از شناسایی ۱۲۰۰ گروه جهادگر تا پرهیز از سازمانی شدن فعالیت‌های جهادی

یکی از سنت‌های حسنه انقلاب اسلامی ایران که توسط بنیان گذار آن امام راحل (ره) پایه گذاری شد، خدمت رسانی به اقشار محروم و گره گشایی از مشکلات مردم به صورت خودجوش و جهادی است. با ورود گروه‌های جهادی طلبگی به این میدان خصوصا در سالیان اخیر، عملکرد تشکیلاتی و منسجم در عین حفظ روحیه انقلابی و کنشگری خودجوش این گروه‌ها مورد دغدغه اعاظم حوزه انقلابی بوده است. از این رو مدیر حوزه‌های علمیه آیت الله اعرافی در ابتکاری با هدف شناسایی ظرفیت ها، حمایت، همسویی، ساماندهی و هدف‌گذاری این گروه‌ها اقدام به راه اندازی دبیرخانه هماهنگی گروه‌های جهادی حوزوی به مثابه خیمه انسجام بخش این گروه‌ها کرده است. خبرنگار خبرگزاری رسا با هدف آشنایی با اهداف و معرفی اقدامات این دبیرخانه، در گفتگو با حجت الاسلام ابوالفضل علیخانی مسئول دبیرخانه گروه‌های جهادی حوزه‌های علمیه به بررسی کارویژه و آثار و تلاش‌های گروه‌های جهادی پرداخته است.

رسا – درباره پیشینه و اهداف راه اندازی دبیرخانه گروه‌های جهادی در حوزه توصیح بفرمایید.

فضای گروه‌های جهادی را از زمان دانشجویی آغاز کردیم و نزدیک ۱۵ سال است که در امور گروه‌های جهادی مشغول فعالیت هستیم. پس از اینکه طلبه شدم فعالیت جهادی خود را با رویکرد انتقال این تجربه به خارج از کشور ادامه دادم و مسئولیت گروه جهادی «امام موسی صدر» را بر عهده گرفتم، گروهی که کارش آموزش جوانان غیر ایرانی بود؛ اعم از طلاب و دانشجویانی که در ایران درس می‌خوانند و جوانانی که گاه از کشور‌های دیگر به ایران می‌آیند و با تجربه‌های انقلاب اسلامی آشنا می‌شوند. حدود هفت سال تمرکز جدی روی این مورد داشتیم و نزدیک ۱۵۰۰ طلبه و دانشجوی غیر ایرانی را از پنجاه ملیت با اردو‌های جهادی و فعالیت‌های خدماتی اجتماعی این‌چنینی به صورت گروهی آشنا کردیم و آموزش دادیم و به صورت میدانی هم به کارگیری و مسئولیت سپاری کردیم و تجربه به دست آوردند و خدماتی را ارائه کردند. هدف این بود که این‌ها بتوانند در کشور‌های خود با همین رویکرد خدمت و محبت پیام‌رسان مفاهیم دینی به مردم خودشان باشند؛ در بسیاری از کشور‌ها ممکن است که جوان شیعه حتی نتواند خود را به عنوان یک شیعه معرفی کند یا نتواند از ابزار تبلیغی منبر، خطابه، مسجد و روضه استفاده کند. حتی در برخی از کشور‌ها برای او تهدید هم باشد. آن چیزی که هیچ جای جهان با آن مخالف نیستند انجام خدمت است، خدمت و محبت می‌کنند تا بتواند فتح قلوب کنند؛ «الانسان عبید الاحسان»؛ [۱]رسا- آیا خدمات جهادی طلاب برگرفته از الگویی در جهان تشیع نیز بوده است؟

جریان گروه‌های جهادی و فعالیت جهادی (در بین طلاب) برگرفته از اقدامات امام موسی صدر در لبنان و پیش از آن، برگرفته از سیره اهل بیت علیهم السلام و تأکیدات و تأییدات دینی ما بوده است. در انقلاب اسلامی (ایران) هم با جهاد سازندگی همراه بود. (البته) جریان لیبرال وقفه‌ای در کشور برای جهاد سازندگی به وجود آورد که منجر به تشکیل دوباره بسیج سازندگی شد. این تجربه گران‌بها به عنوان کاری که رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمایند این کار گروه‌های جهادی تولید و جذب مخاطب می‌کند، یعنی شما یک کسانی را هیچ گاه نمی‌توانید پیدا کنید که پیام دینی خود را به آن‌ها منتقل کنید، سیل لرستان بیاید و شما بروی و خدمت کنی این مخاطب تو می‌شود؛ این خلق مخاطب می‌شود. این خیلی برای کشور‌های دیگر لازم است.

