تراز علم در فرهنگ و حکومت اسلامی

به گزارش خبرگزاری رسا،‌ حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور، در مراسم رونمایی از چهار محصول فناورانه حوزه قرآن و سلامت، با اشاره به روز بزرگداشت علامه طباطبایی(ره)، گفت: نام علامه طباطبایی با سه اصلِ قرآن، برهان و عرفان پیوند خورده است و این سه اصل، حکمتِ تراز و عقلانیت اسلامی را رقم می‌زند. این حکمت و عقلانیت قرآن‌بنیان در سیره و روش علمی و تربیتی علامه طباطبایی نزد بسیاری از شاگردانشان چنان امتداد یافت که اکنون می‌توان با نگاهی فراگیر در نیم قرن اخیر از مکتب و حکمت علامه طباطبایی سخن گفت.

محمدی با بیان اینکه در پرتو حکمت تراز اسلامی «علم نافع» تولید و توسعه پیدا می‌کند، اظهار کرد: علم نافع هم در مبادی و هم در کارکرد، موجب گسترش عقلانیت اجتماعی و معرفت توحیدی و نیز موجب یاری رسانی و خدمات انسانی می‌شود.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، با بیان اینکه در ادبیات حدیثی، فصلی بنام عقل، جهل و علم نافع گشوده شده است، گفت: علمی که موجب ارتقا و مددرسان عقل و معیشت مردم نباشد اساساً علم نافع نیست؛ حتی در بیان دقیق‌تر علم نیست، از این رو در مبانی نظری و گزاره‌های حاکمیتی نظام جمهوری اسلامی و اسناد بالادستی، مراد از علم و توسعه علمی به معنی توسعه علم نافعی است که موجب آگاهی بخشی و ارتقای وجودی جامعه بشری می‌شود. پس اساسِ علم در نظام فرهنگی علم نافع است و همه مسئولیت‌ها در سیاست‌گذاری و راهبری و اجرای علم از منظر تحقق علم نافع است.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه دانش پزشکی از مهمترین مصادیق علم نافع در فرهنگ اسلامی است، گفت: در متون اسلامی دانش پزشکی از جمله مهمترین دانش‌های نافع شمرده شده است و حتی برخی از حکمای اسلامی، پزشکی را در زمره علوم مقدس به شمار آوردند. پیوند تدّین و طب تا بدانجاست که دانشمندان اسلامی، اطبا را موحدان واقعی می‌دانستند چراکه می‌گفتند محال است که پزشکی با تجربه کردن و دریافتن عجایب خلقت در بدن انسان به درجات رفیع توحید نرسد.

محمدی با بیان اینکه دانش پزشکی که متکفل بدن انسان و حیات بشر است، باید دارای مبانی نظری سالم و استوار نسبت به ماهیت انسان و ابعاد وجودی او باشد، اظهار کرد: همزمان، بدن طبیعی و روح تجریدی، انسان و نسبت این دو در سلامت جسم و روان را در فرهنگ قرآنی، خداوند کریم برای قرآن، دو شأن و ویژگی مهم حیات بخشی و شفابخشی معرفی می‌کند و طبیب نیز در پرتو همین فرهنگ قرآنی، مظهر حیات و شفای الهی است. کمال این دانش نیز تخلق به این دو ویژگی است و نسبت میان قرآن و پزشکی از این دو منظر قابل بیان و تحلیل است.

وی اظهار کرد: خدوند حَیِّ مطلق و مبدأ یگانه زندگی و حیات انسان و جهان است. خداوند متعال پیام خویش به بشر یعنی قرآن و دعوت پیامبر به این پیام و ارائه آن را از مصادیق دعوت به حیات و زندگی دانسته و قرآن را حیات‌بخش دانسته است.

 

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: خداوند شافی مطلق است و قرآن نیز از تجلیات این اسم حسنای خداوند است و حق متعال قرآن را مظهر شفای خویش قرار داده است. براساس همین تفکر قرآنی، پزشک و پزشکی نیز از مظاهر و تجلیات حیات و شفای خداوند است و پزشک مجرا و تجلی‌گاه تحقق شفابخشی و حیات بخشی خداوند برای احیا و استشفای فرد و جامعه اسلامی محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: پیامبر خدا(ص) نیز براساس این منظر، رسالت درمان و احیای نفوس انسانی را عهده‌دار شده و در تعابیر متون اسلامی ویژگی تربیتی، پیامبر «طبیب دوار بطبّه» معرفی می‌شود و به عبارتی در فرهنگ اسلامی میان «طب و تربیت» پیوند برقرار شده است.

 

محمدی تأکید کرد: چنین مرتبه معنوی و جایگاه بلندی که اسلام برای پزشکی قرار داده است در هیچ مکتب دیگری ملاحظه نمی‌شود، از این رو در پرتو همین تعالیم قرآنی و اسلامی بوده است که جامعه پزشکی از دیرباز و در ادوار مختلف و در جوامع اسلامی به عنوان گروه شاخص و مرجع به شمار می‌رفتند و هم اکنون نیز عمده اعتبار و جایگاه پزشکی در جامعه بخاطر امتداد همین فرهنگ است و هر چقدر که جامعه پزشکی از این فرهنگ فاصله گیرد، هویت صنفی پیدا می‌کند و از مرجعیت اجتماعی آن کاسته می‌شود.

