نگاهی به سیره رضوی در ابعاد مختلف زندگی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان رضوی، یک زندگی از خواستگاری یک پسر از دختر کلید می خورد و بنا بر رسم و رسوم اگر شرایط مهیا شود به ازدواج و همراهی طولانی زوجین ختم می شود در این مسیر پدر و مادر زوجین همراهی مکانی و یا ارتباطی نزدیک دارند و در ادامه به دنیا آمدن فرزندان زندگی آنها را دگرگون می کند برای تمام این مراحل امام رضا(ع) سفارشاتی دارند که اگر بدان عمل کنیم ضامن آرامش، شیرین کامی و سعادت در زندگی می شود.

نگاه امام رضا(ع) به ازدواج دختر به نقل مضمون، خروج او از سیطره اختیار پدر و مادر و قرار گرفتن در فضا و خانواده ای جدید است که به جای والدین اختیار دار او خواهند بود(وسایل الشیعه ج 14،ص‏52) بر این اساس توصیه می فرمایند نیک بنگریم با چه خانواده ای وصلت می کنیم آیا آنها قابلیت نگهداری و حفظ او را دارند که حاصل عمر و زحمات تربیتی ما بیهود هدر نشود.

در حدیثی دیگر قید فرمودن دختر به شرابخوار ندهید چرا که ممکن است چنین شخصی زمینه فساد آن زن را فراهم کند.(بحارالانوار، ج 79، ص 142) دربیانی دیگر می فرماید اگر جوانی به خواستگاری آمد دین و اخلاقش را پسندیدی قبول کن فقر و نداری او تو را از این کار باز ندارد.(بحار الانوار ج103ص372)

در همین سه فرمایش چند ویژگی خواستگار از زبان امام رضا(ع) بیان شد که عبارتند از اهل شراب و فسق و فجور نباشد که زمینه فساد همسر را مهیا کند، دیندار و اخلاق مدار باشد، نداری و فقر او سبب نادیده گرفتن اخلاق خوب و اهلیت دینی او نشود و هر آنگاه خواستگاری کردند خانواده او به لحاظ اهلیت مورد رصد و تحقیق قرار بگیرند از آن جهت که حضور در جمع آنها سبب از بین رفتن تربیت و دین و مذهب وی نشود.

در بیان ویژگی ها زن نیز به نقل از امیر مومنان علی(ع) می فرمایند زن باید 5 ویژگی داشته باشد نرمخو، ملایم و سازگار باشد، چنانچه مردش از او خشمگین شد تا رضایت او را نگیرد چشم بر هم ننهد و چون شوهرش نباشد با پاکدامنی پاسدار او و امانتدارش خواهد بود چنین زنی از کارگزاران خداست.(کافی ج5ص324)

امام در روایتی زنان را به سه دسته تقسیم می کند یک عده زنان مهربانی که شوهر خویش را در کار دنیا و آخرت یاری کرده و زندگی را بر او سخت نمی کنند. عده ای که برخلاف دسته نخست یاریگر شوهر خویش نیستند و گروه سوم آنان که پر سرو صدا، پا به در عیب جو هستند و خدمت و تلاش بسیار را اندک می شمارند و آن را نمی پذیرند.(بحار 103ص234) مسلما دقت در انتخاب قبل از ازدواج ضامن استحکام، آرامش و موفقیت در زندگی خواهد بود اگر با دیده دقت به تحقیق در رابطه با شخص مورد نظراقدام کنیم قطعا ضرر نخواهیم کرد اما اگر چنین نکنیم و بسته به زیبایی طرف یا موقعیت پدرومادر یا خود شخص انتخاب کنیم و وارد زندگی شویم خدای ناکرده هیچکدام از این ملاک های ظاهری انتخاب جای اخلاق نیک، رفتار و محبت و احترام را نخواهد گرفت، آرامش و آسایشی در کار نخواهد بود تا جایی که از کرده خود پشیمان شویم و به جدایی و دوری بیاندیشیم.

در فرمایشی دیگر زنی را برای ازدواج معرفی می کنند که همصحبتی و همنشینی با او سبب شادمانی و نگاه کردن به او برای مرد آرام بخش باشد.(کافی: ج5، ص 327) این بیان نیز در همان دسته بندی سه گانه تاکید بر گروه نخست دارد که زندگی با چنین زنانی، آسایش و آرامش را برای مرد به دنبال خواهد داشت.