ما روی این نزدیک به هفت سال بر روی پنجاه ملیت تمرکز کردیم و نتیجه داد؛ در ده کشور، ما خارج از کشور را «گروه‌های سازندگی» می‌گفتیم، به جهت حساسیت نام جهاد، بالای سی گروه سازندگی از جوان‌های کشور‌های دیگر تشکیل و در ده کشور خدماتی ارائه شد؛ بدون حضور و حمایت مالی ما، خودشان مستقیم کار کردند، تنها تجربه را از ما اخذ کردند، تولیداتی را که فرستاده بودیم. توفیقی پیدا شد که در دیدار دهم مرداد ۹۸ خدمت رهبر معظم انقلاب این گزارش مصور عملکرد در ده کشور و جزئیات آن را که گروه‌ها به ما گفته بودند ارائه کردیم. از آن جا که موضوع جلسه گروه‌های جهادی بود، ما هم بخش بین الملل را خدمت حضرت آقا گزارش کردیم، آقا هم تورق فرمودند و سئوالاتی مطرح شد.

ما فکر می‌کردیم که خیلی کار کردیم، ۱۵۰۰ نفر را آموزش بدهید و با تک تک آن‌ها صحبت کنید، کار سنگینی به نظر می‌آمد، در کنار درس و بحثی که من داشتم، این فعالیت فوق العاده را برای خودم دنبال می‌کردم و در واقع درس و کار جهادی بین‌الملل را داشتم. (هنگامی که) آقا گزارش ما، دانشجویان، بسیج سازندگی و مجموعه‌های مختلف را شنیدند، بعد فرمودند همه این‌ها که گفتید خیلی خوب بود، اما کم است، بروید ده برابر بیشتر کار کنید؛ [۲]آنجا بود که من از فرمایش آقا تعجب کردم، (زیرا) به نظر خودمان خیلی کار کرده بودیم، (اما) آقا فرموده بودند ده برابر (بیشتر شود) و خط حزب الله این را تیتر زد. بعد آقا فرمودند که اگر همه شما جوانانی که کار جهادی می‌کنید را جمع کنند، ده درصد جوانان این کشور می‌شوند، نود درصد بقیه کجا هستند؟ چرا بقیه جوانان را به صحنه نیاوردید؟ بروید در محیط تحصیل و کارتان گروه‌های جهادی راه بیاندازید. [۳]آنجا بود که بنده به عنوان یک طلبه احساس کردم چقدر ضرورت داشت در این دیدار، یک طلبه از حوزه علمیه می‌آمد و درباره فعالیت جهادی حوزویان گزارشی می‌داد و هیچ کس نبود؛ دانشجویان، بین‌الملل، پزشکی و همه بودند. آقا فرمودند که بروید در محیط تحصیل خود گروه جهادی راه بیاندازید، چراغ تشکیل دبیرخانه گروه‌های جهادی حوزه در ذهن حقیر روشن شد؛ در حالی که بنده پیگیر امور بین‌الملل بودم، ولی احساس وظیفه کردم، حسب فرمایش آقا بروم در جامعه حوزوی به عنوان محیط تحصیل خود، برای گسترش کمی و کیفی فعالیت‌های جهادی تمرکز کنم؛ در واقع تبدیل گفتمان جهادی به یک گفتمان عمومی.

همین شد که ما در حوزه (علمیه قم) خدمت آیت‌الله اعرافی آمدیم و از آنجا که ایشان در جامعه المصطفی هم به ما محبت داشتند، پیشنهاد تأسیس دبیرخانه هماهنگی گروه‌های جهادی را به ایشان دادیم و استقبال شد و ساختار آن در مجموعه حوزه ریاست حضرت آیت‌الله اعرافی تشکیل شد.

