برپایی یک بیمارستان واقعی در 3 روز!
به گزارش خبرگزاری رسا، سناریوی طراحی شده در ذهن برخیها، فلج شدن سیستم سلامت ایران زیر سایه سنگین کرونا بود اما هرچه از عمر کرونا گذشت، نقطه ضعف بزرگ این سناریو بیشتر خودش را نشان داد. آنها از بازوهای کمکی سیستم رسمی بهداشت و درمان در ایران غفلت کردهبودند؛ مجموعههای پرتوانی که با ریشههای محکم و شاخههای جوان، داوطلبانه در کنار وزارت بهداشت قرار گرفتند و سپر دفاعی ایران در مقابل کرونا را هر روز قویتر از روز قبل کردند. در مجموعه ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) -یکی از همین بازوهای یاریرسان-، جوانترها دست در دست پیشکسوتها، عزمشان را جزم کردند سال کرونایی را به سال شکوفایی توانمندیهای کشور در حوزه سلامت تبدیل کنند؛ یک روز با خودکفایی در تولید ماسک و گان، روز دیگر با تولید کیت تشخیص سریع کرونا، یک روز با تولید واکسن کرونا و حالا با افتتاح بزرگترین بیمارستان سیار کشور.
حالا دایره «نمیتوانیم» ها و «نمیشود» ها هر روز تنگتر و کوچکتر میشود. کافی است سری به حوالی مصلی تهران بزنید و دقایقی را در بیمارستان سیار «احسان» بگذرانید تا با دیدن امکانات و تجهیزات بهروز و کامل آن که بسیاری از رکوردهای نمونههای مشابه خارجی را جابهجا کرده، شما هم بر این ادعا صحه بگذارید. برای آشنایی با بزرگترین بیمارستان سیار غیرنظامی کشور که تا چند وقت دیگر ماموریتش برای خدمترسانی به مناطق محروم را آغاز خواهد کرد، با این گزارش همراه باشید.
قطاری با واگنهای سفید...
مجموعهای از کانتینرهای سفیدرنگ، تمام تصویری است که در بدو ورود به محوطه، در مقابل چشم مهمانان قرار میگیرد. این تصویر گنگ اما با چند پله آهنی به یک اتفاق باشکوه پیوند میخورد. داخل کانتینرهایی که مثل واگنهای سپیدپوش یک قطار شانه به شانه هم دادهاند، انگار وارد فضای یک بیمارستان مجهز میشویم. هر دری را باز میکنیم، پل ورودمان به یک بخش از بیمارستان میشود؛ بخش اورژانس با تختهایی که دنبال هم ردیف شدهاند، اتاقهای عمل با تجهیزات کامل، بخش دندانپزشکی با همان یونیتهای آشنا، داروخانه و قفسههای منظمی که پیچیدن نسخهها را آسانتر میکند و... کمکم معلوم میشود هرکدام از این کانتینرهای سفیدرنگ، قطعهای از یک پازل مهم است؛ پازلی 22 تکهای که حالا دیگر نام بزرگترین بیمارستان سیار کشور را به خود اختصاص داده. مجموعه ارزشمندی که بعد از این، در هر گوشهای از این سرزمین که قرار بگیرد، نهفقط پیامآور سلامت بلکه پیک عدالت و امید خواهد بود.
به بزرگترین بیمارستان صحرایی غیرنظامی کشور خوش آمدید
عنوان «بزرگترین بیمارستان سیار کشور»، مشخصه مهم طرح جدید ستاد اجرایی فرمان حضرت امام در حوزه سلامت است. تشریح ویژگیهایی که علت این نامگذاری بوده، میتواند شروع خوبی برای آشنایی با این طرح بزرگ باشد. مهندس «سعید سلیمانی»، مدیرعامل بنیاد احسان ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) بهعنوان نهاد مجری این طرح در پاسخ این چرایی میگوید: «بیمارستان احسان، بزرگترین بیمارستان صحرایی غیرنظامی کشور محسوب میشود که با داشتن امکانات و تجهیزات کامل؛ از اتاق عمل، بخش زایمان و بخش ریکاوری گرفته تا بخش بستری، آزمایشگاه، داروخانه و...، در وسعتی بالغ بر 3000 مترمربع برپا میشود و مجموعه اقدامات یک بیمارستان متوسط رو به بالای کشور را انجام میدهد. این مجموعه بهگونهای طراحی شده که در شرایط بحران به یک بیمارستان 99 تختخوابی تبدیل میشود و در شرایط عادی و غیربحرانی، تبدیل به 14 تیپ کاروان سلامت که قابلیت حضور در مناطق محروم و خدمترسانی به مردم را دارد.
