فقه پویا نیازمند علم کلام پویا است

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محمد تقی سبحانی رئیس بنیاد فرهنگی امامت در مراسم رونمایی از درختواره علم کلام در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی گفت: در اهمیت دانش کلام همین بس که رسالت نبی اکرم از آغاز تا پایان بیان عقائدی است که علم کلام به عهده دارد؛ در طول حیات نبی اکرم اولین عنصر در حضور در میدان دین و دین ورزی مسأله ایمان است که بدون ایمان هیچ حرکت دیگری در حوزه دین داری پذیرفته نیست.

وی با اشاره به اینکه تشویق فعالان عرصه کلام در بیانات ائمه بر فضل این علم کفایت می کند، گفت: در آیه شریفه « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا» در تفاسیر ائمه مرابطین را کسانی معرفی کردند که از مرز های اندیشه صحیح دفاع می کنند و تمجید بلندی که از مرابطون آمده است و متکلمان و شعرا در کلام ائمه تمجید فراوان شده اند.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تأکید کرد: این دانش ریشه در بنیاد مکتب اسلام و سیره اهل بیت دارد و در حوزه دانش های اسلامی یکی از پایه های اساسی دانش کلام است؛ تحولات دانشی ما در فقه و در اخلاق همزمان با دورانی است که دانش کلام ما پویا و پیشگام در حال حرکت بوده و اگر به میراث گذشته نگاه کنیم می بینیم در مباحث مختلف مباحث کلامی وجود داشته است؛ در «الذریعه» کتاب علم اصول شیخ مرتضی یک سوم معارف کلامی و اعتقادی دارد.

فیلسوف موظف نیست با فرقه ها روبرو شود این کار علم کلام است

وی تصریح کرد: این باور در بین دانشمندان بزرگ اسلامی بوده است که اگر قرار است فقه و اخلاق و تفسیر و علم الحدیث جایگاه و مرتبه قدیم خود را داشته باشد علم کلام یکی از پایه های اصلی است؛ دانش فلسفه قرار است پشتوانه نظری و عقلی چنین حرکتی را فراهم کند اما هیچگاه فیلسوف موظف نیست به اشکالات فرقه ها پاسخ دهد و این کلام و متکلمان باید در صحنه پاسخ گویی قرار بگیرند و این مهم چیزی نیست که حوزه های علمیه بتوانند از آن فاصله بگیرند.

رئیس بنیاد فرهنگی امامت اظهار داشت: دانشمندان اخلاق و فقه بخش زیادی از تحولات امروز دنیا را نمی توانند نادیده بگیرند و به لحاظ علمی باید روزآمد باشیم اما به عنوان ضرورت زیست دینی در دنیای امروز اگر فقیهی آشنا به مکاتب دیگر نباشد همچنان فقیه است اما متکلم نمی تواند بدون آشنایی با مکاتب سخن بگوید؛ اندیشه هایی که در دنیا در موضوعات بنیادی دینی است طرف حساب دانش کلام هستند و حوزه های علمیه باید پاسخ دهند و گرنه عقب می مانند.

باید دانش کلام را نجات داد تا علوم انسانی قوی داشته باشیم

وی با اشاره به دانش مادر بودن علم کلام گفت: علم کلام باید مبانی و معانی سایر علوم اسلامی را تدارک کند و ما نمی توانیم یک فقه پویا داشته باشیم مگر اینکه یک کلام پویا داشته باشیم و همچنین در بحث مبانی نظری علوم انسانی به این نکته رسیدیم که باید دانش کلام را پروار کرد و نجات داد تا علوم انسانی قوی داشته باشیم و تحول در حوزه های علوم اسلامی ما در بخش زیادی مرهون تطور در علم کلام است.

این استاد حوزه علمیه تصریح کرد: اگر 70 سال گذشته در حوزه های دانشی و معرفتی دنیا را بررسی کنیم می یابیم یکی از شاخه های مهم دانشی که دچار تحول شگرف و تنوع موضوعی در عرصه های مختلف شده دانش کلام یا الهیات است؛ کمتر عرصه ای در دنیا وجود دارد که پای الهیات به عنوان یک دانش نظری به آن باز نشده باشد و حتی در عرصه اقتصاد و فراتر از در مشاغل با عنوان مختلف الهیات کاربردی آمده است.

