تنفیذ سیزدهم: آغاز کار دولت مردمی

آیت‌الله رئیسی که امروز حکم تنفیذ خود را از رهبر معظم انقلاب دریافت می‌کنند زاده سال ۱۳۳۹ در مشهد است و پیش از ورود به عرصه رقابت‌های انتخاباتی مناصب متعددی از جمله تولیت آستان قدس رضوی، دادستانی کل کشور، نماینده مجلس خبرگان رهبری از استان خراسان جنوبی دوره چهارم و پنجم، عضو شورای عالی فضای مجازی، عضو شورای پول و اعتبار، عضو ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی و ریاست سازمان بازرسی کل کشور به مدت ده سال را در کارنامه خود دارد که نشان می‌دهد نسبت به مناصب اجرایی، مدیریتی و سیاسی نا آشنا نیست.

اما در خصوص مراسم تنفیذ امروز باید گفت پس از انقلاب اسلامی احکام انتصاب افراد منتخب در انتخابات با تنفیذ معمار کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) (شامل: آقایان سید ابوالحسن بنی صدر، محمد علی رجایی و حضرت آیت الله سید علی خامنه ای) و رهبر فرزانه و حکیم انقلاب اسلامی (شامل: آقایان اکبر هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد و حسن روحانی) به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران به آنان اعطا شده‌است.

در حقیقت بر اساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی امضای حکم ریاست جمهوری پس از انتخابات مردم از جمله وظایف و اختیارات رهبری است و طبق قانون انتخابات دوره ریاست جمهوری در ایران چهار سال است و از تاریخ تنفیذ اعتبارنامه به وسیله مقام رهبری آغاز می‌شود.

در مورد فلسفه تنفیذ حکم ریاست جمهوری باید گفت بر مبنای نظریه ولایت فقیه ریاست عامه در دوران غیبت بر عهده فقیه عادل با کفایت بوده و ولایت غیر او طاغوت است و کارگزاران حکومتی به اذن او مشروعیت می‌یابند. به همین دلیل، ولی فقیه بعد از انتخاب رئیس جمهور این انتخاب را تایید می‌کند تا حاکمیت در قوه مجریه مشروعیت پیدا کند.

اما نکته قابل توجه در اینجاست که در متن تمام تنفیذهایی که امام خمینی (ره) و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای روسای جمهور صادر کرده اند ابتدا عبارت «تنفیذ رای مردم» و سپس «انتصاب به ریاست جمهوری» دیده می‌شود. برای مثال در تنفیذنامه‌ امام خمینی رضوان‌الله‌تعالی‌علیه بر حکم ریاست جمهوری بنی‌صدر آمده است: «این‌جانب به موجب این حکم، رأی ملت را تنفیذ و ایشان را به این سمت منصوب نمودم».

همچنین در تنفیذنامه‌ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر حکم ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی آمده است: «این‌جانب ... رأی ملّت را تنفیذ و ایشان را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب میکنم». این عبارت یا نظیر آن در سایر تنفیذنامه‌ها نیز مشاهده می‌شود که ادبیات بکار گرفته‌شده ارتباط معناداری را میان انتخاب رییس‌جمهور از سوی مردم و انتصاب وی توسط مقام رهبری را بیان می‌دارد و پاسخی روشن به کسانی است که تعیین یا انتصاب فردی به ریاست جمهوری از سوی مقام رهبری را با حق حاکمیت ملی ناسازگار می‌دانند.

در حقیقت در جمهوری اسلامی ایران «انتخاب مردم» و «انتصاب، ولی فقیه» هم راستا هستند و مقام رهبری همان کسی را به ریاست جمهوری منصوب می‌کند که مقبولیت مردمی و پایگاه اجتماعی وی قبلاً از طریق انتخابات احراز شده است. بنابراین، رییس‌جمهور منتخبِ مورد تأیید، ولی امر مسلمین از مشروعیت «دینی» و «سیاسی» برخوردار می‌شود.

به طور کلی از آنجاییکه رییس‌جمهور در جایگاه ریاست قوه مجریه، تصمیماتی اخذ کرده و اقداماتی انجام می‌دهد که جزء شئون ولایت است. تصمیمات یا اقدامات رییس‌جمهور در جایگاه رییس قوه مجریه به لحاظ ماهوی اموری نیابت‌پذیر بوده و نیازمند «اذن سابق» یا «اجازه‌ی لاحق»، ولی امر مسلمین است و بدون آن اعتبار حقوقی نخواهد داشت.

لازم به ذکر است که یک محور مفهومی بین همه تنفیذها مشترک است اینکه تنفیذ، ولی فقیه تا هنگامی برقرار است که رئیس جمهور منتخب به تعهد در پیمودن صراط مستقیمی که در پیش داشته یعنی راه آرمان‌های نظام اسلامی و دفاع از حقوق ملت و ایستادگی در برابر زورگویان و مستکبران پایبند باشند در غیر اینصورت حکم تنفیذ باطل است مانند آنچه در خصوص بنی صدر رخ داد.

نکته پایانی دیگر در خصوص مراسم تنفیذ امروز این است که میزبان این مراسم مقام معظم رهبری است و در تاریخ جز دو بار، مراسم تنفیذ در حسینیه امام خمینی (ره) انجام شده است.

بار اول مراسم تنفیذ ریاست جمهوری ابوالحسن بنی صدر به دلیل بستری بودن امام خمینی در بیمارستان برگزار شد و بار دوم تنفیذ ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی به دلیل آماده نبودن حسینیه امام خمینی، در حسینیه جماران، محل برگزاری سخنرانی‌های امام خمینی برگزار شد لذا در دوران حیات و رهبری امام خمینی (ره) یک مراسم تنفیذ در بیمارستان قلب تهران و سه مراسم تنفیذ در حسینیه جماران انجام شده و در دوران رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تا کنون یک مراسم در حسینیه جماران و مابقی در حسینیه امام خمینی برگزار شده‌است.