این بیمارستان سیار که شامل 22 کانتینر است، هم خدمات کلی بیمارستانی خواهد داشت و هم خدمات جزیی تخصصی در 14 تیپ. برای مثال، اگر 2 کانتینر از این مجموعه در منطقهای مستقر شود، میتواند در قامت یک درمانگاه کوچک در حوزه زنان با تجهیزات لازم به مراجعان خدماترسانی کند. بهطور کلی، یکی از ویژگیهای اصلی این بیمارستان سیار، بخش مجهز زنان است. چراکه کمتر بیمارستان سیاری داریم که بتواند چنین خدماتی را در مناطق محروم ارائه کند.»
مجهز، بهروز و سریع
«کشور ما یک کشور حادثهخیز است و همواره در معرض حوادثی مانند سیل و زلزله قرار دارد. این شرایط، میطلبید که ما همیشه یک مجموعه امکانات وسیع، بهروز و مجهز را بهصورت سیار در اختیار داشتهباشیم و در اینگونه حوادث به یاری آسیبدیدگان بشتابیم. با این نگاه، طراحی یک بیمارستان سیار مجهز از یک سال قبل شروع شد.» رییس ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، اینطور از ایده اولیه طراحی بزرگترین بیمارستان سیار کشور میگوید و در ادامه اضافه میکند: «امروز این بیمارستان با 99 تختخواب و تمام امکانات تخصصی مانند اورژانس، اتاق عمل، آزمایشگاه، بخش زایمان، دستگاههای سونوگرافی و ماموگرافی، داروخانه و تمام تجهیزات موردنیاز یک بیمارستان تخصصی آماده بهرهبرداری است. البته کارکرد این بیمارستان فقط در مواقع حادثه و بحران نیست. علاوهبراینکه در بحرانها این بیمارستان بهسرعت در منطقه موردنظر برپا میشود و به ارائه خدمات پزشکی و درمانی به حادثهدیدگان میپردازد، در وضعیت عادی هم، طبق برنامهریزیهای انجامشده در مناطق محروم مستقر شده و به ساکنان آن مناطق خدماترسانی میکند.»
اما برپایی بیمارستان سیار، تجربه جدیدی در کشور ما محسوب نمیشود و در مواقع بحرانی بارها چنین اتفاقی را تجربه کردهایم. پس بیمارستان سیار «احسان» چه ویژگی دارد که آن را منحصربفرد و نسبت به موارد مشابه قبلی، متمایز کرده؟ «محمد مخبر» در پاسخ میگوید: «تهیه و تأمین امکانات برای برپایی بیمارستانهای سیار مشابه آنچه پیش از این در مواقع بحرانی داشتیم، نیاز به زمان دارد. اما تمام امکانات و تجهیزات بیمارستان سیار احسان، آماده است و میتواند بهسرعت در منطقه حادثهدیده مستقر شود. درست مثل این است که شما ظرف 24 ساعت یک بیمارستان تخصصی با تمام امکانات را از تهران بردارید و به نقطه دیگری ببرید. این ویژگی، میتواند در مواقع بحرانی در سرعت رسیدگی به آسیبدیدگان و کاهش میزان تلفات بسیار مؤثر باشد.»
درمان آنلاین، سوغات بیمارستان سیار برای مناطق کمبرخوردار
بیمارستان احسان نهتنها تیمی از پزشکان و پرستاران را به همراه مجموعه کاملی از امکانات تخصصی پزشکی به مناطق محروم میبرد، بلکه یک سوغات ویژه هم برای بیماران این مناطق دارد: «یک کار خوب دیگر، اتصال این بیمارستان سیار به تله مدیسین یا همان خدمات دوراپزشکی است. با ایجاد این ظرفیت، پزشکان فعال در این بیمارستان سیار میتوانند از طریق اتصال به دیتا سنتر سامانه 4030، مشورتها و خدمات فوق تخصصی را از بیمارستانهای مادر در تهران و حتی خارج از کشور دریافت کنند و در درمان بیماران به کار ببندند.»
