نگاهی به سنت‌های نیک نوروز

به گزارش خبرگزاری رسا، نوروز یکی از مهمترین اعیاد ایرانی است که نه تنها بین همه اقوام ایرانی به صورت مشترک جشن گرفته می‌شود، بلکه نماینده ایران فرهنگی است که در کشورهای همسایه و در حوزه بسیار گسترده‌تری از جغرافیای ایران کنونی، مورد توجه اقوام و ملتهای منطقه نیز می باشد.

در خصوص ریشه‌های پیدایش عید نوروز در ایران زمین، دیدگاه های مختلفی وجود دارد کهغالباً نیز به صورت اسطوره ای وارد تاریخ این رویداد شده‌اند، لذا می‌توان گفت که بسیاری از نقل‌های تاریخی در خصوص پیدایش نوروز، بر پایه افسانه ها بیان شده است و جملات موجود در کتاب ها با عبارت های همانند گفته می شود، در این باره شروع شده است که نشان می‌دهد بسیاری از روایت ها در خصوص نوروز به صورت سینه به سینه نقل شده و سند و مدرک معتبری بر آنها نیست، چنانچه دهخدا نیز می‌گوید: «برای پیدایش نوروز افسانه‌های بسیاری نقل شده است که هرچند اساطیری است، اما تواتر آن اخبار، وجه تسمیه نوروز و هم‌چنین قدمت انتساب آن به اعصار آریایی، نیک آشکار می گردد.»

راز ماندگاری نوروز با وجود این همه تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و نگرش های مذهبی نخبگی در ایران فرهنگی، به انطباق آن با فطرت و عقل مربوط می‌شود، به طوری که ملاحظه می گردد با ورود اسلام به ایران، این سنت بر اساس آموزه های پیامبر اسلام که می فرماید: «کسی که سنت و روش نیکویی را پایه گذارد، تا روز قیامت هر کس به آن عمل کند، اجر و ثواب به او میرسد.» مورد توجه آموزه های اسلامی نیز قرار گرفت، لذا عید نوروز همانند تمام سنت های حسنه ای که مورد تایید اسلام بوده اند، به جهت پایه های عقلایی و انسانی، مورد تایید قرار گرفته و به مرور زمان مطابق با آیین جدید ایرانیان، تاسیساتی نیز در آن ایجاد شد که امروزه بی هیچ اغماضی باید، نوروز را یک سنت ایرانی- اسلامی  نامید.

مرور آداب جشن نوروز در روزگار حال نیز نشان می‌دهد که این سنت از نمادها و آرایه های مذهبی- ملی شکل گرفته است که نگاهی گذرا به آنها این ادعا را به وضوح ثابت خواهد کرد، لذا در ادامه مطلب، گذری کوتاه و البته کلی به سنت‌های نوروز می کنیم.

1-خانه تکانی؛ سنت خانه تکانی از یک سو اهمیت نظافت و رعایت بهداشت و تمیزی در محیط زندگی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر نشان‌دهنده علاقه و اهتمام ایرانیان به زندگی در محیط تمیز و بهداشتی است. در واقع انجام مطالعات تطبیقی در خصوص اهمیت دادن به نظافت و تمیزی محیط خانه در بین ملت های مختلف، نشان می دهد که ایرانیان به پاکیزگی محیط زندگی خود اهمیت بیشتری می‌دهند.

2- خرید و نو شدن؛ این سنت از یک‌سو باعث ایجاد نشاط در جامعه شده و مردان و زنان را از تمام اقشار راهی مراکز خرید می کند و از سوی دیگر تولیدکنندگان و فروشندگان با برنامه‌ریزی برای عرضه کالاهای مختلف، فضای کسب و کار خود را رونقی دو چندان می‌بخشند. لذا صرف نظر از برخی عادت‌های نادرست مثل تجمل‌گرایی و فرصت طلبی برخی برای گرانفروشی، جامعه ما در آستانه سال نو، از لحاظ نشاط اجتماعی در بالاترین سطح خود قرار دارد و به علت رونق بازار کسب و کارهای مختلف، مواجهه با کمترین شرایط بیکاری در جامعه هستیم. لذا این سنت نیکو، به بسیاری از کسب و کارها رونق و باعث ایجاد اشتغال فصلی برای بسیاری از جوانان و کارگران می گردد و نظمی به خرید سالانه مردم می دهد که از محسنات سنت خرید سال نو است و دیدن هموطنان در جامه های نو به خصوص کودکان و نوجوانان، خود منظره ای روح افزا است که تغییر و توجه به نو شدن را به همه ما یادآوری می کند که ضرورتی در زندگی است.

3- زیارت اهل قبور؛ گفتیم که نوروز یک سنت و جشن آیینی- مذهبی است، لذا قبل از ورود به سال نو و شروع جشن نوروز، یکی از سنت‌های مذهبی مورد توجه عموم مردم ایران، زیارت اهل قبور و درگذشتگان خانواده است.این سنت یادآور عدم فراموشی درگذشتگان و گرامیداشت همه کسانی است که در گذشته، جشن نوروز را در کنار آنها جشن می گرفتیم و به یاد تمام نیکی ها و شادی هایی که با عزیزان آرمیده در آرامستان های ابدی داشته‌ایم، فاتحه ای نثار روحشان می کنیم و با این عمل ضمن رشد روح قدر شناسی در جامعه، همه انسان ها را  با یاد آوری رستاخیز طبیعت به رقت روحی و  معنوی معاد رهنمون میشود.