رسا – لطفا تعریفی از گروه‌های جهادی داشته باشید، چه کاری با چه ویژگی‌هایی اقدام جهادی محسوب می‌شود؟

آن چیزی که در خارج از حوزه معروف است، گروه‌های جهادی گروه‌هایی هستند که حتماً خدمات مادی مستقیم در کار آن‌ها وجود دارد؛ به نوعی حل مشکل و گرفتاری می‌کنند، مانند ساخت و ساز مدارس و منازل و مساجد، توزیع بسته‌ها و ایجاد اشتغال و کمک به کشاورزی و آبرسانی و مسائل این‌چنینی؛ یعنی حل مشکل عادی (می‌کنند) البته با هدف الهی و تحمل مشقت؛ این تعریف کلی است.

گروه‌های جهادی در کشور معروف به کسانی هستند که داوطلبانه می‌روند و به مردم خدمت می‌کنند؛ گرچه ما در حوزه علمیه یک مزیت جدی داریم که در فضای عمومی (دیگر) گروه‌های جهادی وجود ندارد و آن این است که حوزویان می‌توانند هدایت و روشنگری هم به شکل جدی داشته باشند. پس باید گروه جهادی حوزوی را برای شما تعریف کنم.

گروه جهادی حوزوی گروهی است که علاوه بر انجام وظایف طلبگی خود که تبلیغ دین است؛ از کار مردم (به صورت) مستقیم گره باز می‌کند که کار جهادی آن می‌شود؛ پس گروه جهادی حوزوی صرفاً نمی‌رود که یک مسجد بسازد و برگردد بلکه معارف دینی را (نیز) به شکل‌های مختلف ابلاغ می‌کند، در قالب بازی‌های کودکانه، سخنرانی‌های در مساجد و هر کار دیگری که قالب‌های تبلیغی است. اما به تبلیغ لسانی خود بسنده نمی‌کند، حتماً به درد و داد مردم رسیدگی می‌کند، حل منازعه می‌کند، در ساخت و ساز مشارکت می‌کند و جلودار این امر مهم در منطقه است.

این (تعریف) از فرمایش سال ۱۳۹۵ رهبر معظم انقلاب هم استفاده می‌شود که سه مأموریت طلاب، هدایت دینی، هدایت سیاسی و خدمات‌رسانی اجتماعی است؛ آقا می‌فرمایند خدمات رسانی اجتماعی مانند حضور در مواقع سیل و زلزله زده، بیمارستان‌سازی، مدرسه‌سازی است. بفرمایید بیمارستان‌سازی چه ربطی به طلبه دارد؟ آیا طلبه درس خوانده است که بیمارستان بسازد؟ نه، این از این جهت است که به قلوب مردم ورود کند؛ با مردم مأنوس شود؛ خودش عامل باشد و در عین حال به تبلیغ معارف دینی هم بپردازد.

رسا - اردوی جهادی را هم تعریف می‌فرمایید؟

اردوی جهادی یک «قالب» از فعالیت‌های جهادی است. همه تأکید ما روی اردوی جهادی نیست، چند قالب (از کنش جهادی) می‌توانیم بشماریم که (نمونه برجسته و) شاخص آن، اردوی جهادی است. (اردوی جهادی) به نوعی به صورت هجرت‌گونه (است) در ایام تعطیلات درسی، طلاب و دانشجویان به مناطق محروم کشور می‌روند، یک هفته، ده روز، دو هفته، پنج روز؛ فارغ از تعلقات دنیوی و منافع شخصی می‌روند و در بین مستضعفان یک گوشه از کشور مستقر می‌شوند و در آن یک هفته - ده روز با آن‌ها زندگی و از مسائل و مشکلات مردم گره باز می‌کنند.

