سروش محلاتی، تجسم مغالطه پهلوان پنبه

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، مغالطه پهلوان پنبه آن است که وقتی کسی با یک مدعای قوی برخورد می‌کند و می‌بیند که قدرت مقابله با آن را ندارد، به جای آن یک مدعای سست را به طرف مقابل خود نسبت می‌دهد و به جای رد کردن مدعای اصلی به ردّ این مدعای ضعیف می‌پردازد. (کتاب مغالطات)

آقای سروش محلاتی در سخنانی به مناسبت عید غدیر، به علمای انقلاب در دو سه دهه اخیر می‌تازد و به ایشان نسبت می‌دهد امامت را مساوي با حكومت و زمامداري گرفته‌اند و براي توجيه خود هر نوع حكومتي –چه معصوم و غير معصوم- را ديني معرفي مي‌كنند. قصد محلاتی انکار نیابت عامه و پشتوانه الهی ولایت فقیه است. او گمان می‌کند باید به سخن علما در سال‌های دورتر و پیش از انقلاب برگردیم و نگاه اصیل شیعه را در کلمات آنان بیابیم. به همین منظور جملاتی از عالمانی همچون شهید بهشتی و محقق اصفهانی و.. می‌آورد و با تفسیر اشتباه، مقصود دلخواه و سیاست زده خود را از آن‌ها استفاده می‌کند!

محلاتي که به جنگ این ادعای سست رفته است تا نیابت فقیه از معصومین را انکار کند، دقيقا نمي‌گويد کدام عالم انقلابی چنین سخنی گفته و شئون دیگر امامت و حجت‌های الهی را انکار کرده است؟ و چرا اين سخن براي خوانندگان اين قدر دور از ذهن است؟ آن‌چه میان دانشمندان پیشین با توجه به دلایل نقلی و عقلی مشهور بوده است نیز چیزی جز نیابت عامه فقها و لزوم رجوع به آنان در اجرای کارهای حکومتی نبوده است.

مرحوم بحرالعلوم (متوفای 1287) می‌نویسد:

«مجاری امور باید به دست فقها باشد و مصداق آن هر کاری است که لازم است زیر نظر امام معصوم انجام گیرد، [ریاست و جانشینی امام در این امور از آن ایشان است.] فقها بر این مطلب اتفاق نظر دارند؛ زیرا از عقل و نقل عموم ولایت فقیه را استفاده کرده‌اند» (بلغه الفقیه، ج3، ص233) و البته جناب محلاتی دراین سخنرانی شأن زعامت معصوم را منکر نیست.

شهید بهشتی که کلماتش مورد تحریف آقای محلاتی قرار گرفته است، در کتاب «شناخت اسلام» ص448 می‌نویسد: «اﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﺮدم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺴﻲ را ﺑﻪ رﻫﺒـﺮي ﺑﭙﺬﻳﺮﻧـﺪ ﻛـﻪ واﺟﺪ ﺻﻔﺎت و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در این رواﻳﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ.»

در ادامه، دو نمونه از عبارات عالمان انقلابي بر خلاف نسبت ناروای محلاتی را بيان مي‌كنيم:

مقام معظم رهبري:

ایشان در سخنرانی اردیبهشت ماه 1400 فرمودند: «در مورد امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) و معرّفی شخصیّت این بزرگوار، یک مرحله، مرحله‌ی امامت آن بزرگوار است؛ امامت نه به معنای ریاست دین و دنیا و حرف‌هایی که ما درباره امامت می‌زنیم مورد نظر نیست، بلکه امامتی که خداوند به حضرت ابراهیم فرمود: «انی جاعلک للناس اماما».. مسئله‌ی امامت با این ترازوهای عرفیِ ما قابل اندازه‌گیری و توزین نیست؛ این همانی است که امام صادق (علیه السّلام) [در تبیین آن] در منی در حضور جمعیّت‌های مردم فریاد کشید: «اِنَّ رَسولَ اللهِ کانَ الاِمام» پیغمبر، امام بود؛ امام به آن معنا [مدّ نظر است] خب اینکه یک مقام والا و عالی است و انصافاً فهم آن هم از دسترس ما خارج است. (12/2/1400) https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=47776

ایشان در ادامه از کتاب مراقبات میرزا جوادآقا ملکی تبریزی در صد سال پیش یاد می‌کنند که به مفاهیم عالی امامت دست پیدا کرده‌اند. روشن است مقام معظم رهبری در کنار شأن ریاست و زعامت عامه، که به عنوان حقّ غصب شده اهل بیت(ع) در کتاب‌ها مورد اشاره است، مقاماتی بس بلندتر قائلند.

آیت الله مصباح یزدی:

آیت الله مصباح تصریح می‌کنند گرچه به دلیل نیاز زمانه و اهمیت یافتن مسائل سیاسی اسلام، بُعد خاصی از مفهوم ولایت مورد تاکید قرار گرفته است، ولی مساله ولایت حقایق بلندتری دارد:

«از دیدگاه قرآنى و روایى، این مطلب قطعى است که سخنان اهل بیت‌(علیهم السلام) براى ما حجيّت دارد و باید بدان عمل کنیم؛ امّا مسأله ولایت و موالات در بردارنده حقایقى بس والاتر است. در عصر ما، به دلیل اهميّت یافتن مسائل سیاسى اسلام که بخش مهمّى از معارف اسلامى را تشکیل مى‌دهد، بُعد خاصّى از مفهوم ولایت بیش‌تر مورد تأکید واقع شده است که همان مسأله سیاست و امامت امت و به تعبیر دیگر، بُعد سیاسى اجتماعى مفهوم ولایت است... با بررسى روایات مربوط به ولایت در مى‌یابیم که بُعد سیاسى اجتماعى ولایت فقط یکى از ابعاد مفهومِ گسترده ولایت است؛ مفهومى ژرف که همچنان جا دارد موضوع پژوهش‌هایى گسترده و کاربردى قرار گیرد. (مصباح یزدی، محمدتقی، آفتاب ولايت‏ ، ص98)

آیت الله مصباح در ادامه، مثال‌هایی از روایات اهل بیت(ع) ذکر می‌کنند که کلمه «ولایت» در آن‌ها به معنای حقّ الهی ریاست و حاکمیت ائمه (ع) است و تلاش آن حضرات برای برقراری حکومت اسلامی در همین راستا بوده است و باز تاکید می‌کنند مفهوم امامت و ولایت، ابعاد گسترده‌ای دارد و منحصر در بُعد سیاسی اجتماعی نیست.

جمال مومنی‌زاده