گزارشی از نشست علمی «پاسارگاد؛ مقبره اشتباه یا بنای خیالی»

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، مجمع فعالان فرق ادیان اقوام و مذاهب اولین نشست از سلسله نشست های علمی کارگروه نقد زرتشت و باستانگرایی با موضوع »پاسارگاد؛ مقبره اشتباه یا بنای خیالی!» را برگزار کرد.

در این نشست علمی که به صورت وبیناری برگزار شد حجه الاسلام و المسلمین مهدی رستمی پژوهشگر و استاد حوزه به سوالاتی پیرامون مقبره کوروش پاسخ داد.

در ادامه به خلاصه ای از مطالب مطرح شده در این نشست علمی می‌پردازیم.

 آیا بنای مشهد مادر سلیمان، مقبره کوروش هخامنشی است یا خیر؟

اساتید تاریخ ایران باستان در پاسخ به این سوال می گویند که شواهد و قرائن نشان می دهند که احتمالا مقبره کوروش است و دلیل قطعی ارائه نمی دهند.

نکته ای که اینجا باید مد نظر قرار داد این است که در حافظه تاریخ شفاهی و متون مکتوب؛ یعنی تاریخی، جغرافیایی و حتی ادبی ایران هیچگاه به عنوان مقبره کوروش شناخته نشده است. البته در پاسخ می گویند که اسکندر، اعراب یا مغول‌ها همه چیز را نابود کرده اند. در مقابل می توان گفت اگر همه چیز نابود شده بود پس چرا هنوز از زمان ساسانی متون ادبی و یا جغرافیایی باقی مانده است؟ چرا تخت جمشید و... فراموش نشد؟

 در اینجا جریان باستانگرا ناجوانمردانه می گویند که ایرانیان این مقبره را به نام کوروش می شناختند اما زمانی که اعراب حمله کردند اجداد ما برای جلوگیری از خراب شدن آن را به عنوان مقبره مادر سلیمان معرفی کردند! در جواب می توان پرسید آیا اعراب بقیه بناهای تاریخی ایران را خراب کردند؟ آیا گوردخمه های ساسانی را خراب کردند؟ آیا مسلمانان اهرام مصر را خراب کردند؟ همچنین چرا عنوان مقبره مادر سلیمان استفاده نموده و از نام یک مرد استفاده نکردند؟

نخستین مدعی مقبره کوروش، آقای جیمز موریه در قرن 19 میلادی است که بعد از چند سال از ادعای خود دست برداشته و می گوید مقبره کوروش باید در حوالی فسا باشد. آقای ارنست هرزفلد در سال 1908 در رساله دکتری خویش ثابت کرد که همان نظر اول جیمز موریه درست است در حالی که 15 سال بعد شروع به نقشه برداری، حفاری و تحقیق درباره مشهد مادر سلیمان کردند، همچنین دیوید اسروناخ یهودی اصرار زیادی بر این مساله داشته است در حالی که مردم ساکن در آن حوالی آن را به نام مشهدننه سلیمان می شناختند.

همچنین دلایل دیگری که بر اثبات ادعای خود ارائه می دهند:

کتیبه ای است که تقریبا در یک کیلومتری این مقبره قرار دارد و به سه زبان أکدی، ایلامی و میخی نوشته شده که من کوروش شاه هخامنشی هستم.

کتیبه جعلی

حجت الاسلام رستمی پاسخ دادند که این کتیبه به چند دلیل جعلی است:

غلط املایی دارد و کلمه کوروش و شاه در آن درست نوشته نشده است.

در طول زمان باید این ستون فرسوده می شد مانند دیگر آثار باقی مانده از قبل، در حالی که چنین نیست، حتی خود متن هم هنوز تازه است و از کتیبه هایی که هزار سال بعد از زمان ادعایی اینان نوشته شده هم سالمتر باقی مانده است.

محل قرار گرفتن کتیبه نیز ایراد دارد چون در ایران باستان کتیبه ها را در محل عبور و مرور قرار می دادند اما این کتیبه در یک نقطه کور گوشه حیاط قرار دارد.

