ایران بعد از رفع تحریم ها درباره گفتگوی مستقیم صحبت می‌کند
انگار قرار نیست این ماجرا هیچ‌وقت از کارتابل موضوعات حاشیه‌ساز کشور خارج شود. این روزها دوباره بحث مذاکره مستقیم با آمریکا در کشور داغ شده، حاشیه درست کرده، در توییتر ژانر شده و به کشاکش جدیدی بین طیف‌های سیاسی درآمده است.
به گزارش خبرگزاری رسا، همه چیز از میانه راه مذاکرات شروع شد، یعنی زمزمه مذاکره مستقیم از دل وین سربرآورد، درست وقتی مذاکرات با ناسازگاری طرف آمریکایی روی دور تکرار افتاده، یعنی همان موقعی که بحث‌های فنی که به‌عهده تهران است به اشباع رسیده و انجام توافق فقط نیاز به اراده سیاسی طرف آمریکایی دارد تا این بازی کشدار تمام شود و دوباره به نقطه ۲۰۱۵ برگردیم و نفس راحتی بکشیم اما در این وضعیت ناگهان حرف مذاکره مستقیم با آمریکا، ورق را برگرداند و هیاهو شروع شد. در حالی که تا قبل از آن حداقل همین چند ماه قبل حرف و حدیثی نبود اما یکباره چه اتفاقی افتاد که پینگ‌پنگ اظهارنظر بین مقامات تهران و واشنگتن از همیشه سریع‌تر شد؟
ایران بعد از رفع تحریم ها درباره گفتگوی مستقیم صحبت می‌کند
آمریکا که به دلیل خروج یکجانبه و غیرقانونی از برجام حالا جایی در مذاکرات مستقیم وین ندارد و از دور روند گفت‌وگوها را پیگیری می‌کند و تروئیکا وکیل او در وین شده‌اند ظاهرا به ستوه آمده و دنبال بازگشت به میز مذاکره است، در حالی که اکنون و در سال ۲۰۲۲ رسیدن به میز مذاکره با تهران برای واشنگتن دیگر راحت نیست که هر وقت خواست ماشه را فعال کند و هروقت که اوضاع به نفع‌شان نبود با فشار رسانه‌ای در وین مقابل تهران بنشیند.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکاست، ماجرا از اینجا شروع شد که او گفت مدت‌هاست می‌گوییم گفت‌وگوی غیرمستقیم در مورد موضوعی با این اهمیت و پیچیدگی (مذاکرات وین) یک مانع است و همواره معتقد بوده‌ایم مذاکره مستقیم مفیدتر است.
امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان هم درباره فشار و رفت‌وآمد پرفشار آمریکایی‌ها برای برگشت بر سر میز گفته است اگر برای رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا نیاز باشد سطحی از گفتگوها بین ایران و آمریکا انجام شود، آن را نادیده نمی‌گیریم.
تضمین بالا که واژه‌ای پربسامد در ادبیات سیاست خارجی شده ناظر به رفع همه تحریم هاست،همان چیزی که با آمدن ترامپ از دست رفت و آمریکا مجبور است اگر می‌خواهد داخل برجام باشد باید آنها را رفع کند. رئیس جمهور هم شامگاه ۵ بهمن در گفت‌وگوی زنده با مردم به این موضوع ورود و تکلیف را یکسره کرد.
او گفته بود آمریکا اول تحریم‌ها را بردارد، سپس از گفتوگو با ایران صحبت کند. این حرف یک موضوع منطقی و مستدل است که واقعا جای هیچ بهانه‌ای باقی نمی‌گذارد. البته رئیسی گفت، آمریکایی‌ها خیلی وقت پیش پیشنهاد گفت‌وگوی مستقیم داده بودند اما ابتدا تحریم‌های ظالمانه را که بر مردم ایران وضع کردند، بردارند سپس صحبت از گفتوگو کنند و ایران نیز بعد از رفع تحریم‌ها درباره گفت‌وگوی مستقیم صحبت خواهد کرد.
نه به مطلق گرایی
همین اظهارات رفت و برگشتی کافی بود تا دوباره فیلم‌های انتخاباتی و مواضع رئیسی تا قبل از رئیس جمهور شدن درباره مذاکره با آمریکا بازخوانی شود و منتقدان دولت آن را دست به دست کنند تا مثلا بگویند دولت از مواضعش عقب رفته و حتی کار به جدل کشید که اگر مذاکره بد بود، چرا حالا حرف از مذاکره مستقیم می‌زنید. این موضوع یک مساله چند وجهی است که می‌توانیم ابعاد آن را با هم مرور کنیم.