رسا - ما با مفاهیمی مانند امداد فرهنگی [۴]هم روبرو هستیم؛ شما با این مفاهیم مشکلی ندارید؟ آیا آن را یک اقدام جهادی می‌دانید؟

منظور شما را از امداد فرهنگی نمی‌دانم، باید ببینیم که منظور از این حرف چیست؛ عمده چالش ما این است که می‌گویند گروه‌های جهادی همان گروه‌های تبلیغی هستند و گروه‌های تبلیغی همان گروه‌های جهادی هستند که البته، چون مفاهیم بار دارند و تأثیر می‌گذارند، ما می‌گوییم گروه‌های تبلیغی گروه‌هایی هستند که کار تبلیغی خود را در قالب‌های گوناگون انجام می‌دهند؛ یکی از قالب‌ها همین خدمات اجتماعی (در حوادث طبیعی مانند) سیل و زلزله و امثال این‌ها است. ولی اگر یک گروه تبلیغی به منطقه‌ای رفت که کار کند، آنجا خدمت‌رسانی مستقیم مادی نداشت، آیا گروه تبلیغی نیست؟ چرا هست، برایش ضرورت ندارد، نگاه ابزاری به فعالیت خدمت‌رسانی دارند نه نگاه اصالی. گروه‌های جهادی بر عکس گروه‌های تبلیغی، هم نگاه اصالی به امر تبلیغ دارند و هم نگاه اصالی به گره‌گشایی از مشکلات مردم و به داد مردم می‌رسند؛ این دو برایشان ضروری است.

رسا - فعالیت‌های گروه‌های جهادی با این دو محوری که فرمودید (تبلیغ و خدمت رسانی) چه تناسبی با ساختار و اهداف حوزه‌های علمیه دارد؟

پیشینه حوزه علمیه تأکید بر اجتماعی بودن علمای بلاد داشته است؛ همه اتفاقات جوامع گذشته در دست عالم یک شهر رقم می‌خورد؛ از رسیدگی به ایتام و مستضعفان و محرومان تا حل مشکلات و اختلافات مالی و نزاع‌های قومیتی، تا رفع ابهامات و سئوالات و شبهات و تا رفع تمام اتفاقات؛ کارکرد طلبه تنها (تبلیغ در) محرم و صفر و فاطمیه نیست. اتفاقی که انقلاب اسلامی رقم زد این بود که سازمان‌هایی تأسیس شدند، (مثلا) کمیته امداد تأسیس شد؛ کارکرد‌ها و کارویژه‌های روحانیت را در جامعه کم کردند و خطابه و منبر و فعالیت‌های تبلیغی مناسبتی را به روحانیت اختصاص دادند، در حالی که روحانیت باید در متن زندگی مردم باشد.

گروه‌های جهادی در حال پرداخت به این مسأله هستند که ما در تمام شئون فردی و اجتماعی مردم باید حرف داشته باشیم؛ فاصله‌ای که بین روحانیت و مردم اتفاق افتاد، محصول همین جدا کردن شأن خدمت رسانی از روحانیت بود؛ وقتی رهبر معظم انقلاب تعبیر «نوکری» می‌آورند و می‌گویند که ما نوکر مردم هستیم، خود حضرت آقا می‌فرمایند که البته بعضی ابا دارند که بگویند ما نوکر مردم هستیم، نه حقیقتاً این لباس، لباس نوکری است، نوکری مردم. بعد اینجا مواجه می‌شویم با اینکه نه این‌ها جزو وظایف روحانیت نیستند؛ لذا گروه‌های جهادی در حال به حداقل رساندن فاصله بین مردم و روحانیت هستند تا تأثیرات لازم برای هدایت، تبشیر و انذار بهتر صورت بگیرد.

«وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ»، [۵]این آیه تکلیف ما را روشن می‌کند که وظیفه ما ابلاغ پیام دین به شکل مبین است؛ «مبین» یعنی آشکار و روشن؛ حالا این مبین گاه در هنگام استفاده از شعر است و یک وقتی این ابلاغ پیام به نحو مبین به وسیله خطابه جان دار است و یک وقتی به نحو خدمت رسانی و دستگیری از مردم است؛ اگر می‌خواهی این آدم پیامت را خوب بفهمد، برو کمک کن و خانه‌اش را رنگ بزن، درمان بچه‌اش را پیگیری کن؛ د (اگر) رمان این بچه را درست کنی دیگر از سمت تو هیچ جا نمی‌رود و این پیرو تو است. شاید گروه‌های جهادی در حال عمل کردن به بلاغ مبین هستند.