4-حضور در هنگام تحویل سال نو در کنار خانواده و اماکن دینی و مذهبی؛

حضور خانواده های ایرانی در کنار هم در لحظه تحویل سال نواز همیت ویژه ای برخوردار است، بطوری که یکی ازدلایل مهم افزایش سفر های نوروزی، عزیمت ساکنان شهرهای بزرگ به محل تولد خود و جمع شدن همه اعضای خانواده دور هم است.یکی ازروز هایی که خانواده های ایرانی تلاش می کنند در کنار هم باشند، لحظه تحویل سال نو است. عیدی گرفتن و عیدی دادن بعد از خواندن یا مقلب القلوب، ازخاطرات شیرین دوران بچگی و نوجوانی هر ایرانی است و این سنت کلاس درس عملی خانواده دوستی را به نسل های جدید آموزش می دهد.

علاوه بر خانواده،حضور در مراکزمذهبی و دینی ازدیگر اماکنیاست که خانواده های ایرانی در لحظه تحویل سال به همراه خانواده خود در این مکان ها حاضر میشوند، به طوری که مساجد و به خصوص اماکن متبرکه ای همچون حرم امام رضا (ع) ، شاه چراغ در شیرازو شاه عبد العظیم در شهر ری ، در لحظه تحویل سال مملو ازجمعیتی عظیم می شوند که غالبا خانوادگی در این بقاع متبرک حاضر می شوند.

5-کمک به ایتام و خانواده های نیازمند؛

سه برهه خاص در ایران است که مردم ما در این روز ها بیشتر ازهمیشه به همنوعان نیازمند خود کمک می کنند. این سه مقطع زمانی عبارتند از دهه اول ماه محرم، ماه مبارک رمضان و آغازسال نو.

دو بازه زمانی اولی رویداد های مذهبی هستند و رویداد سوم، ناشی از دمیده شدن روح معنویت دینی در سنت حسنه عید نوروزاست که شمایی زیبا از نوع دوستی و سخاوت انسان ها را همراه با بهاری شدن طبیعت به نمایش می گذارد. در واقع با ظهور خصلت های انسان دوستانه ، نوروز به جشن مهربانی و صلح و خیر خواهی تبدیل میشود.

6-سفر و ارزش های مادی و معنوی آن ؛

صرفنظر ازاستثناء سال های محدودیت به واسطه شیوع ویروس منحوس کرونا، سفر کردن در ایام نوروز ، سنت حسنه ای است که در آن  خانواده های ایرانی ضمن آشنایی با مناطق مختلف کشور عزیزمان، تجارب مختلفی نیز اندوخته سالیان عمر خود می کنند که در جای خود بسیار با ارزش است. ازسوی دیگر ، یکی ازبرکات اقتصادی نوروزبه مردم ساکن در مکان های گردشگری، سنت سفر در نوروزاست که ضمن ایجاد اشتغال، به توسعه مناطق مختلف خارج ازشهر های بزرگ کمک میکند و منجر به تعامل تعالی بخش فرهنگی در بین اقوام و خانواده های ایرانی می شود.

7-سنت دید و بازدید؛ در روزگار ما به سمت بیگانگی خانواده ها از همدیگر و کم شدن رفت و آمدهای خانوادگی در حرکت است. به جرأت می‌توان گفت که رفت و آمد بسیاری از خانواده ها در بین مردم به خصوص در مناطق شهری منحصر به ایام نوروز و دید و بازدید عید نوروز شده است که متاسفانه امسال مواجه با دومین سال شیوع بیماری کرونا هستیم که به ناچار مجبوریم این سنت دیرینه اسلامی-ایرانی را به دید و بازدید مجازی توصیه کنیم و حتماً همدیگر را یاد کنیم که این سنت اجتماعی بزرگی است.

صله رحم، یکی از سنتهای موکد در اسلام و دید و بازدید عید از سنت‌های انسانی و خوب سال نو است که در آن، انس و الفت بین اقوام و دوستان محکم تر و قوی تر می شود و حفظ این سنت باعث حفظ پیوندهای خانوادگی در نسل‌های جدید و آشنایی فرزندان خانواده‌های بزرگ و سنتی ایرانی با همدیگر می گردد.

8- روز طبیعت؛ نوروز، جشن شادمانی انسان و طبیعت در یک اعتدال بهاری است که نو شدن سال و پوشیدن جامه سبز برتن طبیعت و قبای شکوفه برتن درختان، نشاط و فرحبخشی خاصی به آغاز سال نو ایرانی می‌دهد. لذا آغاز جشن نوروز با بهاری شدن سال و پایان آندر پیوند با طبیعت در روز سیزده بدر است و همگان به پاس تشکر از خالق بهار، از خانه‌های خود بیرون آمده و هم نوا با طبیعت سبز و زیبای فروردین، به امید روزهای سبز و با طراوت، اختتامیه نوروزگان را در دل طبیعت برگزار می کنند.

بی تردید پرداختن به آیین های محلی و جزئیات سنت نوروزی از بازی ها گرفته تا غذاهای سنتی و … این مطلب را از حوصله یک یادداشت خارج خواهد کرد، لذا با ذکر این نکته که نوروز یک سنت انسانی و بشردوستانه است که به علت انطباق با آموزه‌های اصیل و فطری مذاهب و ادیان، نه تنها به حیات خود ادامه می دهد، بلکه ظرفیت آن را دارد که به عنوان یک جشن و آئین بشردوستانه به صورت جهانی برای تحکیم و تقارب فرهنگ ها و ایجاد احساس برادری در بین مسلمانان و همه انسان ها تبدیل گردد و این مهم بر دوش نخبگان و کارگزاران فرهنگی ایران است.