نکته اول این که نظام هیچ‌گاه به معنای مطلق نگفته مذاکره بد است یا خوب، کما این‌که هروقت برای منافع کشور لازم بود این اتفاق رخ داد. درست مثل قرار داد سال ۲۰۱۵ برجام که ذیل بحث هسته‌ای وارد مذاکره با آمریکایی‌ها شدیم اما حالا هم ایران چند شرط مهم گذاشته که نشان می‌دهد مشکلی با مذاکره نداشته و ندارد اما نمی‌خواهد به جای آمریکا هزینه بدهد و سر آخر هم چیزی نصیبش نشود. پس یکی از شروط متقن ایران لزوم تغییر رفتار در آمریکاست. آنها اگر از تهران چیزی می‌خواهند باید در یک سطح متوازن ما به ازای آن را هم تامین کنند. این یعنی ایران از پارادایم ثابت عزت، حکمت و مصلحت خارج نمی‌شود و فقط آن را به روز رسانی می‌کند و در هر شرایطی از سر مصلحت وارد می‌شود،
نه ضعف.
دست بالای ایران در ژانویه ۲۰۲۲
اوضاع حسابی فرق کرده و ورق برگشته است، این حرف نه این‌که ادعای ایران باشد که اذعان خود واشنگتن است. همین سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که مدام درباره ایران اظهار نظر می‌کند، یک جوالدوز هم به خودشان زده و گفته کارزار فشار حداکثری یک شکست فاحش بود. این یعنی آنها می‌دانند ترامپ چه بر سرشان آورده و حالا این ایران است که دست بالا دارد. چرا؟ وضعیت کاملا شفاف است.
شرایط ایران طوری شده که با سیستم خنثی سازی تحریم‌ها دیگر دست بسته منتظر رفع تحریم‌ها نیست و خودش بازی را طراحی می‌کند و پیش می‌برد. چگونه؟ سیاست‌ورزی ارتباط با همسایگان و حوزه شرق و دیپلماسی اقتصادی کار خودش را کرده و مذاکره با روسیه و چین، اجرای قرارداد ۲۵ ساله با چشم‌بادامی‌ها، دیدار با پوتین و سر خط کردن همسایگان از ترکمنستان و آذربایجان تا عراق. عضویت در شانگهای، اقتصادی کردن روابط با روسیه، سوآپ گازی ترکمنستان- ایران- باکو، خط‌آهن بصره- شلمچه، خط‌آهن اسلام‌آباد- تهران- استانبول، بازگشت بخشی از منابع بلوکه‌شده، افزایش تبادلات با عراق و سوریه، مذاکره با اروپا و خلاصه یک‌خطی‌اش یعنی دیپلماسی حسابی فعال شده و این اتفاق، شرایط را کاملا به نفع ایران تغییر داده و ما دیگر در میزانسن ضعف قرار نداریم.
انتقام خون حاج‌قاسم سرجای خود باقی است
ترامپ یک دیوانه واقعی بود، البته مانند همان سیستمی‌که در آن قرار دارد اما او یک چهره بدون رتوش از منطق آمریکایی بود که می‌گفت یا مذاکره یا جنگ. مشخص بود که دستگاه دیپلماسی کشور زیربار این حرف زور نرود و در آن چارچوب حاضر به مذاکره نشود اما حالا به‌وضوح همه چیز فرق کرده و ما قرار نیست در یک دوگانه ذلت‌بار جنگ یا مذاکره، دست به انتخاب بزنیم. درواقع شرایط بهتر ایران، نیاز به مذاکره را به آمریکا تحمیل کرده است ولی با همه این بحث‌ها این به معنای مطلوب بودن مذاکره با آمریکا نیست. ایران فقط در یک حالت و آن هم برای رفع همه تحریم‌ها، از سر عزت و با مواضع محکم وارد مذاکره خواهد شد. این یعنی ادامه همان مسیر اقتدار و عزت و تکرار منطق میدان در دیپلماسی. ضمن این‌که یک نکته در اینجا بسیار مهم است؛ ما برای رفع تحریم اگر هم مذاکره‌ای کنیم، این به معنای نادیده گرفتن انتقام خون حاج قاسم از آمریکا نیست. ما فراموش نمی‌کنیم که دیگر با آمریکایی‌ها پدرکشتگی داریم و انتقام، مطالبه همیشگی مردم از نظام است و برای این کار مسیر توأمان میدان و دیپلماسی پیش روی ماست. احیای حقوق نقض‌شده‌مان و انتقام سردار، دو امر جدا نیست. وجه قرابت آن خواست مردم است.