رسا – اشاره‌ای به پیشنیه خدمات رسانی عمومی و اقدامات جهادی در سیره علما در اعصار گذشته و دوران معاصر کردید؛ امکان دارد که در این خصوص بیشتر توضیح بفرمایید؟

دبیرخانه گروه‌های جهادی وظیفه خودش می‌داند که گفتمان جهادی را به گفتمان عمومی تبدیل کند؛ یکی از راهکار‌های عمومی شدن این گفتمان این است که ادله خود بر اساس اصالی بودن این سیره را در بین طلاب جا بیاندازد؛ لذا از روایات و سیره سلف و بیانات علمای حاضر بویژه حضرت آقا استفاده می‌کند؛ در واقع یک کار پژوهشی و اقدام انتشاری در بستر‌های مجازی خودمان می‌کنیم.

کاری که الان در حال شکل گرفتن است این است که از اقدامات علمای صد سال گذشته، این فاز اول کار پژوهشی است که انجام می‌شود، در بین منابع موجود ببینند که علما در بین مردم چه خدماتی را شخصاً پیگیری و اجرا می‌کردند، جز آن اقدامات آخوندی که الان به ذهن ما متبادر می‌شود، (همکاران) سعی می‌کنند این‌ها را الان در فضای مجازی باز نشر کنند. از بیمارستان‌سازی و یتیم‌خانه‌داری و انفاق اموال و همه این مسائل، مصادیق خیلی جذابی را منتشر می‌کنند که طلبه باور کند که گذشته من این بوده است، روایات، مؤید این اقدام است و رهبر معظم انقلاب هم به عنوان آگاه زمانه این طور تأیید می‌کنند. پس من طلبه چه دلیلی در عدم اقدام در این زمینه دارم؟ حالا اگر بخواهید مثال‌هایش را ببینید بهتر است خودتان از سایت جهادگران حوزوی استفاده کنید؛ مستند بعلاوه آدرس‌های هر منبع گذاشته شده است و قابل استفاده هم هست.

رسا – لطفا یک وضعیت شناسی از پذیرفتن و رسمی شدن فعالیت‌های جهادی در ساختار رسمی حوزه‌های علمیه داشته باشید.

اتفاقی که الان افتاده است گروه‌های جهادی در عناوین مختلف استفاده می‌شوند؛ معاونت تبلیغ می‌گوید که ما گروه‌های جهادی تبلیغی داریم و جای شکر این باقی است که اصطلاح کار جهادی در حال ملحق شدن به عناوین قبلی است.

رسا – آیا عنوان گروه‌های جهادی تبلیغی را در ساختار معاونت تبلیغ و امور فرهنگی حوزه‌های علمیه هم آورده‌اند؟

بله به عنوان صدور مجوز‌های فعالیت، می‌نویسند گروه‌های تبلیغی-جهادی؛ این عنوان استفاده می‌شود و در آیین‌نامه‌هایشان این را استفاده می‌کنند.

رسا – در سایر معاونت‌ها چطور؟

مجموعه معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه به تازگی کاری را با عنوان ارتباط با گروه‌های جهادی علمی آغاز کرده‌اند. از آن طرف گروه‌های جهادی رسانه‌ای را در مجموعه‌های مرکز رسانه (و فضای مجازی حوزه‌های علمیه) می‌بینیم. منتها احتمالاً برداشت کار جهادی در هر کدام از این‌ها متفاوت از چیزی باشد که بنده خدمت شما توضیح دادم که علاوه بر ابلاغ پیام، گره‌گشایی از مردم هم صورت می‌گیرد و این درست است؛ چون رهبر معظم انقلاب گفتند که همه جوان‌ها باید در صحنه بیایند، همه ۹۰ درصد؛ طبیعی است که همه جوان‌ها علاقه و توان و امکانات ندارند که مستقیماً یک هفته در مناطق محروم کار یدی کنند؛ کار جهادی آن‌ها باید از جنس رسانه‌ای و علمی باشد. وجه اشتراک همه این‌ها چه چیزی می‌تواند باشد؟ توجه به درد و داد مردم و مستضعفان باشد؛ این را محور بگذارید، غمخواری مردم را محور بگذارید؛ گره گشایی از مسائل مستضعفین را محور بگذارید.  انسان وقتی روی اختلاف طبقاتی و موضوع فقر عده‌ای در حاشیه فلان شهر تمرکز می‌کند، این کار جهادی آن فرد می‌شود یا گروه تبلیغی وقتی می‌خواهد تبلیغ برود، یک وقتی تبلیغ آن وسط شهر در یک حالت استیج گروه تبلیغی است، ولی یک وقتی تبلیغش را در نقاط محروم اندیکا می‌برد؛ یا آن (گروه) علمی وقتی می‌خواهد کار علمی پژوهشی (یا) پایان‌نامه‌ای کند به موضوعات این چنینی توجه می‌کند.