اما دریافت درمانهای آنلاین یا همان برخط، نیازمند بسترها و امکاناتی است که به گفته رییس ستاد اجرایی فرمان امام در منطقه هدف ایجاد خواهد شد: «در مناطقی که ارائه خدمات پزشکی از راه دور را شروع میکنیم، مجموعهای از امکانات ایجاد و تجهیزاتی نصب میشود که از طریق آن، پزشکان حاضر در آن منطقه میتوانند با پزشک متخصص ارتباط برقرار کنند و در درمان بیمار خود از او مشورت بگیرند. بهواسطه این امکانات، تمام علائم حیاتی که پزشک متخصص برای اعلام نظر نیاز دارد، بهصورت آنلاین در اختیارش قرار میگیرد. در نتیجه با این ظرفیت، یک بیمار در یک نقطه دورافتاده با نیاز به تشخیص تخصصی بالا، میتواند به یک پزشک فوق تخصص در پایتخت یا حتی خارج از کشور وصل شود و آن پزشک یا پزشکیار مستقر در آن منطقه محروم، با استفاده از تجهیزات موجود، نظر مشورتی و تخصصی آن پزشک برجسته را درباره بیمار اعمال کند.»
اهالی ستاد اجرایی فرمان امام و طراحان بزرگترین بیمارستان سیار کشور، ایجاد ظرفیت دوراپزشکی را حرکتی در راستای تحقق عدالت اجتماعی میبینند. ایده اتصال بیمارستان سیار به خدمات دوراپزشکی درواقع این امکان را ایجاد میکند که مردم مناطق کمبرخوردار از خدمات پزشکان متخصص و فوق تخصص شاخصی بهرهمند شوند که در حالت عادی شاید هیچوقت نتوانند توسط آنها ویزیت یا درمان شوند.
طعم شیرین خودکفایی
هرچه بیشتر از ویژگیهای بیمارستان سیار احسان میشنویم، بیشتر به اهمیت کار جوانان متخصص مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام پی میبریم. اما وقتی دکتر مخبر پای اعداد و ارقام را به میان میکشد، این عظمت بیشتر به چشم میآید: «این بیمارستان با یک سوم هزینه نمونه مشابه خارجی، با هزینهای حدود 120 میلیارد تومان طراحی و ساخته شدهاست. کاری که عزیزان در ساخت این بیمارستان سیار انجام دادند، حقیقتاً کار بزرگی است. این بیمارستان هم به لحاظ قیمت تمامشده، کیفیت، تنوع خدمت و تجهیزات و هم به لحاظ زمانی که صرف آمادهسازی آن شده، اصلاً قابل قیاس با نمونه خارجی آن نیست. برخی از امکانات و خدماتی که در این بیمارستان وجود دارد و به دست جوانان نخبه شرکتهای دانشبنیان تولید شده، قابلیت ثبت اختراع دارد.»
وقتی تختهای ایرانی روی دست تختهای غربی بلند میشود
شاهد از غیب میرسد. یکی از جوانان ستاد اجرایی فرمان امام، صحبتهای رییس مجموعه را اینطور تأیید و تکمیل میکند: «طراحی و ساخت تختهای بیمارستان سیار احسان، کاملاً ایرانی و کار نیروهای جوان ستاد اجرایی فرمان حضرت امام است و ثبت اختراع هم شدهاست. این تختها بهاصطلاح «سه شِکَن» است. یعنی از سه جهت میتواند حالت بگیرد و پایه، کمر و پشت آن قابلیت بالا آمدن دارد. با توجه به این قابلیت ایجاد شده در تختها، توسعه بیمارستان سیار تسهیل میشود و برخلاف روال معمول، تختها دیگر مانع این کار نخواهند بود. خوب است بدانید تا قبل از این فقط سه شرکت آمریکایی، ترکیهای و هلندی تولیدکننده تختهای بیمارستانهای سیار بودند اما حالا ایران هم به جمع آنها پیوسته و این تختها را تولید میکند.
