲۰۱۹ را متوجه شده ولی ترجیح داد که آن را دارای اولویت نداند. ماهها بعد سیاست بولیوی دچار آشفتگی و منجر به استعفای رئیس جمهور اوو مورالس و «اعتراضات گسترده همراه با دهها کشته» شد.
طبق گفته ژانگ، این اتفاق در اکوادور نیز رخ داد. وی متوجه «فعالیت غیرواقعی و جعلی در حمایت از دولت حاکم شد ... و تصمیم گرفت که آن را در اولویت قرار ندهد». اما چندی بعد دید چگونه تصمیم او منجر به تأثیرات بعدی در نحوه مدیریت ویروس همه گیر کووید-۱۹، دولت اکوادور - که کشور را ویران کرده– شده است؛ درصورتیکه اگر او اقدام لازم را انجام میداد، نتیجه متفاوت بود: «من در این زمینه تصمیمات بیشماری گرفته‌ام - از عراق تا اندونزی، از ایتالیا تا السالوادور. به طور جداگانه، تأثیر در هر مورد نسبتاً اندک بود، اما جهان خیلی بزرگ است. اگرچه من با توجه به دانش موجود در آن زمان بهترین تصمیم را گرفته‌ام، اما در نهایت من کسی بودم که تصمیم گرفتم فشار بیشتری جهت پیگیری موضوع وارد نکنم یا اولویت بالاتری را در هر مورد تعیین نکنم، و میدانم که اکنون دستم به خون افراد آلوده است.»
ژانگ همچنین مواردی را در هند، بزرگترین بازار فیس بوک، در آستانه انتخابات محلی دهلی در فوریه سال ۲۰۲۰ کشف کرد: «من با وجود بیماری تلاش کردم تا یک شبکه پیچیده سیاسی متشکل از بیش از هزار بازیگر را که برای تأثیرگذاری در انتخابات کار میکردند، از بین ببرم.» ماه گذشته، پس از گزارش وال استریت ژورنال، عملکرد فیسبوک هند مورد بررسی و موشکافی قرار گرفت که نشان داد یک مدیر ارشد سیاستگذاری شرکت فیسبوک در کشور هند، کارمندان محلی را نسبت به استفاده از سیاست‌های ضد تفرقه‌پراکنی این شرکت در قبال سیاستمداران حزب حاکم که سخنان نفرت‌انگیز علیه مسلمانان را به اشتراک گذاشته‌اند، منع کرده است.
اولویت‌ها و ترجیحات فیسبوک کاملاً سلیقه‌ای است
ژانگ همچنین در سال ۲۰۱۹، وظایفی را که معمولاً مختص محققان و مدیران بازاریابی بود، به عهده گرفت و کشورهایی از جمله اوکراین، ترکیه، هند، اندونزی، فیلیپین، استرالیا، انگلستان، تایوان و بسیاری دیگر را به طور موشکافانه بررسی کرد. او متوجه «فعالیت غیرواقعی و ساختگی» در اوکراین شد که از یولیا تیموشنکو (یک شخصیت سیاسی پیچیده که در معاملات بحث‌برانگیز گاز با روسیه نقش داشته اما در ادامه فعالیت خود بیشتر طرفدار غرب بود) و ولادیمیر گرویسمن (نخستوزیر پیشین و متحد رئیس‌جمهور قبلی پترو پوروشنکو)، حمایت میکرد.
وی نوشت: «ولدیمیر زلنسکی و جناحش تنها گروه بزرگی بودند که تحت تأثیر قرار نگرفتند.» ژانگ در بخش دیگری از یادداشت خود می‌گوید که او میخواهد این ایده را که فیسبوک توسط افراد بدخواه و خبیث اداره میشود که امیدوارند به نتیجه خاصی برسند، رد کند: «اقدامات، رویدادهای اتفاقی و ناشی از بی دقتی است تا سوءنیت و بدکاری... مثلاً سال گذشته که ما مانع افشای نام یک جاسوس اوکراینی توسط کاربران شدیم، فراموش کردیم هشتگ‌ها را بپوشانیم تا اینکه من مداخله کردم و وارد کار شدم.»