 

این فعال قرآنی با بیان اینکه یکی از مهمترین وظایف فرهنگی وزارت بهداشت، هویت‌آفرینی و هویت‌بخشی به جامعه پزشکی با نگاه طبیب دوار بطبه و پیوند طب و تربیت است، گفت: بخشی از فعالیت‌های قرآنی این وزارتخانه در دو بُعد علمی و ترویجی نیز می‌تواند از جهت اجتماعی ناظر و معطوف به همین نگاه باشد.

 

وی در ادامه به موضوع فعالیت‌های قرآنی در وزارت بهداشت پرداخت و گفت: پس از تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی در شورای عالی انقلاب فرهنگی و تحولات ساختاری و مأموریتی که در نهاد‌های علمی و فرهنگی کشور ایجاد شد، دو ساختار در وزارت بهداشت مستقر و معاونت فرهنگی این وزارتخانه مأموریت‌های مهم قرآنی یافت. یکی مرکز فعالیت‌های قرآنی است که مجموعه‌ای عملیاتی و درون دستگاهی با طیف وسیعی از مسئولیت در حوزه فرهنگ‌سازی و انس با قرآن کریم در گستره نهاد ذی‌نفعان وزارت بهداشت است. گستره فعالیت این مرکز با رویکرد تبلیغی ترویجی هم در میان کادر درمان و جامعه پزشکی و هم محیط‌های درمانی و بهداشتی است.

 

محمدی ادامه داد: دومین مجموعه قرآنی مستقر در معاونت فرهنگی دبیرخانه کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن در نظام سلامت است که مسئولیتی فرادستگاهی و اعم از وزارتخانه دارد و مسئول راهبری و سیاستگذاری و تولیت نظام پژوهش قرآنی در نظام سلامت است. مسئولیت معاونت فرهنگی مدیریت کلان این دو نهاد ترویجی و سیاستگذاری است. به‌گونه‌ای که در عین تعامل این دو مجموعه، استقلال و حیطه مأموریتی متفاوت آن دو کاملاً محفوظ بماند. این دو مجموعه در دو حیطه فرهنگ‌سازی و نظام‌سازی با دو فضای درون دستگاهی و فرادستگاهی منشأ تأثیرات مثبتی بوده‌اند که امیدواریم تداوم پیدا کند.

وی با اشاره به تصویب سند پژوهش‌های قرآنی و سلامت و ابلاغ آن، گفت: اکنون که سند پژوهش قرآنی در نظام سلامت ابلاغ شده است، مسئولیت این کمیسیون در راستای اجرایی‌سازی سند کاملاً روشن و تعریف شده است و مطالبات جامعه و شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی از این کمیسیون مطابق با اقدامات سند صورت خواهد گرفت.

وی با بیان اینکه یکی از مهمترین مسائل در بررسی نسبت تولید گزاره‌های دانشی با قرآن مسئله فقدان روش تولید دانش قرآنی در علوم است، گفت: می‌دانیم که روش‌شناسی و یا متدولوژی شناخت شیوه‌های اندیشه و راه‌های تولید علم و دانش در عرصه معرفت بشری است و فقدان متدولوژی قرآنی یعنی فقدان روش تولید دانش از قرآن است؛ به طور مثال اگر ما بتوانیم در سه مقوله فلسفی علم قرآن و دانش پزشکی به مدلی از نسبت روش شناختی قرآن و پزشکی برسیم این مسئله در مبانی پزشکی و بهداشت روان و بدن تغییرات شگرفی ایجاد می‌کند؛ مثلاً مقوله شفا در اینجا شناخته می‌شود یا نسبت خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های حرام با پزشکی در اینجا مشخص می‌شود.

 

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، با بیان اینکه رونمایی از آثار مرجع در حوزه قرآن و سلامت آغازی مبارک و روشن برای فعالیت کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن در نظام سلامت است، گفت: در حوزه اجرا باید جایگاه تولیت و فرادستگاهی کمیسیون محفوظ باشد و کمیسیون نقش خود را به عنوان هماهنگ کننده و سیاستگذار در جریان کلی تولید و اشتراک دانش قرآنی نطام سلامت ایفا کند. نکته دیگر هم حفظ جایگاه و مرجعیت معرفتی قرآن در پژوهش است، یعنی جمعِ سالم میان نگاه عالمانه و مقبول علمی به موضوع از سویی و نیز پرهیز از فرو غلطیدن به عرصه علم زدگی و ابطال پذیری رایج و نگریستن قرآن به مثابه یک متن علمی یا مادی.

وی در پایان ضمن تقدیر از خدمات وزیر بهداشت و معاونین سابق و فعلی برای فعال کردن این کمیسیون و توسعه فعالیت‌های قرآنی در مجموعه‌های وزارت بهداشت یادآور شد: بیشترین میزان فعالیت‌های قرآنی در میان جامعه پزشکی و دانشگاه‌های علوم پزشکی است و این نشان از اهمیت فرهنگی قرآنی در میان این قشر از جامعه است.

 

به گزارش ایکنا، در این مراسم از چهار محصول بین رشته‌ای قرآن و سلامت رونمایی شد. «دستنامه دین و سلامت»، نرم‌افزار‌های «فرهنگنامه موضوعی قرآن و سلامت»، «دانشنامه قرآن سلامت» و «فرهنگ موضوعی سلامت در تفاسیر فریقین» آثاری بودند که در این مراسم رونمایی شدند.

در این مراسم همچنین لوح تقدیری از سوی سعید نمکی، وزیر بهداشت و به امضای وی به پاس زحمات دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در آماده‌سازی سند راهبردی کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی در فرهنگ سلامت و همکاری با وزارت بهداشت در توسعه فرهنگ قرآنی در نظام سلامت اهدا شد.