رسا – لطفا یک تقسیم‌بندی یا سنخ شناسی از گروه‌های جهادی حوزوی ارائه کنید؛  تا اینجا به سه نوع اشاره داشتید؛ جهادی تبلیغی، جهادی علمی، جهادی رسانه‌ای.

الان خیلی تقسیم‌بندی روشنی جا نیفتاده است؛ الان گروه‌های جهادی که می‌گویند در دل خودش گروه‌های جهادی پزشکی داریم، درمانی و سلامت داریم؛ گروه‌های جهادی عمرانی، گروه‌های جهادی محیط‌زیستی و گروه‌های جهادی علمی آموزشی داریم. ما به عنوان دبیرخانه گروه‌های جهادی سعی می‌کنیم به همه این‌ها خدمات برسانیم. البته می‌توانم بگویم که اینطور نیست که گروه‌های جهادی تخصصاً محیط زیستی داشته باشیم که کار عمرانی نکند؛ نه این‌ها به شکل عمومی است؛ کار‌های عمومی می‌کنند. الان گروه‌های جهادی داریم که عمرانی هستند، کار محیط‌زیستی هم می‌کنند و کار علمی هم می‌کنند؛ کار پژوهشی هم می‌کنند؛ ازاین‌رو این تقسیم‌بندی خیلی رخ نمی‌دهد؛ ما سعی می‌کنیم جنبه عمومی آن را تقویت کنیم؛ چون بالاخره طلاب جزو گروه‌ها می‌شوند و طلبه‌ای که جزو گروه می‌شود می‌گوید که من تمایل دارم که در بخش رسانه به گروه جهادی عمومی کمک کنم.

رسا - شما چه خدماتی به این گروه‌ها می‌دهید؟ کارکرد شما در تناسب با این گروه‌ها چیست؟

کارکرد دبیرخانه هماهنگی گروه‌های جهادی حوزوی هویت بخشی به این جریان است؛ یعنی سعی می‌کند که دائماً به جریان گروه‌های جهادی هویت ببخشد؛ حالا از طریق همین پژوهش‌هایی که می‌کند و سیره سلف و روایات را منتشر می‌کند، این قسمی از هویت‌بخشی است؛ باور عمومی مدیران، اساتید و طلاب را نسبت به این کار ترغیب می‌کند؛ فعالیت‌های گروه‌های جهادی را بازنشر می‌کند؛ با گروه‌های جهادی در ارتباط است و اقدامات آن‌ها را در صفحات خودش و در فضای مجازی انعکاس می‌دهد؛ با برگزاری نشست‌ها تجارب گروه‌های جهادی را به همدیگر منتقل می‌کند؛ مهارت و دانش گروه‌های جهادی را با برگزاری دوره‌های آموزشی ارتقا می‌دهد؛ مسأله محوری یکی از نکات اساسی است که ما گروه‌های جهادی را آموزش می‌دهیم و تا کنون سه دوره آموزشی (برای) ۱۵۰ مسئول گروه در سه استان برگزار شده است؛ ساختار و تشکیلات کار جهادی را در سطح مدارس، استان و ستاد حوزه‌های علمیه تقویت و دنبال می‌کند، این از باب هویت بخشی، جای پا می‌گذارد.