*مراحل اتصال اجزا و آماده سازی بیمارستان سیار احسان
«سید محمدمهدی حسینی»، مدیر مرکز ارتباطات و اطلاعرسانی بنیاد احسان ستاد اجرایی فرمان امام در ادامه میگوید: «اتصال اجزا و برپایی بیمارستانهای سیار در دنیا در مدت 6 یا 7 روز انجام میشود درحالیکه در بیمارستان سیار احسان این زمان به طور قابل ملاحظهای کاهش پیدا کردهاست. علاوهبر قابلیت سهشکن بودن تختها، متخصصان جوان ستاد اجرایی فرمان امام با به کار بردن چند تدبیر دیگر، زمان باز و بست شدن و اتصال اجزا و برپایی بیمارستان سیار را به 3 روز کاهش دادهاند.»
با انعطاف در چیدمان، اسیر محدودیتهای فیزیکی نمیشویم
حالا نوبت دکتر «مظهری»، مدیر اجرایی طرح بزرگترین بیمارستان سیار کشور است که از ویژگیهای منحصربفرد این بیمارستان در شکل و کارکرد بگوید: «این بیمارستان سیار بنابر ماموریتهای مختلف، به 14 شکل قابلیت چیدمان دارد. بنابراین هرکدام از چیدمانها یک مأموریت خاص را دنبال میکند؛ بهطور مثال، تیپ یک، تیپ جنرال و کلی است و عموم خدمات بیمارستانی را شامل میشود. در کنار آن، مثلاً ماموریتهایی که بهصورت اختصاصی مربوط به حوزه بیماریهای زنان است، در یک تیپ قرار میگیرد، خدمات دندانپزشکی در تیپ دیگر، 3 تیپ هم به خدماترسانی مواقع بحران اختصاص دارد و... بهاینترتیب، هر بخش این بیمارستان سیار، به تنهایی هویت دارد و علاوهبر حالت کلی و شکل بیمارستانی، هرکدام از این تیپها میتوانند بهصورت جداگانه در یک منطقه مستقر شده و خدماترسانی کنند. و اساساً امکان خدمترسانی مستقل تیپها، یکی از اهداف طراحی این مدل بیمارستان سیار بودهاست.»
اما بشنوید از انعطافپذیری جالبی که طراحان بیمارستان سیار احسان برای چیدمان فیزیکی آن پیشبینی کردهاند و با همین تدبیر، پیشاپیش هر محدودیتی را بهاصطلاح دور زدهاند: «ضمن اینکه این تیپهای مختلف ماموریتهای مختلف دارد، چیدمانهای بیمارستان سیار هم بهصورت پازلی قابل اجراست. چرا چنین قابلیتی برای آن طراحی شده؟ چون وقتی ما وارد یک منطقه میشویم، ممکن است یک فضای مناسب با وسعت خوب برای استقرار بیمارستان پیدا نکنیم. در چنین شرایطی، با توجه به اینکه هرکدام از 22 کانتینر ما با 6، 7 درب که در آن تعبیه شده، میتواند به شکلهای مختلف تی (T) شکل، مستقیم، مربع و... دربیاید، امکان اینکه در فضاهای فیزیکی مختلف و نامناسب بتوانیم چیدمان و طراحی مطلوب داشتهباشیم را فراهم میکند.»
4 روز خدمترسانی بدون شارژ مجدد برق
بیمارستان سیار احسان از آن مراکز خودکفاست که وقتی برای خدمترسانی وارد مناطق بحرانزده یا محروم میشود، خودش اندر خم تأمین نیازهای ابتداییاش نخواهد ماند. با طراحی دقیق صورتگرفته، این بیمارستان میتواند تا 4 روز بدون نیاز به برق و شارژ مجدد، به ارائه خدمات بپردازد. این ویژگی در موقعیتهای بحرانی مانند زلزله که برق و گاز منطقه آسیبدیده قطع میشود، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
طراحان بزرگترین بیمارستان سیار کشور، در بخشهای دیگر هم حسابی از تجربیات بیمارستانهای کشور بهره بردهاند؛ نمونهاش ورودی بخش اورژانس. در این بیمارستان علاوهبراینکه آمبولانس میتواند در کنار بخش اورژانس مستقر شده و بیمار بدحال از طریق رمپهای تعبیهشده به داخل بیمارستان انتقال داده شود، بخشی هم پیشبینی شده که بیمارانی که با ویلچر مراجعه میکنند، بهصورت اتوماتیک به بخش اورژانس منتقل شوند.