در زمان کوروش اصلا خط میخی پارسی باستان وجود نداشته است و در زمان داریوش این خط به وجود آمده است.

دلیل دیگری که بر اساس آن مدعی هستند این بنا مقبره کوروش است کتیبه مرد بالدار که مدعی هستند بالای آن هم نوشته شده بوده من کوروش شاه هخامنشی. تنها مدرکشان نیز صرفا یک نقاشی است که توسط یک جهانگرد کشیده شده است.

حجت الاسلام رستمی در پاسخ به این دلیل گفت:

این نقاشی سند محسوب نمی شود و در نقاشی های دیگر نیز بالای این نگاره هیچ کتیبه ای نیست.

در همین نقاشی نیز غلط املایی وجود دارد.

این نمادی که بالای سر مرد بالدار است اصلا نماد کوروش نیست بلکه نماد یک بُت بَعل فینیقی است با تاجی مصری.

گفته شده اجماع جهانی وجود دارد بر اینکه اینجا مقبره کوروش است.

این پژوهشگر و استاد حوزه در این باره چنین پاسخ داد که:

هیچ مورخ جهان شناس و ایران شناسی وجود ندارد که با قطعیت بگوید مقبره کوروش است مگر امثال هرزفلد یهودی، بنابراین اجماع ادعایی وجود خارجی ندارد حتی دلایل حداقلی ظنی نیز در این رابطه ندارند.

آقای اسکار موسکارلا موزه دار سابق موزه هنر متروپولیتن نیویورک، در کتاب خود به نام دروغی که بزرگ شد می گوید بسیاری از آثار این موزه اساسا جعلی است یا در تفسیر آن ها اشتباه رخ داده و به زمان های دیگری نسبت داده شده اند. البته با این باستان شناس برخورد کرده و وی را خانه نشین و منزوی کردند. بارها با افرادی که به نقد برخی ادعاهای تاریخی پرداخته اند برخورد شده و آن ها را به جریمه نقدی یا حبس و انزوا محکوم کرده اند مانند روژه گارودی تاریخ پژوه فرانسوی، روبر فوریسون، دیوید اروینگ، دکتر پرویز رجبی

در ادامه این پژوهشگر تاریخ و استاد حوزه بیان کرد: دلایل ما برای رد ادعای جریان باستان گرا در مورد مقبره کوروش به این صورت است که:

اولاً: طبق توصیفی که منابع یونانی از مقبره کوروش و تجهیزات درون آن آورده اند حداقل فضای مورد نیاز 12 متر مربع می باشد در حالی که این اتاق مقبره کمتر از 6 متر مربع است و این تجهیزات مثل میز تابوت و شراب و راه پله و ... در این فضا جای نمی گیرد. همچنین در ورودی اتاق تنگ بوده و امکان به داخل بردن تابوت و میز فراهم نبوده است.

همچنین یونانی ها گفته اند که مقبره کوروش در کنار رود سیتاکوس  که به خلیج فارس منتهی می شده قرار داشته است. برخی می گویند رود ستگان(قره آقاج) همان سیتاکوس است در حالی که این پاسارگاد جعلی 200 کیلومتر با رود ستگان فاصله دارد و  پاسارگاد واقعی بین فسا و داراب قرار داشته است.

ثانیاً: این بنا به احتمال زیاد یک بنای سلوکی است که یونانیان مقدونی بودند از جانشینان اسکندر. دلایل ما بر این ادعا هم به این صورت است که:

در محوطه این مقبره و اطرافش حتی یک سکه هخامنشی هم یافت نشده بلکه سکه ها یونانی بودند.

امضاهای روی سنگ ها همه علائم یونانی هستند نه هخامنشی.

درب این بنای سلوکی برخلاف دیگر مقبره های هخامنشی که رو به آفتاب بوده اند، پشت به آفتاب و به سمت یونان است.

در استان دنیزلی ترکیه، منطقه هایرا پلیس، قلعه پاموک قرار دارد که شباهت زیادی به مقبره مادر سلیمان دارد . اینها فریگی بوده اند و همتبار یونانی ها و تقریبا همزمان با سلوکی ها ساخته شده اند./پ201/