(هم چنین) به عنوان نماینده گروه‌های جهادی حوزوی با نهاد‌های حاکمیتی و سازمان‌های غیر حوزوی ارتباط می‌گیرد و به جذب منابع برای گروه‌های جهادی حوزوی می‌پردازد. تا کنون پنج پویش و حمایت مالی را برای گروه‌های جهادی حوزوی دنبال کرده‌ایم؛ در ماه رمضان بیش از سیصد گروه جهادی را حمایت کردیم؛ در (عید) غدیر بیش از ۱۶۰ گروه را حمایت کردیم؛ با همکاری وزارت کشور طرح آسیب‌های اجتماعی گروه‌های جهادی را جمع‌آوری کردیم و به وزارت کشور دادیم، بیش از ۱۴۶ طرح؛ در درختکاری با حمایت بنیاد علوی بیش از بیست هزار اصله نهال بین گروه‌های جهادی تقسیم کردیم؛ و از این قبیل موارد بوده است؛ جذب حمایت‌ها برای گروه‌های جهادی.

رسا – آیا از سوی گروه‌های جهادی حوزوی موانعی برای همکاری با دبیرخانه گروه‌های جهادی حوزوی وجود دارد؟ مثلاً احساس کنند که اگر تحت همکاری شما بیایند از هویت طلبگی و جهادی خود بیرون رفته‌اند؟

سیاست ما بر این است که گروه‌های جهادی زیر مجموعه ما تلقی نشوند؛ ازاین‌رو اگر از من می‌پرسیدید که چند زیر مجموعه دارید به شما می‌گفتم که ما هیچ زیر مجموعه‌ای نداریم! ولی ۱۲۰۰ گروه جهادی را در سراسر کشور شناسایی کرده‌ایم که به صورت خودجوش و داوطلبانه و با اراده خودشان فعالیت می‌کنند و ما سعی می‌کنیم خادم این‌ها باشیم. این قدری است که ما شناسایی کرده‌ایم. حدوداً بین هفت تا ده هزار طلبه در این گروه‌ها عضو هستند، منتها به صورت برنامه‌ای کم و زیاد می‌شوند. این گروه‌های جهادی زیر مجموعه ما تلقی نمی‌شوند، ما برای این‌ها مجوزی صادر نمی‌کنیم؛ ما از این‌ها گزارش عملکرد ماهانه مطالبه نمی‌کنیم؛ اصلاً این‌ها به ما گزارش نمی‌دهند؛ ولی خودشان آن‌هایی که تمایل دارند گزارش‌هایشان را برای ما ارسال می‌کنند که ما از باب ترویج امر نیک در فضای مجازی به عنوان انتقال تجربه و الگوی فعالیتی منتشر کنیم، و الا معمولاً از زیر مجموعه باید گزارش جمع می‌کردیم یا باید به این‌ها حکمی بدهیم، مجوزی بدهیم؛ ما هیچ کدام از این‌ها را انجام نمی‌دهیم.

مجموعه دبیرخانه هماهنگی گروه‌های جهادی در یک عبارت کوتاه، یک مجموعه تسهیل‌گر و شتاب‌دهنده است؛ سعی می‌کند که کار گروه‌های جهادی سرعت بیشتری پیدا کند، کیفیت و کمیتشان هم افزایش پیدا کند. برایشان هم مهم نیست که این آیا گروه جهادی حوزوی همه اعضایش طلبه هستند، شورای مرکزی آن طلبه است یا تنها مسئول آن طلبه است؟ ما به هر سه این‌ها خدمات خود را می‌رسانیم. برای دبیرخانه تفاوتی نمی‌کند که این گروه جهادی مسئولش سطح یک حوزه علمیه است یا سطح چهار حوزه علمیه است؛ مطلق طلبه بودن برای ما مهم است. برای دبیرخانه گروه‌های جهادی این مهم نیست که این گروه جهادی ثبت در بسیج است، یا ثبت در تبلیغ حوزه‌های علمیه است، یا در سازمان تبلیغات است یا اصلاً هیچ جا ثبت نیست؛ حتی این هم برای ما دلیل بر حمایت یا عدم حمایت نیست.

رسا - سیاست‌های کلان سازمان رسمی حوزه‌های علمیه برای ساماندهی گروه‌های جهادی چیست.

