مانع بزرگ فرزندآوری، متولیان مساله جمعیت هستند

اشاره: رهبر انقلاب فرمود: مسأله‌ فرزندآوری بسیار مهم است؛ این موضوعی که بنده بارها در این چند سال اخیر تأکید کرده‌ام، متأسفانه حالا که انسان نتایج را نگاه میکند معلوم می‌شود که این تأکیدها تأثیر زیادی نداشته؛ اینها احتیاج دارد به قانون، احتیاج دارد به دنبال‌گیری جدی دستگاه‌های اجرائی. از این جملات مشخص می‌شود که اگر با ریل‌گذاری‌های فعلی به حرکت ادامه دهیم، بزرگ‌ترین سرمایه اجتماعی خود که جمعیت جوان است را از دست داده و به جمع کشورهای پیر دنیا افزوده می‌شویم.

برای بررسی وضعیت کنونی جمعیت و راهکار برای برون‌رفت از این معضل، خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا به سراغ حجت الاسلام علی گودرزی، دبیر سابق قرارگاه جمعیت رفته و با وی به گفت‌وگو پرداخته است.

رسا ـ بالا رفتن سن ازدواج تا چه میزان در فرزندآوری و جمعیت موثر است؟

از جمله موانعی که باعث کاهش جمعیت خواهد شد، همین بالارفتن سن ازدواج است. بالا رفتن سن ازدواج طبعا یکی از مؤلفه‌های کاهش جمعیت است ولی وقتی ما می‌خواهیم به جمعیت بپردازیم، نگاهمان به بعد از ازدواج است؛ به علت فرهنگ سازی غلط دستگاه های متولی به زوجین توصیه می شود که در 5سال اولیه ازدواج، فرزندآوری نداشته باشند.پس با این فرهنگ های غلط حتی اگر مساله ازدواج هم حل شود منجر به افزایش نرخ باروری نمی شود. فعلا مشکل اصلی در کاهش جمعیت ایران ذائقه فرزند خواهی پایین است. و حتی اگر در مساله ذایقه فرزندخواهی هم مشکلی نداشتیم باز موانع اجازه فرزندآوری را نمی دادند.

رسا ـ بالاتر رفتن سن، این ذائقه را کمتر یا بیشتر نمی‌کند؟

در ازدواج به صورت نسبی وضعیت خوبی داریم ولی بحث اینجاست که اگر سن ازدواج را هم پایین آوریم، وقتی که ذائقه فرزندآوری نبود فرزند آوری اتفاق نمی افتد.

وقتی زوجین، قائل به سگ فرزندی یا تک فرزندی باشند، چگونه می توانیم به نرخ جانشینی برسیم؟ اگر توانستیم فرهنگ فرزند آوری و ذائقه فرزند خواهی را در زوجین ایجاد و تقویت کنیم، حتما اتفاقات خوبی خواهد افتاد. بنده معتقدم کسانی که جمعیت را از زاویه سن ازدواج نگاه می‌کنند، مسأله جمعیت را به حاشیه برده‌اند.

جمیعت، خودش یک مسأله است. و ازدواج هم مساله ای دیگر که ابعاد جداگانه ای دارد. درست است که ازدواج مقدمه فرزند آوری است ولی خود جمعیت یک اصل است.  شاهدش هم اینکه حضرت آقا همان گونه که برای خانواده سیاست‌های کلی ابلاغ کردند، برای جمعیت هم خصوصا ابلاغ سیاست فرموده‌اند؛ این ابلاغ سیاست های مجزا نشان می دهد که مسأله جمعیت خودش یک رکن است و البته متغیرهای دیگر در این رکن (به عنوان حاشیه) دخالت دارند.

رسا ـ تا اینجا مشخص شد که به نظر شما عاملی که در کاهش جمعیت تأثیر بسزایی دارد، همین کمبود ذائقه فرزند آوری است؛ علت اصلی نبود این ذائقه چیست؟

بگذارید در ابتدا من نگاه مخالف را بیان کنم. برخی می‌گویند علتش اقتصادی است! جواب این افراد را با این گزاره می دهیم که اتفاقا خانواده‌های پولدار و متمول بچه‌های کمتری دارند! پس مولفه اصلی اقتصاد نیست. فرض کنید دو میلیارد تومان به شما جایزه داده‌اند؛ هرچیزی برای خرج کردن این مبلغ، به ذهن شما می رسد، ولی قطعا فرزندآوری نخواهد بود. سابقا فرزند در اذهان مردم برکت بود، اما امروزه با فرهنگ سازی غلط و سبک زندگی های غیر اسلامی، فرزند دست و پاگیر تلقی می‌شود . مسئله اصلی فرهنگ است.

قرار بود کشور طی 20 سال نرخ باروری را کاهش دهد ولی طی 3 سال این نزول اتفاق افتاد و وقتی ما به این عدد مورد نظر هم رسیدیم، باز ادامه دادیم.