عصر آینده عصر چالش های معرفتی است

وی ادامه داد: مراکز آکادمیک زیادی در مسیحیت درگیر الهیات شده اند چرا که ضرورت جدی در صحنه زندگی است و اگر غرب زمانی فکر می کرد باید با دین خداحافظی کنیم در طول 50 سال گذشته یک بازگشت جدی صورت گرفته و گرایش های جدیدی در الهیات اتفاق افتاده است؛ در بیرون از کلیسا بسیاری از کسانی که در حال مطالعه هستند با اینکه به مسیحیت انتقاد دارند اما در حال کار بر روی موضوع الهیات هستند.

حجت الاسلام والسلمین سبحانی اظهار داشت: اگر در حال حاضر مباحث اعتقادی مطرح نمی شود و دین داری شکل شعاری و مناسکی پیدا کرده اما آینده چنین نخواهد بود زیرا تمام تحقیقات نشان می دهد که عصر آینده ما، عصر چالش های نظری و معرفتی است؛ چند حوزه تحولی در درون و بیرون دین اتفاق افتاده است که پرسش ایجاد می کند و گاه یک شبهه زیرساخت نظام معرفت دینی فرد را به هم می ریزد و مسائل را آوار می کند.

علم کلام در حوزه چندان رشد نکرده است

وی تصریح کرد: حوزه های علمیه و دانشگاه در بخش های الهیات و مطالعات دینی باید فعال شوند و بدانند پدیده چالش های معرفتی در حال اتفاق است و برای رویارویی نیازمند یک نهضت علمی و معرفتی در این حوزه هستیم و در مقابل این هجمه ها واقعا دستمان خالی است؛ مقام معظم رهبری در اولین سفر خود به قم در دوران رهبری در زیرزمین دارالشفا تأکید کردند که فقه در حال رشد است اما کلام متوقف مانده است؛ نظام دانشی ما که بر دو بال فقه و کلام بود و از آن موقع رشد علم ما علی رغم زحمات زیاد، چشمگیر نبوده است.

رئیس بنیاد فرهنگی امامت با اشاره به نرم افزار درختواره کلام اسلامی تأکید کرد: یکی از تسهیل گر هایی که می تواند در حرکت علمی کمک کند ابزار های نوین اطلاعاتی است و نسل ما که دوران سنتی حوزه را تجربه کرده است قدر این فناوری ها را بهتر می داند چون گاهی اوقات برای یافتن یک عبارت در یک کتاب شب تا صبح ورق می زدیم؛ گاهی سر کلاس برای یک مدعا دوتا شاهد می آورم و با خود می گویم خیلی هنر کردم و همان لحظه شاگردان ما سر کلاس با نرم افزار چند شاهد دیگر هم می آورد و این جا است که حس می کنیم وجود چنین ابزار هایی چقدر می تواند جامعه متکلمان را همراهی کند.

نرم افزار ها در تحول علم کلام خیلی کمک می کنند

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: کتاب های سازمان یافته ای در حوزه فقه وجود دارد که یکبار تمام علم را قورت داده و دوباره منظم کرده است اما در حوزه کلام فاقد یک منظومه حدیثی است که بتواند روایات را دسته بندی کند؛ ما اساسا کتابی نظیر جواهر در کلام را در اختیار نداریم و محقق نمی داند مسأله اش در کدام کتاب باید دنبالش بگردد که این ابزار ها خیلی به او کمک می کند.

وی با توصیه های به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در غنی کردن نرم افزار های کلامی، خاطرنشان کرد: محقق کلام باید در سه حوزه جنگ کند که اول در حوزه میراث و منابع است؛ بعد باید نظریات مکاتب دیگر را به دست بیاورد و سپس مقایسه و پاسخ دهد و با پروار کردن این نرم افزار ها اگر بتوان در حوزه اول کمک کرد کار بسیار بزرگی است؛ من تقاضا می کنم از سایر منابع اطلاعاتی مثل پایان نامه ها و کتبی که در نجف هست استفاده شود و در این رابطه حاضر هستم همه مطالعاتی که ذیل پایان نامه ها انجام شده است را تقدیم کنم.