این تازه اول راه است...
آنهایی که فکر میکنند برپایی بزرگترین بیمارستان سیار کشور، نقطه پایانی برنامههای ستاد اجرایی فرمان امام در میسر خدمترسانی به مناطق محروم در حوزه سلامت است، هنوز همت بلند اهالی این مجموعه و سقف بلند آرزوهایشان را نشناختهاند. صحبتهای پایانی دکتر مخبر، نقشه راه مهندسان و پزشکان جوان مجموعه را در این مسیر ترسیم میکند: «ما معتقدیم حداقل به 10 بیمارستان سیار با این ظرفیت در کشور نیاز داریم. اگر این بیمارستانها را در کشور تکثیر کنیم، میتوانیم هم در مواقع عادی با امکانات و تجهیزات مناسب، به ارائه خدمات پزشکی و درمانی به مردم مناطق کمبرخوردار بپردازیم و هم در حوادث میتوان در حداقل زمان ممکن، بالاترین خدمات تخصصی را به آسیبدیدگان ارائه داد. ما در ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) بعد از گذشت چند ماه از فعالیت این بیمارستان سیار، رفع اشکالات احتمالی و تکمیل کاستیهای آن، توسعه این مدل بیمارستان را شروع خواهیم کرد.»
ردپای جهادیها در شکلگیری بیمارستان سیار احسان
اما شاید هیچکس بهتر از جهادگران حوزه پزشکی نتواند درباره اهمیت برپایی بیمارستان سیار با امکانات و تجهیزات کامل در مناطق محروم و بحرانزده صحبت کند. دکتر «سید محمد پورحسینی»، مدیرعامل شرکت برکت تل، این پزشکان و پرستاران جوان را که در سالهای گذشته با کمترین امکانات، داوطلبانه و دلسوزانه قدم در مسیر خدمترسانی به همنوعانشان در محرومترین نقاط کشور گذاشتند و با وجود سختیها خم به ابرو نیاوردند، یکی از عوامل شکلگیری بیمارستان سیار احسان دانسته و میگوید: «گروههای جهادی متعددی در حوزه سلامت (شامل گروههای پزشکی، پیزاپزشکی و دندانپزشکی) از ما درخواست داشتند در مناطق محروم و بحرانزده حاضر شده و خدمترسانی کنند. طبیعتاً این گروههای داوطلب به فضا و امکانات مناسب برای ارائه خدمات تخصصی خود نیاز داشتند. بنابراین یکی از ایدههای ستاد اجرایی فرمان حضرت امام برای طراحی و ساخت بیمارستان سیار، همین درخواستها بود.»
این بیمارستان میتواند محل کارآموزی دانشجویان پزشکی باشد!
گروه جهادی شهید کاظمی آشتیانی، یکی از همین گروههای جهادی فعال در حوزه سلامت و پزشکی است که اعضایش در روز افتتاح بزرگترین بیمارستان سیار کشور هم حضور دارند. مسئول این گروه از زاویه جالبی به برپایی این بیمارستان نگاه میکند و میگوید: «در دیداری که گروههای جهادی و بسیج سازندگی سال گذشته با حضرت آقا داشتند، ایشان 2 توصیه به گروههای جهادی کردند؛ اول، خدمترسانی در جهت تحقق عدالت و پیشرفت و تلاش برای همگانی کردن آن. و دوم اینکه گروههای جهادی ارتباطشان را با هم و با دستگاههای قادر بر پشتیبانی گسترش دهند. یعنی هرکدام بهصورت جزیره جزیره کار نکنند بلکه در کنار هم قرار بگیرند و دست در دست هم با کمک دستگاههایی مانند ستاد اجرایی فرمان حضرت امام، برای خدمترسانی بهتر به مناطق محروم تلاش کنند. حالا افتتاح بیمارستان سیار ستاد اجرایی، به عملی کردن هر دو توصیه حضرت آقا کمک میکند.»