اشکال دیگر اینکه برای هدف کوتاه مدت نباید فرهنگ سازی کرد، بلکه باید مانع ایجاد کرد و ما هم فرهنگ سازی کردیم و هم مانع ایجاد کردیم. یعنی گفتیم علاوه بر اینکه از این به بعد کوپن به بیش از چهار فرزند نمی‌دهیم، دفترچه بیمه نمی‌دهیم و... هر کجا هم رفتیم نوشتیم: «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، فیلم و انیمیشن ساختیم و همه توانمان را برای کاهش به میدان آوردیم.

حالا هم باید برای افزایش، فرهنگ سازی کرد و موانع ایجاد شده را برطرف نمود و در کنارش مشوق ایجاد کرد.

رسا ـ مسئولان این عرصه برای فرهنگ سازی چه کرده‌اند؟

گویا وجود خود مسئولان متولی جمعیت مانعی برای اجرای سیاست های کلی جمعیت هستند؛ پس برای برطرف کردن موانع ابتدا باید متولیان کاهش را تغییر داد.

سیستم بهداشت و درمان ما 30 سال است برنامه تنظیم خانواده با هدف کاهش نرخ باروری را اجرا کرده است. به نظر می رسد با ابلاغیه هم درست نمی‌شود؛ کسی که پایه آموزش‌ها، عمل و ذهنیتش کاهش بوده، با هیچ ابلاغیه‌ای به افزایش تغییر نمی‌کند.

خانم دکتر لباف که پزشک متخصص زنان و زایمان است می‌گفت:

قبل از اینکه مادر باردار برای زایمان وارد اتاق عمل شود، در شرایط درد از او رضایت می‌گرفتند که در اتاق عمل او را عقیم کنند و اگر هم کسی رضایت نداد، بدون آنکه به او بگویند خطی روی لوله اش می انداختند و عقیمش می‌کردند.(ولی گفته بودند این را گزارش نکنید) الان یکی از علت‌های فرزند دار نشدن خیلی‌ها همین است. روش های جلوگیری هم که بماند؛ به دروغ به مردم می‌گفتند قابل برگشت است درحالی که اصلا اینگونه نیست؛ و در اکثر موارد غیر قابل بازگشت است.

پس باید علاوه بر فرهنگ سازی، موانع برطرف و مشوق های فرزندآوری هم ایجاد شود و یکی از آن موانع، قوانین سابق است و یکی دیگر متولیان سابق هستند؛ آنها دیگر نمی‌توانند افزایش جمعیت را رقم بزنند زیرا آموزش‌ها و پایه فکری آنها کاهش جمعیت بوده است.

رسا ـ چرا افزایش جمعیت اهمیت دارد و اهمیتش از چه منظری است؟

افزایش جمعیت مؤلفه قدرت و ثروت است. بیشترین تولید ناخالص داخلی که خودش را به عنوان اقتصاد برتر نشان می‌دهد، در کشورهای پرجمعیت مثل چین، هند و آمریکا است. قوی‌ترین ارتش‌های جهان را کشورهای پرجمعیت دنیا دارند.

رسا ـ دلیل علمی آنها که می‌گویند افزایش جمعیت مضر است چیست و به چه استناد می‌کنند؟

نظریه داریم به نام نظریه مالتوس، مفصل است ولی خلاصه اش اینکه وی می‌گوید: امکانات و داشته‌های روی زمین اعم از منابع و انرژی ها برای همه جمعیت کافی نیست و ممکن است کافی هم باشد، ولی برای رفاه کافی نیست. پس ما برای اینکه در رفاه زندگی کنیم، چه لزومی دارد که اینقدر جمعیت داشته باشیم؟

رسا ـ به عنوان نکته آخر، اگر توصیه‌ای به فعالان فرهنگی و مردمی، طلاب و ائمه جماعات مساجد دارید بفرمایید؟

نکته اول این است که ما باید خودمان عامل باشیم. جوانانی که ازدواج نکرده‌اند، ازدواج کنند، آنهایی که فرزند ندارند فرزند بیاورند و... . اگر مردم از خود ما عمل نبینند، اتفاقی را نمی‌توانیم رقم بزنیم.

نکته دوم انسجام فعالیت‌ها است. مشخصا پیشنهاد می کنم که هماهنگ عمل شود تا همدیگر را خنثی نکنیم. پیشنهاد ما یک قرارگاه هماهنگ کننده مردمی است که دولت ها هم موظف به همکاری و حمایت باشند

نکته آخر هم در مورد حوزه های علمیه است. حوزه و روحانیت سهم بسیار زیادی در کاهش داشتند. صنف روحانیت به این مسأله بدهکار است و باید دین خود را ادا کند.

امروزه مسأله تک فرزندی و کاهش نسل تبدیل به یک فرهنگ شده است. وقتی فرهنگ شد، سخت است که شما فرهنگ جدید را جایگزین کنید و باید 20-30 سال کار کنیم. ما هنوز معتقدیم قشر روحانیت مخاطب خودش را در فرهنگ سازی دارد و  حداقل روی 40تا50 درصد مردم مستقیما تاثیرگذار جدیست، هیچ قانون یا مشوقی هم نمی‌خواهد. اثری که این صنف در فرهنگ سازی دارد، به مراتب بیشتر از وضع مشوق هاست. پس ما اگر اینجا سرمایه گذاری کنیم، بدون هزینه گزاف خروجی بهتر و بیشتری خواهیم گرفت.