آب خوردن را به مذاکره گره نزنیم
موضوع بعدی هم مکافات گره زدن اقتصاد، معیشت و همه زندگی‌مان به مذاکرات است که در دولت روحانی هزینه بالایی برای این تفکر ارتجاعی دادیم. اما حالا سید ابراهیم رئیسی می‌گوید، مذاکرات را پیش می‌بریم اما همه‌چیزمان مذاکره نیست و در خنثی‌سازی تحریم‌ها فعال هستیم. حالا باید دید در آخرین تلاش‌ها برای مذاکرات سیاسی در وین و تعیین تکلیف اوضاع برای اجرای تعهد رفع کامل تحریم دست‌فرمان ایران چیست و دیپلماسی اقتصادی و سیاست خنثی‌سازی تحریم، ما را به کجا می‌رساند. مساله اصلا پیچیده و فضایی نیست، ایران می‌گوید توافق احیای برجام در صورتی مورد قبول تهران قرار می‌گیرد که تمام تحریم‌هایی که در دوره ترامپ وضع شده، لغو شوند و آمریکا هم باید درباره عدم خروج دوباره از برجام و استفاده نکردن از سازوکارهای برجام علیه برجام، تضمین بدهد و این مساله راستی‌آزمایی شود تا دوباره در سیکل معیوب تکرار گرفتار نشویم و به گذشته بازنگردیم.
برای بررسی ابعاد و تکانه‌های این اتفاق در صورت انجام آن، به سراغ کمیسیون امنیت ملی مجلس و کارشناسان ارشد حوزه روابط بین‌الملل رفته‌ایم تا نقطه نظرات آنها را هم درباره این موضوع بدانیم.
آمریکا قابل اعتماد نیست
محمود عباس‌زاده‌مشکینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در گفتوگو با جام‌جم درباره مذاکره مستقیم با آمریکا گفت: «ایرانیان همواره ثابت کردند که اهل گفتوگو هستند. ما در گذشته پیرامون مسائل هسته‌ای با آمریکا گفتوگو کرده‌ایم و در نهایت نتیجه این مذاکرات به انعقاد توافق برجام انجامید اما این ایالات متحده بود که به صورت یکطرفه زیر توافق برجام زد. بنابراین ما تجربه خوبی از مذاکره با آمریکا نداریم.»
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی با بیان این‌که شرط ما برای مذاکره، داشتن صداقت و تعهد است، تصریح کرد: «حرف ما این است که اگر آمریکایی‌ها واقعا خواهان مذاکره دوجانبه هستند، اول باید به تمام تعهدات و توافقات برجام عمل کنند و همچنین تضمین بدهند که دیگر از آن خارج نمی‌شوند، آن‌گاه می‌توان در مورد مذاکرات دوجانبه حرف زد.»
وی با بیان این‌که در شرایط کنونی ایران حضوری قوی و موثر در مذاکرات وین داشته، گفت: «الان قاعده بازی و میدان دست ما است و دیگر مثل سابق نیست. دولت پیشین اعلام کرده بود خزانه خالی است و به‌واسطه این پالس‌‌های ضعف که داده می‌شد، آمریکا گمان کرد که در تحقق اهداف تحریمی خود موفق بوده است. الان شرایط کشور به گونه‌ای است که از همه تحریم‌ها عبور کرده‌ایم و همچنین با همکاری دولت و مجلس زیرساخت‌های خنثی‌سازی تحریم هم ایجاد شده، بنابراین ایران در حال حاضر کاملا این توانایی را دارد که با تحریم‌ها مقابله و در جهت خنثی‌سازی آن اقدام کند.»
عباس‌زاده‌مشکینی با اشاره به توافق‌های ایران با برخی از کشورهای منطقه تصریح کرد: ما با برخی از کشورها از‌جمله چین تفاهم‌نامه راهبردی و همکاری‌های مشترک امضا کردیم و قرار است که چین در برخی از حوزه‌های استراتژیک ما سرمایه‌گذاری کند. از سویی دیگر علاقه‌مندیم که توافق‌هایی مشابه با روسیه داشته باشیم و طبعا شکل‌گیری یک بلوک قدرتمند اقتصادی با حضور ایران، روسیه و چین منافع بالایی برای این کشورها و همچنین منطقه دارد. حتما گسترش تعاملات و مناسبات اقتصادی با سایر دولت‌ها و کشورهایی که خواهان رابطه با ایران هستند سد محکمی در برابر تحریم‌های ظالمانه آمریکا خواهد بود.