او همچنین در مورد عادت فیسبوک در اولویت قرار دادن ارتباطات عمومی نسبت به مشکلات دنیای واقعی می‌گوید: «بدیهی است که تصمیمات کوتاه مدت فیسبوک عمدتاً بر اساس ارتباطات عمومی و احتمال واکنش منفی است... برای نمونه مستقیماً در نشست ۲۰۲۰ به من گفته شد هر آنچه در نیویورک تایمز یا واشنگتن پست منتشر شود دارای اولویت بالاتری خواهد بود. به همین دلیل است که وقتی دیگران تهدید میکنند که از طریق مطبوعات اطلاع‌رسانی خواهند کرد، من شاهد بالارفتن چشمگیر اولویت این موارد هستم و به همین دلیل است که توسط یکی از مدیران شرکت به من اطلاع داده شد که کار مدنی من به این دلیل تأثیرگذار نیست که اگر چنین مشکلاتی مهم بودند توجهات را به خود جلب میکردند، به یک بمب خبری تبدیل می‌شدند، و شرکت را متقاعد میکردند که توجه بیشتری را به این فضا اختصاص دهد.»
ژانگ می‌گوید در فوریه ۲۰۱۹، هنگامی که یک محقق ارتباطات استراتژیک ناتو با فیسبوک تماس گرفت و به این شرکت هشدار داد که «فعالیت ساختگی و جعلی روس‌ها» را در مورد یک شخصیت سیاسی برجسته ایالات متحده کشف کرده که شرکت فیسبوک متوجه آن نشده و آنها در حال برنامه ریزی برای دادن اطلاعات لازم به کنگره در فردا هستند؛ من به سرعت پرونده را بررسی کردم، مشخص کردم چه خبر است و فعالیت را حذف کرده و آتش را فوراً خاموش کردم: «همان محقق طی یک یا دو ماه بعد همان کار را مجدداً تکرار کرد، اما قبل از ارسال گزارش به فیسبوک، موضوع را رسانه‌ای کرد که در نهایت گزارش او باعث خشم مردم شد.»
بی‌توجهی فیسبوک به نظرات کارشناسان و گزارشات کارمندان
کارمند اخراجی فیسبوک، علاوه بر ذکر نمونه‌های خاص از اقصی نقاط جهان، تصویر و بینشی از عملکرد داخلی فیسبوک ارائه کرده و از اینکه تمرکز تیمش بر مسائل مرتبط با «۹۹ درصد فعالیت‌هایی که اساساً هرزنامه هستند» انتقاد کرد: «به طور کلی، تمرکز سازمان من -و بیشتر افراد فیسبوک- روی مشکلات با ابعاد گسترده بود، رویکردی که ما را بر روی هرزنامه متمرکز میکرد... جنبه مدنی آن به دلیل حجم کم چندان لحاظ نمیشد، و تأثیر نامتناسب آن نیز نادیده گرفته میشد.
ژانگ می‌گوید بهترین راه برای جلب توجه دیگران نسبت به کارش این نیست که از مسیر صحیح گزارش‌دهی ارسال شود، بلکه ارسال پست در مورد مسائل مختلف در تالار گفتگوی داخلی کارمندان فیس بوک برای ایجاد فشار است: «در محل کار متوجه شدم که به نظرات من احترام نمی‌گذارند، مگر اینکه مثل یک دیوانه متکبر رفتار کنم.» هنگامی که وی از شرکت خواست فعالیت بیشتری در زمینه یافتن و متوقف کردن فعالیت‌های مخرب مربوط به انتخابات و فعالیت‌های سیاسی انجام دهد، به او گفته شد که «منابع انسانی محدود است». و هنگامی که به او دستور داده شد که تمرکز خود را بر روی فعالیت‌های مدنی متوقف کند، «به من گفته شد که اگر من نپذیرم، فیسبوک دیگر نیازی به خدمات من نخواهد داشت». ژانگ در نهایت دو ماه پیش اخراج شد.