لبخند دکتر «محمدمهدی توسلی» از پشت ماسک هم خود را نشان میدهد وقتی میگوید: «راستش را بخواهید، وقتی امکانات این بیمارستان سیار را دیدم، به شوخی به دوستان گفتم: خوب است دوره کارآموزی دانشجویان پزشکی دانشگاهمان در این بیمارستان برگزار شود...» حالا آقای جهادگر میرود سراغ اصل مطلب و اضافه میکند: «این بیمارستان سیار، ظرفیت بسیار خوبی را برای گروههای جهادی فراهم میکند که در مناطق محروم و در مواقع بحران بهتر به ارائه خدمت بپردازند. ببینید ظرفیت نیروی انسانی در این حوزه، کاملاً موجود است. همین حالا در گروه جهادی شهید کاظمی آشتیانی، بیش از 300 نفر شامل پزشک و پیراپزشک، داوطلب حضور در اردوهای جهادی هستند. اما همیشه یکی از مشکلاتی که ما در اردوهای جهادی پزشکی داشتیم، بحث تأمین فضای فیزیکی برای اجرای اردو و تأمین زیرساختهای لازم بود. حالا بیمارستان سیار احسان با امکانات ویژهای که تدارک دیده، این بستر را برای نیروهای پزشکی و پیراپزشکی جهادی فراهم میکند که با کیفیت بسیار بسیار بهتر از گذشته در مناطق محروم خدمترسانی کنند، ظرفیتهای بالقوه را بالفعل کنند و سطح ارائه خدمات را از خدمات عمومی به خدمات تخصصی ارتقا دهند.»
نظم و امکانات بیمارستان سیار، عامل ارتقای کیفیت اردوی جهادی
خانم دکتر «حورا سعیدی راد» هم که دیگر حساب اردوهای جهادی که در آن شرکت داشته، از دستش در رفته، ذکر خیری از اردوی جهادی مشترک با کاروان سلامت ستاد اجرایی میکند و میگوید: «در اردوهای جهادی پزشکی در مناطق محروم، همیشه آرزوی ما این بود که از نظر حملونقل وسایل، امکانات و داروها شرایط بهتری داشته باشیم تا بتوانیم این امکانات را با سرعت بیشتر و بهصورت مفیدتر به این مناطق برسانیم. یکبار که در اردوی جهادی بعد از سیل بوشهر با کاروان سلامت تحت نظارت ستاد اجرایی فرمان امام به این استان رفتیم، تجربه بسیار خوبی برایمان رقم خورد. ازآنجاکه در این کاروان، داروها بهصورت قفسهبندی منظم تدارک دیده شدهبود، بهراحتی و با سرعت بیشتری میتوانستیم به آسیبدیدگان سیل خدماترسانی داشتهباشیم. اما در اردوهای قبل اینطور نبود. داروها را در هر منطقه، دستهبندی میکردیم اما به دلیل مشکل حملونقل، با اتمام کار به ناچار، آنها را بهصورت نامنظم جمع میکردیم و دوباره در منطقه جدید مجبور بودیم کار دستهبندی را انجام دهیم. همین اتفاق، وقت زیادی از ما میگرفت و اجازه نمیداد به مناطق بیشتری مراجعه و خدمترسانی کنیم.
حالا با اجرای طرح بیمارستان سیار ستاد اجرایی فرمان امام، این امکان ایجاد شده که با سهولت بیشتری برای رفع محرومیتها در مناطق کمبرخوردار تلاش کرد و در بحرانهایی که اتفاق میافتد، با سرعت بیشتری به کمک آسیبدیدگان رفت. خود من انتظار این حجم از امکانات و تجهیزات را در این بیمارستان نداشتم و واقعاً از طراحی و دقتی که در این بیمارستان به کار رفته، شگفتزده شدم. انشاءالله بهتدریج تعداد این بیمارستانهای سیار در کشور بیشتر شود چون حوادث در کشور ما متاسفانه زیاد است و ما باید برای مواجهه با این بحرانها همیشه آماده باشیم.»