در تله مذاکره نیفتیم
ابوالفضل ظهره‌وند، کارشناس ارشد حوزه روابط بین‌الملل در گفتوگو با روزنامه جام‌جم درباره تمایل آمریکا به مذاکره مستقیم با ایران در کنار استفاده از حربه تحریم، گفت: آمریکایی‌ها از تحریم به‌عنوان اهرمی‌برای پیشبرد اهداف نامشروع استفاده می‌کنند و طبیعی است که نمی‌خواهند این اهرم را از دست بدهند؛ بنابراین راه‌حل مسأله این است که ما در وهله اول به ظرفیت‌های داخلی خودمان و در وهله دوم به محیط پیرامونی خود توجه داشته باشیم. وقتی آمریکا کشوری را تحریم می‌کند درواقع می‌خواهد نشان بدهد که آن کشور در جنبه تحریمی دارای ضعف و آسیب‌پذیری است؛ بنابراین راهکار مقابله با چنین تلقی این است که کشور تحت تحریم آن نقطه ضعف را به یک نقطه قوت تبدیل کند. این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه گفت: آمریکایی‌ها به‌رغم این‌که سنگین‌ترین فشارهای تحریمی را در طول این چهار دهه علیه ایران اعمال کردند اما به نتیجه نرسیدند و علت ناکامی آنها در دستیابی به این هدف این بود که ایران نقاط‌ضعف را به نقاط قوت تبدیل کرد و توانست فشار تحریمی را با موفقیت از سر بگذراند. ظهره‌وند گفت: بحث از مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا با این هدف صورت می‌گیرد که جمهوری اسلامی را در تله مذاکراتی وارد کند و همچنین تن دادن به این خواسته ازسوی ایران به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف ازسوی آمریکا تلقی خواهد شد و طبعا در پی آن مطالبات دیگری هم ازسوی آمریکا مطرح خواهد شد کما این‌که طی چند روز اخیر ازسوی رابرت مالی، سرپرست تیم مذاکره‌کننده آمریکایی عنوان شد که شرط نتیجه‌بخش بودن مذاکرات هسته‌ای، آزادی زندانیان آمریکایی ازسوی ایران است.
مذاکره با آمریکا بدون رفع تحریم معنا ندارد
مهدی خانعلی‌زاده، کارشناس روابط بین‌الملل در گفتوگو با روزنامه جام‌جم درباره درخواست مکرر آمریکا برای مذاکره مستقیم با ایران گفت: برای جمهوری اسلامی هیچ‌گاه مذاکره با آمریکا تابو نبوده اما الان شرایطی است که ایالات متحده به‌عنوان کشوری که برجام را نقض کرده و همچنین جنایات زیادی را طی سه چهار سال اخیر علیه مردم ایران اعمال کرده اگر ذیل این توافق و بدون پذیرش خسارات و همچنین بدون دادن تعهد و تضمین بخواهد وارد گفت‌وگوی مستقیم با ایران شود این مسأله به‌مثابه نادیده گرفتن جنایاتی است که تاکنون علیه مردم ایران انجام داده است. این کارشناس روابط بین‌الملل با بیان این‌که راهبرد دولت سیزدهم تاکید بر سیاست خارجی متوازن است، تصریح کرد: ایران باید سبد دیپلماسی خود را تعریف کند؛ به این معنا که سیاست خارجی ما باید توازن بین شرق و غرب را از لحاظ جغرافیایی و محتوایی برقرار کند و این مسأله باعث می‌شود ایران تمام راهبردهای خود را از طریق برقرار کردن روابط با کشورهای خواهان روابط براساس تامین منافع متقابل به‌دست آورد.
خانعلی‌زاده ادامه داد: عضویت ما در شانگهای برای تامین اهداف اقتصادی و امنیتی بود. همچنین تعاملاتی که با کشورهای منطقه برقرار می‌کنیم برای دسترسی به اهداف بیشتری در حوزه‌های فرهنگی و سیاسی است و همین نگاه را در گسترش روابط با کشورهای آمریکای لاتین دنبال می‌کنیم. اینها مواردی است که سبد دیپلماسی را معنادار می‌کند. به‌گفته این کارشناس روابط بین‌الملل در شرایط کنونی این آمریکاست که به گفتوگو دوجانبه و مستقیم با ایران ذیل برجام محتاج است و نباید این امتیاز به‌راحتی در اختیار آنها قرار گیرد. خانعلی‌زاده با اشاره به این‌که در کنار مذاکره، سیاست خنثی‌سازی تحریم‌ها هم باید ازسوی دولت دنبال شود، خاطرنشان کرد: اساسا راه لغو تحریم، خنثی‌سازی تحریم است. اگر کشور تحریم‌کننده بفهمد که ما به‌واسطه این تحریم‌ها دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیر شدیم این تصور برای این کشور به‌وجود می‌آید که طرف تحریم‌شونده آماده مذاکره است. در چنین شرایطی دولت‌هایی مثل آمریکا به‌هیچ‌وجه اقدامی در جهت لغو تحریم‌ها انجام نخواهند داد چون تصور می‌کنند که این ابزار برای اعمال فشار علیه کشور تحریم‌شونده کارایی داشته است اما وقتی تحریم‌ها اثری در عزم ملت‌ها و دولت‌ها نداشته باشد طبعا دیگر تلاشی برای اعمال تحریم صورت نخواهد گرفت.
مریم عاقلی - سیاسی / روزنامه جام جم
ارسال نظرات