حال که صفات زن و مردی برای انتخاب همسر را از کلام امام رضا بیان کردیم قدری به روابط آنان در زندگی به عنوان زن و شوهر می پردازیم که ایشان به مردان توصیه می کنند هماهنگونه که آراستگی و زیبایی را از زن خویش انتظار داری تو نیز مرتب و تمیز و آراسته باش تا همسرت از تو دلزد نشود و یا به غیر تمایل پیدا نکند.(بحارالانوار: ج 73 ، ص100)

این نکته ای کلیدی در زندگی زناشویی است که هردو طرف باید خویش را برای یکدیگر آراسته و آماده کنند تا ضمن تامین نیازهای عاطفی اولا آرامش را در زندگی خویش حاکم کنند و از سوی دیگر زمینه لغزش یکدیگر را از بین ببرند. زن و شوهری که عاطفه خود را خرج یکدیگر می کنند نظر رحمت خداوند و افزایش این مهر و محبت را در زندگی خویش به وضوح تجربه می کنند که حاصل آن آرامش و آسایش، شادی و دلخوشی خواهد بود این نتیجه تاثیر مثبتی بر روز فرزندان و تربیت آنها نیزخواهد داشت.

این که توصیه می شود در ازدواج خانواده طرف را مورد بررسی قرار بده روابط و نحوه تعامل و برخورد با یکدیگر از اعضای خانواده اش را رصد کن از این باب است که اگر درفضای آرام و آکنده از مهرو عطوفت والدین رشد یافته باشند این شکل از زندگی را در تربیت خانوادگی فرا گرفته و بعد در زندگی خود اجرا می کنند اما اگر در زندگی سراسر از بحث و دعوا، بی مهری و تندی، گفتگوهایی آکنده از نفرت یا بحث و جدل های بیهود، حرف های رکیک و نامربوط و بی احترامی و توهین به یکدیگر و خانواده ها، بزرگ شود قطعا این شیوه زندگی در او رسوخ کرده و تاثیر گذاشته است چنین شخصی برای رهایی از این فضا کار سختی در پیش دارد تا بر نفس و اخلاق خود مسلط شده و آن را اصلاح کند در زندگی آتی خود با کوچکترین دلخوری بحث و جدل پیش می آورد و زندگی خویش و همسرش را تلخ می کند و اگر ادامه پیدا کند ممکن است به جدایی ختم شود.

امام رضا(ع) توجه به زن و دختر را در زندگی به واسطه احساسی بودن و شکنندگی آنان بیشتر سفارش کرده اند اگر موارد ارتباط خارج از عرف و چارچوب خانواده در زنان و دختران را مورد پرسش و بررسی قرار دهیم مواردی همچون عدم توجه خانواده، نبود حرمت و احترام لازم، نبود مهر و محبت واقعی نمایان می شود بنابراین اگر به سفارش این امام همام در این رابطه عمل شود از این معضل تا حد زیادی جلوگیری می شود.(وسائل الشیعه: ج 21، ص 367)

به طور معمول اکثر خانواده ها در حالی زندگی می کنند که افزون بر فرزندانشان پدر مادر یکی از زوجین با آنها در یک مکان گذران عمر دارند یا با آنها بسیار مرتبط هستند. نحوه تعامل زوجین با پدرو مادر خویش تربیت عملی را در زندگی برای فرزندان به نمایش می گذارد آنها می بینند که چگونه پدر و مادرشان با پدرو مادر خویش رفتار می کنند بنابراین از این رفتار و تعامل درس می آموزند اگر خدای نکرده حفظ حرمت آنها نشود هزار هم به زبان به فرزندان توصیه تعامل و مهربانی و حفظ حرمت کنیم تاثیر نخواهد داشت چرا که آنچه دیده اند بیش از آنچه شنیده اند در جانشان نقش بسته و لوج قلبشان چنین نقش گرفته است.

با این بیان اشاره ای به فرمایش امام رضا نسبت به پدر و مادر می کنیم که فرمودند خداوند به سپاسگذاری از پدر و مادر فرمان داده اگر چنین نکنیم گویا سپاسگذار خداوند نبوده ایم. اثر این سپاسگذاری در زندگی چنان می شود که فرزندان ما نیز از زحماتی که برایشان متحمل شده ایم سپاسگذاری می کنند و قدردان آن خواهند بود اما اگر خلاف آن را ببینند زحمات ما را ناچیز و وظیفه می شمارند که این حال و احوال زندگی را چنان پیش می برد که سبب تلخ کامی و دل آزردگی از یکدیگر شود.(خصال شیخ صدوق ص107)

در بیانی دیگر نافرمانی پدر مادر را سبب سلب توفیق عبادت و بی احترامی به آنان را ناسپاسی نعمت دانستند که سبب کم شدن نسل و قطع آن، و نیز قطع شدن پیوندهای خویشاوندی شده که حاصل آن بی رغبتی والدین به داشتن فرزند و نیز تربیت آنها می شود.(بحارج74ص74)

بر این اساس باید به چگونگی روابط خویش با بزرگترها نظیر والدین خویش نیک بنگریم تا مبادا دچار خطا، بی احترامی و ناسپاسی شویم که بعدها در زندگی گریبان ما را خواهد گرفت. هرگونه عمل کنیم با ما رفتار خواهد شد از این رو توصیه دینی داریم که آنطور که می خواهی با تو رفتار شود با دیگران رفتار کن!/933/

جواد رستمی