تکیه بر غیر سازمانی شدن گروه‌های جهادی یکی از سیاست‌های قطعی حوزه‌های علمیه است؛ که این‌ها داوطلبانه و به صورت غیر سازمانی اقدامات داشته باشند؛ از همین عبارت «خودجوش بودن» در می‌آید؛ تأکید بر گسترش همه‌جانبه فعالیت‌های جهادی در حوزه‌های علمیه و مدارس علمیه است؛ یعنی پایه تشکیل گروه‌های جهادی را یک مدرسه علمیه طراحی می‌کند که طلبه‌ها در حین تحصیل پایه بتوانند با فعالیت جهادی دیگر هم مأنوس شوند و بعد این را به عنوان یک وظیفه با خود همراه کنند. سیاست کلی همین است که این‌ها داوطلبانه فعالیت کنند و این جو را با سازمانی شدن خراب نکنیم؛ این اصل اساسی است؛ ازاین‌رو دبیرخانه گروه‌های جهادی حوزوی مشتمل است بر افرادی که داوطلبانه در این مسئولیت‌ها انجام وظیفه می‌کنند؛ (اعضای) ساختار دبیرخانه از مسئول دبیرخانه تا معاونان و اعضای فعال در دبیرخانه همه داوطلب هستند و مسئول دبیرخانه جهادی استان هم باز یک داوطلب است؛ طلبه جهادگری است که فکر ستادی و ساختاری در ذهن خود دارد و می‌تواند کار کند.

[۱]برگرفته از سخن امیر المومنین امام على علیه السلام:اَلإنسانُ عَبدُ الإحسانِ؛ آدمى بنده احسان است. (غررالحکم و دررالکلم، ح ۲۶۳) همچنین سخن امام على علیه السلام:أحسِن إلى مَن شِئتَ تَکُن أمیرَهُ؛  به هر که خواهى نیکى کن تا امیرش باشى. (عیون الحکم والمواعظ، ح ۸۳)

[۲]این قسمت از فرمایش رهبر معظم انقلاب در جلسه مذکور چنین است: «میدان جهاد، میدان خیلی وسیعی است؛ یعنی شاید ده برابرِ این مقداری که شما حالا پیش رفته‌اید، میتوانید پیش بروید جهاد این جوری است. جهاد یعنی یک حرکت جوشیده‌ی از اعتقاد و باور قلبی و ایمان و به کارگیری توانایی‌ها». بیانات در دیدار جمعی از اعضای گروه‌های جهادی ۱۰/۵/۱۳۹۸

[۳]متن سخنان معظم له در این خصوص بدین شرح است: «در این مجموعه‌ی دوازده هزار [گروهی]که ایشان) رئیس سازمان بسیج سازندگی (میگویند، ده درصد جوان‌های کشور، یا مثلاً پانزده درصد جوان‌های کشور هستید؛ آن ۹۰ درصد یا ۸۵ درصد دیگر چرا باید از این حرکت جهادی مبارک، از این کار محروم بمانند؟ سعی کنید ترویج کنید و این ترویج در صورتی آسان خواهد شد که به گفتمان تبدیل بشود.» بیانات در دیدار جمعی از اعضای گروه‌های جهادی ۱۰/۵/۱۳۹۸

[۴]«امداد فرهنگی» نوعی مواجهه با مسائل آسیب‌های اجتماعی است که سعی می‌کند متناسب با ویژگی‌های بومی اسلامی- ایرانی با تاکید بر حوزه پیشگیری از وقوع آسیب با رویکرد مددکارانه به مواجهه با آسیب‌دیدگان بپردازد.  به عبارت دیگر «امدادگر فرهنگی» فرد، گروه یا نهادی است که تلاش می‌کند مبتنی بر دانش دینی و ظرفیت‌های فرهنگی بومی منطقه، از وقوع یا تشدید آسیب فرهنگی اجتماعی جلوگیری کرده و مسیر رشد و ارتقای فرد و جامعه را فراهم سازد. سایت بلاغ

[۵]«و بر فرستاده خدا جز ابلاغ آشکار ‏‏‏‏مأموریتى نیست.» نور (۲۴)، آیه ۵۴.

محمدمهدی محققی